A

[Vissegerd]

A

Abdykacje Napoleona - pierwsza podpisana 6 kwietnia 1814 roku, druga 22 czerwca 1815 roku.

Abensberg - miasto w Bawarii nad rzeką Abens, gdzie 20 kwietnia 1809 roku Napoleon pobił lewe skrzydło armii austriackiej pod komendą gen. Hillera.

Abercromby Ralpf - ur. 25 października 1734 roku w Menstrie, w Szkocji, generał brytyjski i polityk. Gine w bitwie Kanopą 28 marca 1801 roku w walce z wojskami francuskimi gen. Menou. Wcześniej wysadza desant brytyjski w Egipcie.

Abo - miejsce podpisania traktatu 9 kwietnia 1812 roku pomiędzy Aleksandrem I a Bernadottem.

Aboville Augustin-Marie d' - ur. 12 kwietnia 1776 roku w La Fere, generał francuski, walczył we Włoszech, w Austrii, Prusach, na Antylach, w Polsce, w obronie Paryża. Stracił rękę pod Wagram, przeciwnik Napoleona podczas 100 dni. Zm. 20 czerwca 1843 roku.

[Estera]

Albion- często pojawiające się w literaturze poświęconej Napoleonowi (ale nie tylko) określenie. Albion to starożytna nazwa o pochodzeniu celtyckim. Nazwy używano w tekstach greckich i rzymskich na określenie Wielkiej Brytanii. W czasach nowożytnych również używana. Podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej pojawiło się określenie "perfidny Albion".

Abu Kir- zatoka na Morzu Śródziemnym, w której admirał Nelson zniszczył flotę francuską 1 sierpnia 1798 roku. W 1799 roku na początku sierpnia w tym miejscu Napoleon pokonał armię turecką.

[Narya]

Austerlitz - miejscowość, w okolicy której doszło do bitwy "trzech cesarzy" 2 grudnia 1805. W bitwie spotkały się siły III koalicji antyfrancuskiej (wojska austriacko - rosyjskie) naprzeciw Wielkiej Armii Napoleona. Historycy wojskowości określają zwycięstwo pod Austerlitz Napoleona jako "arcydzieło taktyczne w historii wojen". Austerlitz chyba zawsze będzie się kojarzyć z tą bitwą. Obecnie Sławków na południu Moraw w Czechach.

[Kadrinazi]

Adlercreutz Carl Johan (1757-1815) - szwedzki generał, zwyciężył w bitwach pod Siikajoki, Revolaks i Lappo, poniosł klęskę pod Oravais w 1808 r. Szef sztabu armii szwedzkiej podczas kampanii niemieckiej 1813 roku, a także podczas inwazji na Norwegię w 1814 r.

[Estera]

Augereau Pierre ur. 1757, zm. 1816; marszałek, książę Castiglione. Wsławił się właśnie pod Castiglione, podczas I kampanii włoskiej, (Napoleon gotów był odstąpić od ataku, ale Augereau przekonał go by walczył; Bonaparte potem wszystkim, którzy skarżyli się na Augereau odpowiadał: "No tak! Ale pamiętajcie o tym, co on zrobił dla nas pod Castiglione"). Nim zaczął robić karierę w wojsku był m.in. sprzedawcą zegarków i nauczycielem tańca. Dobrze zbudowany mężczyzna, doskonały szermierz. Był zawadiaką, umiał przeciwstawiać się innym, nawet tym, których wszyscy się bali. Pozostał do końca swego niezwykłego życia ulicznikiem znad paryskich rynsztoków. (Macdonell, "Napoleon i jego marszałkowie"). Bufon, brutal oraz bonhomme obdarzony instynktem militarnym (Macdonell, "Napoleon i jego marszałkowie"). Choć śmiał się z Napoleona (przed 27 03 1796) to napisał do niego jako pierwszy list. Gwarantował w nim lojalność. Był dobrym organizatorem, zyskał sobie uwielbienie żołnierzy. Przeszedł na stronę Bourbonów.

[Narya]

Auerstädt - miejscowość w okolicy której rozegrała się bitwa 14 października 1806 (w tym samym czasie odbyła się bitwa pod Jeną), w której marszałek francuski Louis Nicolas Davout wraz z trzema dywizjami rozgromił i pobił główne siły pruskie pod osobistym dowództwem króla pruskiego (ok. 8 dywizji), które uciekły w noc przed bitwą pod Jeną. Bitwa ta była fragmentem bitwy Jena-Auerstädt, a cała bitwa - elementem kampanii pruskiej.

[Estera]

Amiens- 25 03 1802 roku w Amiens (pn. Francja) doszło do podpisania pokoju pomiędzy Francją i Anglią. Zerwany w 1803 r.

[Narya]

Aleksander I Romanow - (1777-1825) Car Rosji, główny oponent Napoleona I. W 1807 zawarł pokój w Tylży po klęskach wojsk Kutuzowa. Wyszedł obronną ręką z kampanii rosyjskiej Napoleona. Przywódca głównej siły w koalicji antyfrancuskiej, inspirator i jeden z ważniejszych twórców porządku wiedeńskiego.

[Narya]

Antoni Amilkar Kosiński, (1769-1823) jeden z generałów powstania wielkopolskiego 1806 w departamencie bydgoskim i kwidzyńskim, francuski intendent, uczestniczył w walkach o Gdańsk, zdobył Tczew. Jeden z pierwszych legionistów włoskich gen. Dąbrowskiego. W 1798 awansował na pułkownika, po klęsce w Mantui 1799 dostał się do niewoli austriackiej, zwolniony rok później. Po wysłaniu legionów na San Domingo, za pośrednictwem Adama Czartoryskiego zaproponował służbę carowi, ale w 1803 podał się do dymisji i wrócił do Wielkopolski, gdzie w trzy lata później wrócił na służbę u boku Dąbrowskiego. 1809 - gubernator Warszawy, 1811 - generał dywizji warszawskiej, a rok później komendant departamentu lubelskiego i sieradzkiego. W 1813 Napoleon nadał mu tytuł barona Cesarstwa Francuskiego. W czasach ponapoleońskich przyjął propozycję Prusaków na organizację wojsk w Poznańskiem, ale szybko zrezygnował. Zmarł w Targowej Górce, ale jego prochy spoczywają w krypcie kościoła św. Wojciecha. Członek loży masońskiej w Warszawie i członek-założyciel loży wielkopolskiej.

[Estera]

Antommarchi Francesco (1780-1838) - lekarz przysłany Napoleonowi na Wyspę św. Heleny przez Kardynała Fescha. Przybył na wyspę w 1819 roku. Dobrze wykształcony lekarz, znakomity anatomista. Choć robi w Longwood wrażenie niefrasobliwego i choć jego zachowanie w ciągu całego życia pozostawia wiele do życzenia, żadna z jego medycznych inicjatyw, jeśli oceniana w kontekście epoki, nie podlega krytyce (Tajemnica "otrucia" Napoleona, Bellona) Jeden z dwóch lekarzy uznanych przez jeńca (drugi to O`Meara). Pozostawił świadectwo z sekcji zwłok Napoleona. W czasie sekcji wykazuje się kompetencją (Tajemnica "otrucia" Napoleona, Bellona).

[adam1234]

Albuera - miasteczko nad rzeką Albuerą na Płw. Iberyjskim; miejsce bitwy z 16 maja 1811 roku między wojskami francuskimi pod dowództwem Soulta (25 000, straty: 7 000) i wojskami brytyjsko-portugalsko-hiszpańskiego pod dowództwem Beresforda (32 000, straty: 6 000). Bitwa zaczęła się od pozorowanego ataku francuskiego na Albuerę, w tym samym czasie glówne siły francuskie zaczęły przeprawę przez rzekę kilka kilometrów na południe od samego miasta. Przeprawa została przeprowadzona bez przeszkód, tym spobem praktycznie cała armia francuska znalazła się na flance aliantów, jednak ci ostatni zdołali się przegrupować i dzięki przewadze liczebnej i opieszałości (a nawet bardziej z powodu tej opieszałości, bo czas w początku bitwy grał na korzyść Francuzów, po prostu Francuzi maszerowali szybciej niż wojska koalicyjne) nie dali się rozbić w początkowej fazie bitwy. Po tych wydarzeniach nastąpiła najbardziej chwalebna część bitwy - kontratak brygady Colborne'a został powstrzymany przez wspaniałą szrżę ułanów Legii Nadwiślańskiej, rozbili oni całą brygadę angielską zdobywając, aż sześć sztandarów. Jednakże nie udało się tego powodzenia wyzyskać, szarże zoastały odparte i wtedy koalicjanci znowu przeszli do uderzenia. Od poludnmia padał jednak deszcz co bardzo utrudniało akcje ofensywne, które nie były z reszta potrzebne - Francuzi sami się wycofali. Bitwa ta była pyrrusowym zwycięstwem Koalicji, pokazała kunszt Soulta w sferze operacyjnej i jego mizerność w sferze taktycznej ("Soult jest wodzem, któy umie doskonale ustawić swoje wojska, ale nie wie co potem ma z nimi zrobić" Wellington).

[Kadrinazi]

Acland Wroth Palmer – generał brytyjski, dowodził 8 brygadą piechoty pod Vimeiro (21/08/1808)

Alten Charles (Karl Freiherr von Alten) (1764-184) – hanowerski generał, od 1803 roku na służbie brytyjskiej. Znane bitwy i jednostki ktorymi dowodził: 2 lekka brygada armii Moore’a w 1808 roku w Hiszpanii, Brygada Niemiecka pod Albuerą (16/05/1811), Lekka Dywizja pod Salamanką (22/07/1812), 3 dywizja piechoty pod Waterloo (18/06/1815)

Anson George (1797- 1857) – brytyjski generał. Znane bitwy i jednostki ktorymi dowodził: 3 brygada jazdy pod Talavera (28/07/1809), 2 brygada jazdy pod Salamanką (22/07/1812)

Anson William – generał brytyjski, dowodził 1 brygada piechoty w 4 dywizji Cole’a pod Salamanką (22/07/1812)

Anstruther Robert – generał brytyjski, dowodził 7 brygadą piechoty pod Vimeiro (21/08/1808), brygadą piechoty w rezerwowej dywizji Pageta w armii Moore’a w 1808 roku w Hiszpanii

[Vissegerd]

Adam Frederick - (1781-1853), generał angielski, służył w Egipcie, na Sycylii i w Hiszpanii. W 1814 zostaje generałem-mjorem, pod Waterloo na czele swojej brygady odpiera atak francuskiej średniej gwardii.

Addington Henry - ur. 30 maja 1757 roku, zm. 15 lutego 1844. Polityk angielski, w latach 1801-1804 premier, zwolennik pokoju w Amiens, wielokrotny minister w rządach lorda Liverpool'a.

Afrancesados - termin hiszpański na określenie tych mieszkańców półwyspu iberyjskiego, którzy byli zwolennikami polityki profrancuskiej i samego Napoleona.

Aire-sur-Adour - miasto w płd.-zach. Francji, 2 marca 1814 roku miejsce bitwy pomiędzy korpusem Soulta a armią Welingtona, przegranej przez Francuzów.

Aix - wyspa u zachodnich wybrzeży Francji w pobliżu Rochefort, miejsce schronienia Napoleonaw 1815 roku, kiedy to zamierzał przedostać się do USA. To zabrał go na swój pokład okręt "Bellerophon" i wywiózł na Św. Helenę.

Akka - miasto w Palestynie, turecka twierdza oblegana bez sukcesu przez Napoleona w okresie 18 marzec do 20 maj 1799 roku. To tam epidemia dżumy dosięgła armię francuską.

Aksamitowski Wincenty - ur. 15 września 1760 roku w Kamieńcu Podolskim, zm. 17 stycznia 1828 w Warszawie. Polski generał, walczył w 1792 roku z Rosją, potem w insurekcji kościuszkowskiej. W Legionach Dąbrowskiego organizuje artylerię, walczy w obronie Mantui, gdzie dostaje się do austriackiej niewoli. Jeden ze sprawców wysłania legionistów na San Domingo. Walczy pod Jeną, organizuje artylerię Księstwa Warszawskiego, komendant Poznania, prcował też w sztabie Davout'a, d-ca jazdy w dywizji Dąbrowskiego w 1813 roku, walczy pod Lipskiem i Hanau. W Królestwie Polskim komendant departamentu siedleckiego, od 1816 roku w rezerwie.

Al-Arisz - miasto we wschodnim Egipcie, opanowane przez Francuzów 20 lutego 1799 roku, 23 stycznia 1800 roku podpisano to konwencję wojskową między Francją a Turcją o ewakuacji wojsk francuskich z Egiptu.

Alava Miguel de - (1771-1843), gen. hiszpański, walczył pod Trafalgarem, pod Orthez w 1814 roku, a także pod Waterloo i Quatre-Bras. Wcześniej też oficer łącznikowy u boku Wellingtona.

Alba de Tormes - wieś w zach. Hiszpanii, miejsce bitwy 28 listopada 1809 roku, w której gen. Kellermann na czele 6 korpusu WA odniósł świetne zwycięstwo nad armią ks. del Parque.

"Albania" - pułk złożony z Albańczyków, zorganizowany przez kardynała Ruffo, walczący przeciwko Francuzom w Kalabrii.

[Kadrinazi]

Arrighi de Casanova, Jean-Toussaint (1778-1853) – ks. Padwy, francuski generał, walczył w Egipcie, pod Marengo, Austerlitz, Frydlandem (nominacja na generała), Wagram, w Hiszpanii. Był min. d-cą regimentu dragonow gwardii, przed Wagram objął komendę dywizji kirasjerow, w 1813 roku dowodził III korpusem jazdy odwodowej.

Abrantes, d’ – tytuł książęcy jaki otrzymał generał Jean-Andoche Junot za zdobycie w 1807 roku Lizbony

Albufera da Valencia, d’ – tytuł książęcy jaki otrzymał w 1813 roku marszałek Louis Gabriel Suchet za podbicie Walencji w 1812 roku.

[Estera]

Afera naszyjnikowa- l`affaire du collier - głośna w całej Europie w 1784 r. sprawa naszyjnika. Naszyjnik nabył kardynał de Rohan dla królowej Marii Antoniny, w celu zdobycia jej względów. Maria Antonina była w tej aferze niewinna, kardynała zaś oszukano. Jednak cała ta sprawa skompromitowała monarchię i Kościół. Mirabeau widział w tym wydarzeniu preludium rewolucji. Napoleon Bonaparte uznał aferę za jedną z trzech przyczyn rewolucji (pozostałe wymienione przez Napoleona: przegrana wojny siedmioletniej i porażka dyplomatyczna Francji w 1788 r.).

Arcole- miasto w pn. Włoszech. Napoleon Bonaparte odniósł tu zwycięstwo podczas I kampanii włoskiej nad wojskami austriackimi. Bitwa odbyła się w dniach: 15-17 XI 1796 r. Działania na moście owiane są niemalże legendą. Bonaparte rzucił się do ataku, wsławił się odwagą prowadząc atak ze sztandarem w ręku. O mało nie zginął. Uratował go Muirion, który wówczas poległ. Po bitwie przy moście Arcole Napoleon posłał Lannes`owi zdobyty sztandar ze słowami:

Była na polach Arcole chwila, w której wahając się zwycięstwo wymagało największej odwagi dowódców. Krwią zbroczony, trzema ranami okryty opuściłeś szpital obozowy, postanowiwszy zginąć lub zwyciężyć. Ty najpierw przebyłeś Addę. Tobie należy się honor posiadania i strzeżenia tego zaszczytnego sztandaru.

Agencja- organizacja emigracyjna, która powstała w 1794 roku we Francji. W jej skład wchodzili umiarkowani i prawicowi działacze insurekcyjni. Na czele organizacji uważającej się za emigracyjny rząd stali Franciszek Barss i Józef Wybicki. Nie chcieli oni prowokować działań zbrojnych na terenie polskim, ale liczyli na walkę u boku Francji. Związany z Agencją generał Jan Henryk Dąbrowski został wysłany do Włoch. Na początku 1797 r. zawarto tam umowę z rządem Republiki Lombardzkiej o utworzeniu Legionów Polskich we Włoszech. Opozycję do Agencji stanowiła Deputacja.