Bitwa pod Warszawą 1656

[Tofik]

Największej bitwie "potopu" należy się oddzielny topik Toczona w dniach 28 - 30 lipca 1656 r., bitwa ostatecznie przegrana przez Polaków dowodzonych przez Jana Kazimierza (szwedzko - pruską armią dowodził Karol Gustaw). Jakie błędy popełnił król? Co zaważyło na naszej klęsce? Jakie korzyści z tej bitwy odnieśli Szwedzi i Prusacy?

Ode mnie, może coś o liczebności.

OdB wojsk pruskich pod Warszawą wg Stanisława Szenica:

1. Jazda:

- pułk gwardii konnej elektora,

- pułk generała lejtnanta hrabiego Fryderyka Waldecka,

- pułk generała Kannenberga,

- pułk pułkownika Ellerna,

- pułk pułkownika Schoneicha,

- pułk pułkownika Leschwanga,

- pułk księcia Weimaru,

- pułk pułkownika Brunella,

- pułk generała majora hrabiego Josjasa Waldecka.

2. Dragonia:

- pułk generała lejtnanta hrabiego Fryderyka Waldecka,

- pułk pułkownika Canitza,

- pułk pułkownika Kalksteina.

3. Piechota:

- pułk gwardii pieszej elektora,

- pułk generała artylerii Sparra,

- pułk generała majora Goltza,

- pułk generała majora hrabiego Josjasa Waldecka,

- pułk pułkownika Syburga.

Bez podania liczby poszczególnych oddziałów, pisze jedynie, że pułk pieszy elektora miał 500 muszkieterów podzielonych na cztery kompanie, kompania liczyła zatem 125 żołnierzy. Wg tego historyka armia pruska zawierała 4500 piechoty i ok. 4000 jazdy.

OdB wojska szwedzkiego wg Stanisława Szenica (również bez podania liczb poszczególnych oddziałów):

1. Jazda:

- pułk gwardii króla,

- pułk gwardii królowej,

- pułk uplandski pułkownika Plauttinga,

- pułk smalandski,

- pułk ostrogocki,

- pułk Adolfa Jana, księcia Dwu Mostów,

- pułk pułkownika Taube,

- pułk księcia Bogusława Radziwiłła,

- pułk fiński pułkownika Fabiana Berendema,

- pułk hrabiego Wittenberga,

- pułk margrabiego Karola Magnusa Badeńskiego,

- pułk pułkownika Sinclaira,

- pułk pułkownika Hammerschilda,

- pułk pułkownika Aschenberga,

- pułk pułkownika Breitlacha,

- pułk pułkownika von Horna,

- pułk hrabiego Konigsmarka,

- pułk pułkownika Uxkulla,

- pułk pułkownika Sadowsky'ego,

- pułk generała majora Bottichera,

- pułk pułkownika Izraela Ridderhielma,

- pułk feldmarszałka Wrangla,

- pułk wizygocki.

2. Dragoni:

- pułk margrabiego Filipa Sulzbacha.

3. Piechota:

- pułk sudermanlandski,

- pułk wizygocki,

- pułk smalandski,

- pułk uplandski,

- pułk narnski,

- pułk helsingski.

Szwedów miało być ok. 9000 - 10000. Razem armia prusko - szwedzka liczyłaby więc najwyżej 20 tys. żołnierzy (Jan Leszczyński pisał nawet o 16 000). O liczbie dział Karola Gustawa wspomina np. des Noyers, który podaje, że było ich 50 - 60.

W sprawie liczb wojska RON, spotkałem się z następującymi poglądami:

- des Noyers: 50000 Polaków, 20000 Litwinów, 20000 wojsk pod Lubomirskim, 35000 (+ 45000 pachołków) Tatarów (razem 170 tys. ludzi),

- Lieuwe van Aitzema: 200000 Polaków,

- hrabia Dahlbergh: 150000 Polaków,

- Samuel Pufendorf: 8000 kwarcianych, 16000 pospolitaków, 4000 piechurów, 5000 Litwinów, 6000 Tatarów (razem 39000 ludzi),

- Rudawski: 16000 jazdy, 4000 piechoty, 20000 Tatarów (razem 40000 ludzi),

- Korzon: 52000 ludzi,

- Stanisław Szenic: poniżej 50 tys. ludzi + 40 dział,

- Podhorodecki: 38 tys. wojsk RON i 2 tys. Tatarów,

- wg Herbsta i Wójcika: 25 tys. regularnego wojska, 13 tys. pospolitaków, 2 tys. Tatarów,

- wg MEW: 7000 piechoty, 3000 Tatarów, 30000 jazdy.

Zapraszam do dyskusji!

[Kadrinazi]

Na forum Strategii Witek Janik opracował kiedyś armię szwedzko-pruską z przypuszczalnym rozbiciem na liczebność oddziałow, opierając się na pracy prof. Nagielskiego. Nie mam tego wersji polskiej, ale wrzucam angielską + dodatkowe uwagi znajomego ze Szwecji, może się przyda. Podkreślam to do czego odnoszą się szwedzkie poprawki.

Edit: wersja polska dostępna pod adresem:

http://www.strategie.net.pl/viewtopic.php?t=4261

A. Swedish Army – King Karl X Gustav (left wing).

Aprox. 7500 cavalry in 35-37 squadrons and aprox. 2000 infantry in 6 regiments.

Name of regiment – number of soldiers (aprox.)

1. Dragoons:

- reg. Berends (Finnish) 400

- reg. Radziwill 200

- reg. von Sulzbach 200

2. Reitars:

- reg. Smaland 400

- reg. Upland 200

- reg. Ostgothen 200

- reg. Westgothen 400

- reg. Nyland- Tavastehus (Finnish) 200

- reg. of King’s Guard 200

- reg. of Queen’s Guard 200

- reg. prince Adolf Johan 200

- reg. K. G. Wrangel 200

- reg. Sinclair 200

- reg. Taube 200

- reg. Sadowski 600

- reg. Yxkull 200

- reg. von Boddeker 200

- reg. Konigsmarck 600

- reg. von Baden-Durlach 200

- reg. J. Waldeck 400

- reg. Wittenberg 200

- reg. Hammerskiold 200

- reg. von Aschberg 200

- reg. von Bretlach 200

- reg. von Rosen 400

- reg. Ridderhjelma 200

- reg. von Meklenburg 400

- reg. von Anhalt-Dessau 400

3. Infantry:

- reg. King’s Guard 330

- reg. Smaland 330

- reg. Upland 330

- reg. Sudermanland 330

- reg. Halsinge 330

- reg. Ostgothen - 330

B. Army of Brandenburg (right wing).

Aprox. 5000 cavalry and aprox. 3500 infantry in 5 regiments.

Name of regiment/squadron– number of soldiers (aprox.)

1. Dragoons:

- skw. J.F. von Waldeck 400

- skw. von Kanitz 400

- skw. Kalkstein 400

2. Reiters:

- reg. Elector’s Guard 200

- reg. J.F. von Waldeck 1800 (or 1500-1600)

- reg. von Kannenberg 600

- reg. von Sachsen-Weimar 600

- reg. von Eller 400

- skw. von Schonaich 200

- skw. von Lesgewang 200

- skw. Brunell 200

3. Infantry:

- reg. Elector’s Guard 700

- reg. Goltz 700

- reg. W. von Waldeck 700

- reg. Sparr 700

- reg. von Sieberg 700

Allied forces had also 47 cannons.

Corrected by Daniel Staberg:

Fabian Berndes dragoons did not take part in the battle. Berndes had been

promoted to command a regiment of finish cavalry (Abo läns ryttare,

previously command by Gustav Kurck) which he led in the battle.

The "Kungl Majt's Livgarde till fots" who formed the infantry of the Royal

Guard did not take part in the battle, they formed the garrison of

Thorn/Torun. The Guards present at Warsaw were the Garde du Corps (Native

Swedes) and the Royal Llifecompany (Germans) who together formed a cavalry

squadron of 200 men. These units do not apperar in most order of battles as

they did not have fixed position in the armys deployment but instead

followed the King around on the battle field. Sometimes confused with

Sulzbach's regiment of cavalry which at times was called "the King's

liferegiment of horse" or even "guards" but which in fact wasn't a part of

the Royal Guard.

Both the Uppland and Östgöta regiments of cavalry were twice as strong as

listed, both fielded 2 squadrons, that is 400 men.

Sadowski's regiment only fielded one squadron (200) men at the battle, the

additional 400 is a double counting of the Mecklenburg reiters who were

combined with Sadowski's after the battle and there fore listed as part the

regiment in some order of battles.

The Anhalt-Dessau reiters are the same unit as the Queen's Guard already

listed. It was led by Duke Johan Georg of Anhalt-Dessau, it only fielded one

squadron/200 men in the battle

Swedish sources general atribute more artillery to the allied army:

Brandenburg: 30 3-pound regimental cannon

Sweden: 7 12-pounders

6 6-pounders

18 3-pound regimental cannon

[ Dodano: 2008-11-16, 16:26 ]

Co do Polakow, Litwinow i Tatarow, poniżej angielskie tłumaczenie sił opisanych przez prof. Nagielskiego - nie mam siły teraz tego przetłumaczyć na polski (w końcu już raz to tłumaczyłem, tyle tylko że na angielski), jeżeli coś jest niejasne prosze pytać, chętnie odpowiem:

1. Lithuanian Army – between 5 and 6 000 soldiers:

Known ‘pulks’ of:

- Grand Lithuanian Hetman Pawel Sapieha (he was ill, so didn’t lead in field), including Hetman’s ‘banners’ of Husaria and Pancerni – both those ‘banners’ were former units of Janusz Radziwill,

- Royal Lithuanian ‘pulk’ [or His Royal Highness ‘pulk’, led by Lith. Field Writer Aleksander Hilary Polubinski, lieutenant of Lith. Royal Husaria ‘banner’. ‘Pulk’ include two ‘banners’ of Husaria – Lith. Royal and ‘banner’ of Lith. Grand Hetman Pawel Sapieha,

- prince Michal Kazimierz Radziwill, Lith. Cupbearer. ‘Pulk’ include his Husaria ‘banner’,

- Krzystof Sapieha,

- Filip Krzysztof Obuchowicz, voivoda of Smolensk (he died before battle, new commander unknown)

Other ‘pulks’ unknown, army was also supported by few companies of dragoons and Hungarian infantry (haiduks).

2. Allied Tatars – about 2000 cavalry – led by Subkhan Ghazi Aga

3. Crown (Polish) Army – king John II Casimir (Jan II Kazimierz)

A) Enlisted troops (main army):

I. National Cavalry [Husaria, Pancerni/cossack style cavalry, Regular Tatar and Wallachian] – 137 ‘banners’ in 16 (some sources claim 17) ‘pulks’- all together about 14-15 000 cavalry. 16 known ‘pulks’ [of:]:

- His Royal Highness – Stefan Czarniecki, castellan of Kijow,

- Crown Grand Hetman Stanislaw Rewera Potocki,

- Crown Field Hetman Stanislaw Lanckoronski,

- Aleksander Koniecpolski, voivoda of Sandomierz,

- Stanislaw Witowski, castellan of Sandomierz,

- Jan Sapieha, Crown Field Writer

- Jan Zamoyski, Crown Field Writer,

- Aleksander Zamoyski, Crown Guardian,

- Jan Sobieski, Crown Standard Bearer,

- Andrzej Potocki, Crown Camp Leader,

- Mariusz Jaskolski, Army’s Guardian – that ‘pulk’ could be also led by Michal Zbrozek,

- prince Dymitr Wisniowiecki,

- Jacek Szemberk, starosta of Bohusław,

- Seweryn Mikolaj Kalinski, starosta of Braclaw,

- Stefan Piaseczynski,

- Jerzy Balaban

Known names of Husaria ‘banners’ [of:]:

- Crown Grand Hetman Stanislaw Rewera Potocki – lt. Sebastian Machowski,

- Crown Field Hetman Stanislaw Lanckoronski,

- Wladyslaw Myszkowski, voivoda of Cracow – lt. Wladyslaw Wilczykowski,

- Jan Zamoyski, Cup-bearer of Sandomierz

II. ‘Foreign’ cavalry:

- Royal Dragoon Regiment – Jan Henryk von Alten-Bockum: 967 horses (dragoons) + squadron of raitars – Capt. Franciszek Bielinski – 96 horses,

- few dragoons companies (about 500-700 horses) – known companies of Stanislaw Potocki, Aleksander Koniecpolski and Jan Zamoyski

III. ‘Foreing’ infantry – together 3862 portions =a bout 3500 soldiers:

- Royal Foot Guard – Gen. Maj. Wilhelm Butler – 963 portions,

- Regiment of Crown Artillery General Krzysztof Grodzicki – 743 portions,

- Regiment of colonel Ernst Magnus Grotthauz (Grothus, Grothausen)- 997 portions,

- Regiment of Jan Zamoyski, voivoda of Sandomierz – 1168 portions

IV. Hungarian infantry - small units of different officials, together about 500 soldiers,

V. Levy of Nobility (cavalry) from voivodship of:

- Wielkopolska,

- Sieradz,

- Leczyca,

- Mazowsze,

- Sandomierz (part),

- Lublin,

- Podlasie,

- Ruskie (Bielorus),

- Wolyn,

- Belz

Although ‘paper strength’ of Levy was between 30 and 40 000, battle ready were about 10-13 000.

Together:

Lithuanians – 5-6 000,

Tatars – 2000,

Crown Levy – 10-13 000,

Crown Enlisted Troops – about 20 000 battle ready

[Miroslaw Nagielski, Bitwa pod Warszawa 1656]

[Tofik]

1. Dragoons:

- reg. Berends (Finnish) 400

- reg. Radziwill 200

- reg. von Sulzbach 200

Biorąc pod uwagę fakt, że pułk i regiment to to samo, mamy tu rozbieżność...

Swoją drogą wielka szkoda, że Szenic nie podawał swoich danych liczbowych, skoro wg Nagielskiego dragoni szwedzkiej było 800 ludzi, to ile wg Szenica (może wliczył dwa pułki z drugiej linii do jazdy?)?

Grand Lithuanian Hetman Pawel Sapieha (he was ill, so didn’t lead in field)

Uściślając - Sapieha spadł z konia. Wg Kochowskiego zwiastowało to klęskę.

P.S. A dłuższa dyskusja to może jutro, ale raczej na temat przebiegu bitwy... :roll: :bored:

[Kadrinazi]

Biorąc pod uwagę fakt, że pułk i regiment to to samo, mamy tu rozbieżność...

Swoją drogą wielka szkoda, że Szenic nie podawał swoich danych liczbowych, skoro wg Nagielskiego dragoni szwedzkiej było 800 ludzi, to ile wg Szenica (może wliczył dwa pułki z drugiej linii do jazdy?)?

Akurat co do XVII wieku to nie powinniśmy identyfikować regimentu i pułku - np. w armiach RON były one czymś innym Prof. Nagielski też nie podał liczb, to dane orientacyjne z prawdopodobnym rozbiciem na poszczegolne regimenty,

[Tofik]

Oto jak swój stosunek (bo o udziale w batalii nie ma ani słowa) do przeciwnika w tej bitwie opisuje Bogusław Radziwiłł:

Mnie król szwedzki siebie w tej bitwie pilnować rozkazał; nie wiem, z jakiego respektu potrzebował też, abym lewe skrzydło wojska jego wtenczas komenderował, ale nie chciałem, śmiele to powiedziawszy, że tam, gdzie Król mój jest, broni przeciwko niemu podnosić nie będę.

Ciekawe, czy ktoś w to 10 lat później uwierzył?

No i czy wiadomo kto zabił Kowalskiego/Kowalewskiego/czy jak mu tam i czy w ogóle husarz szarżujący na Karola Gustawa szarżował naprawdę?

[Kadrinazi]

Szarża miała miejsce, potwierdzają to zarowno źrodła polskie jak i szwedzkie. Polecam ustęp w 'Bitwie pod Warszawą 1656' prof. Nagielskiego, jest tam zamieszczony ciekawy wywod na temat tego kim był legendarny husarz (mogę Ci przepisać Tofiku, jeżeli nie masz dostępu do tej pracy). Karol X Gustaw był pod tak dużym wrażeniem, że po bitwie nakazał pochować husarza z honorami. Nie wiemy tez na pewno kto zabił - polskie źrodła (np. Łoś) wskazują na ks. Bogusława, ale nie ma to poparcia u Szwedow (sprawdzę u źrodeł zza morza i napiszę).

[Tofik]

Szarża miała miejsce

Nie wątpię w odbycie się szarży, tylko chodzi mi o to, czy wśród szarżujących był Kowalski

Polecam ustęp w 'Bitwie pod Warszawą 1656' prof. Nagielskiego, jest tam zamieszczony ciekawy wywod na temat tego kim był legendarny husarz (mogę Ci przepisać Tofiku, jeżeli nie masz dostępu do tej pracy)

Bym prosił, jeśli łaska...

[Kadrinazi]

1. według Wespazjana Kochanowskiego, Samuela Twardowskiego i Jakuba Łosia, owym husarzem był Jakub Kowalewski (Kowalowski) z litewskiej chorągwi krolewskiej.

2. Mikołaj Jemiołowski opisywał niejakiego Dąbrowskiego, ktory miał ugodzić kopią kogoś z orszaku Karola X Gustawa i cało i zdrowo wrocić do obozu.

3. Anonimowy autor kroniczki z lat 1647-1656 wskazuje na Odachowskiego - w chorągwi krolewskiej od lata 1655 roku faktycznie służył niejaki Konstanty Odachowski.

4. Ostatnia teza dotyczy Wojciecha Lipskiego, wojewodzica rawskiego - jego ojciec, Kasper Zygmunt, mogł być rownieź starostą kowalewskim lub dąbrowskim, stąd inne określenie nazwiska

[Tofik]

Po lekturze Nagielskiego, jakkolwiek uważam Jana Kazimierza za dobrego wodza (spośród "polskich" Wazów najlepszego, przynajmniej w kwestii praktyki, nie talentu czy teorii), to uważam, że polskie działania pod Warszawą (zarówno przed jak i w trakcie bitwy) powinny być ocenione bardzo surowo. W trakcie oblężenia marnowano kilkadziesiąt tysięcy wojska na zdobycie miasta obsadzonego przez 2,5 tys. Szwedów. Przy tym należy dodać, że zadanie dużej części armii polegało jedynie na bezczynnym stacjonowaniu, bo ciężar zdobycia Warszawy wzięła na swoje barki piechota i ciury. Już w trakcie bitwy, król nie pokazał, że wie co to ekonomia sił, nigdy nie użył całości swoich sił przeciwko wrogowi. Wojska RON miało dużo więcej szans na korzystny dla siebie rezultat wyprawy Karola Gustawa na Warszawę. Głównie dlatego, że Carolus podejmując ją, musiał oprzeć się na wielu ryzykownych manewrach. Miał szczęście, że Polacy nie zdecydowali wyruszyć na niego jeszcze zanim połączył się z elektorem. Poszczęściło mu się, gdy wojska JK nie podjęły szerszego przeciwdziałania przeciwko oddziałom obchodzącym polskie szyki drugiego dnia. Wiązało się to zresztą z tym, że Jan Kazimierz całkowicie oddał inicjatywę w ręce swojego krewniaka.

Na usprawiedliwienie naszego Wazy trzeba by dodać, że wojsko miał mocno niekarne, wolące konsumpcję obiadu od boju. Faktem jest też to, że de facto Jan Kazimierz nie dał się rozbić, a jedynie został zmuszony do wycofania.