Religia w Powstaniu Warszawskim

[Don Pedrosso]

Za tydzień w czwartek będę prowadził lekcję, której tematem będzie "Religia w Powstaniu Warszawskim", w związku z tym prosiłbym o pomoc. Głównie chodzi mi o informacje, których tutaj nie wypisaliście a o których warto byłoby wspomnieć, bardzo byłbym wdzięczny również o jakiekolwiek zdjęcia związane z tym tematem, gdyż nie chciałbym żeby lekcja wyglądała tak, iż przez cały czas będę mówić. Oczywiście sam będę szukał, nie myślcie sobie, że proszę o gotowca(bardzo popularny temat na naszym forum :wink: ), jednak co dwie głowy to nie jedna

[dzionga]

http://www.dlaczegopolska.pl/index.php?p=szt3 Tu masz jakąś modlitwę, może się przyda.

http://matematykakk517.webpark.pl/powstanie4.jpg zdjęcie z kapliczką.

Może ten temat z Forum MPW się przyda: http://forum.1944.pl/index.php?showtopic=6258&st=20

Przy okazji religii możesz poruszyć temat pogrzebów, małżeństw.

Jeszcze kilka zdjęć:

http://audiovis.nac.gov.pl/obrazy/PIC_21-221.jpg

http://matematykakk517.webpark.pl/strona18.html

http://www.zhr.pl/powstanie/skladnica/zdje...ester_braun.jpg

[Albinos]

Możesz jeszcze spróbować zajrzeć do:

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim, pod red. Madejczyk Cz., Warszawa 1974.

Jest to 4-tomowe opracowanie (ss. 556, 712, 796, 580), powinno coś być na temat religii w Powstaniu.

[marcin29]

Co do tematu kapelanów,to nie wszystkie oddziały składały się z wierzących,w powstaniu brali udział prawosławni i protestanci,tak więc pamiętajmy że o Polske bili się nie tylko katolicy

Jeden z oddziałów miał hasło "Ani Boga,Ani Pana"

[Albinos]

Co do tematu kapelanów,to nie wszystkie oddziały składały się z wierzących,w powstaniu brali udział prawosławni i protestanci,tak więc pamiętajmy że o Polske bili się nie tylko katolicy

Jeszcze nie spotkałem się z sytuacją, aby ktokolwiek poddawał to w wątpliwość...

[Don Pedrosso]

Czy dysponuje ktoś wykazem kościołów zniszczonych podczas powstania?

[Albinos]

Informacje na podstawie: Tomkiewicz W., Straty kulturalne Warszawy, Warszawa 1948.

- Wszystkie kościoły i klasztory barokowe uległy poważnym uszkodzeniom:

dominikanów, augustianów, paulinów, pijarów, karmelitów trzewiczkowych, franciszkanów, reformatów, kapucynów, sakramentek, misjonarzy, bonifratrów, trynitarzy, kaplica Loretańska na Pradze i kościółek na szańcach wolskich, kościół bazylianów, Św. Aleksandra, Pp. Kanoniczek i Ewangelicki. W kościołach tych prawie całkowitej zagładzie uległo barokowe i rokokowe wyposażenie wnętrz tj. stalle, konfesjonały, ławki, obrazy, rzeźby, sztukaterie, polichromie, nagrobki.

(...)

KOŚCIOŁY KATOLICKIE

- Archikatedra Św. Jana (ul.Świętojańska) została zbudowana w drugiej połowie XIV wieku, przebudowana ok. 1370 i w latach 1833-42. Była wielokrotnie rozbudowywana. W czasie Powstania warszawskiego uległa poważnym zniszczeniom, a następnie wysadzona w powietrze. Wyposażenie kościoła ruchome i rzeźbiarskie uległo całkowitemu zniszczeniu, bądź zachowało się w szczątkach. Przybliżony szacunek strat to: 95% wyposażenia wnętrza.

- Kościół Św. Aleksandra (Plac Trzech Krzyży) zbudowany w latach 1818-26 i przebudowany w latach 1886-94 został zburzony podczas Powstania przez bomby lotnicze. Prawie wszystkie rzeźby z zewnątrz uległy zniszczeniu. Ogromna większość wyposażenia przepadła. Przybliżony szacunek strat to: 90% ołtarzy, 80% rzeźb, 100% obrazów, 75% sprzętu użytkowego kościelnego.

- Kościół św. Andrzeja (SS. Kanoniczek, pl. Teatralny) zbudowany w 1722 roku, został przebudowany w 1819 roku. W czasie powstania spłonął wraz z całym wyposażeniem. Przybliżony szacunek strat to: 100% wyposażenia.

- Kościół św. Anny (pobernardyński, ul. Krakowskie Przedmieście) zbudowany został w 1454 roku, przebudowany w 1533 roku, w latach 1660-67, 1749, 1788. Podczas Powstania warszawskiego spaleniu uległa kaplica Najświętszej Marii Panny Loretańskiej, dach i część sklepień. Zniszczono chór, polichromie, część obrazów, ale większość pozostałego wyposażenia ocalała. Przybliżony szacunek strat to: 15% ołtarzy, 15% fresków, 10% obrazów.

- Kościół św. Antoniego (O.O. Reformatów, ul. Senatorska) został zbudowany ok. 1670 roku. Uszkodzony we wrześniu 1939 roku, Niemcy podpalili go w czasie Powstania lub po nim. Spaleniu uległa część wyposażenia. Przybliżony szacunek strat to: 40% ołtarzy, 40% obrazów, 100% użytkowego sprzętu kościelnego.

- Kościół św. Bonifacego (pobernardyński, ul. Czerniakowska) wzniesiono w latach 1691-94. Wyposażenie wewnętrzna ocalało z niewielkimi uszkodzeniami podobnie jak dekoracja rzeźbiarsko-malarska. Przybliżony szacunek strat do 5%.

- Kościół św. Ducha (popauliński, ul. Freta) zbudowany w latach 1679-1732 został częściowo zniszczony w czasie Powstania i po nim. Jeśli chodzi o ołtarze to kościół poniósł stosunkowo mało strat, ale przepadła połowa dekoracji rzeźbiarskiej, liczne obrazy i meble. Przybliżony szacunek strat to: 15% ołtarzy, 50% rzeźb, obrazów i mebli, 60% naczyń i parametrów.

- Kościół św. Jacka (ul. Freta) zbudowany między 1605 a 1638 rokiem. Ostrzelano go pociskami artyleryjskimi i zbombardowano. Ocalała kaplica Kotowskich. Przybliżony szacunek strat to: 90%.

- Kościół św. Jana Bożego (ul. Bonifraterska) zbudowano w 1728 roku. Został zbombardowany w czasie Powstania, potem spalony. Przybliżony szacunek strat to: 100% wyposażenia.

- Kościół św. Karola Boromeusza (ul. Chłodna) poświęcono w 1849 roku. 16. 01. 1945 roku Niemcy wysadzili w powietrze prezbiterium. Przybliżony szacunek strat to: 50% ołtarzy, 60% obrazów, 30% rzeźb.

- Kościół św. Karola Boromeusza (ul. Powązkowska) zbudowany został w końcu XVIII w. i przebudowany w końcu XIX w. Chór spalono, a wnętrze zdewastowano po Powstaniu. Ważniejsze elementy wyposażenia ocalały, częściowo uszkodzone. Przybliżony szacunek strat: 10% wyposażenia.

- Kościół św. Kazimierza (SS. Sakramentek, Rynek Nowego Miasta) wzniesiony został w latach 1688-89. Zniszczony prawie doszczętnie w czasie Powstania. Przepadła cała dekoracja rzeźbiarska stiukowa i malarska, wszystkie ołtarze, a także wyposażenie ruchome. Przybliżony szacunek strat: 100% ołtarzy i rzeźb, 90% obrazów, 50% skarbca kościelnego.

- Kościół św. Krzyża (O.O. Misjonarzy, ul. Krakowskie Przedmieście) powstawał w latach 1682-1696, przebudowywany w latach 1726-27 i 1753-54. W czasie Powstania zburzono i spalono część prezbiterium i prawą ścianę zewnętrzną. Zniszczeniu uległy ołtarze z cennymi malowidłami. Częściowo przepadły nagrobki. Przybliżony szacunek strat: 65% ołtarzy, 20% nagrobków, 80% obrazów.

- Kościół św. Marcina (O.O. Augustianów, ul. Piwna) zbudowano w 1494 roku, a następnie przebudowano w latach 1552, 1601, 1672, 1705, 1744). Został zbombardowany w czasie Powstania, zachowała się część murów i fasady. Przybliżony szacunek strat: 100% wyposażenia.

- Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny (O.O. Karmelitów, ul. Leszno) W 1941 został wciągnięty w obszar getta, służył jako skład mebli żydowskich, a w 1944 roku podobno jako centrala telefoniczna. Po powstaniu Niemcy spalili jego wnętrze i częściowo wysadzili w powietrze. Przepadła część ołtarzy i obrazów. Wyposażenie ruchome i nieruchome uległo zniszczeniu. Przybliżony szacunek strat: 60% ołtarzy i rzeźb, 100% obrazów, 100% użytkowego sprzętu kościelnego.

- Kościół Najświętszej Marii Panny (ul. Przyrynek na Nowym Mieście) zbudowano w 1409 roku, następnie prace przy nim odbywały się w 1479 roku, i w przeciągu XVII-XIX w. Niemcy częściowo zbombardowali go w czasie Powstania, potem spłonął. Przepadły ołtarze, obrazy oraz freski. Zginęły naczynia i parametry. Przybliżony szacunek strat: 100% ołtarzy i obrazów, 80% rzeźb, 100% naczyń i tkanin.

- Kościół Najświętszej Marii Panny Królowej Korony Polskiej (Garnizonowy, ul. Długa) wzniesiono w 1681 roku, przebudowano m.in. w 1835 i latach 1924-33. Ocalałe wyposażenie wnętrza nie ma wybitnego charakteru zabytkowego.

- Kościół Najświętszej Marii Panny Łaskawej (O.O. Jezuitów, ul. Świętojańska) wzniesiono w latach 1609-1626. W czasie Powstania został niemal całkowicie rozbity. Całe wyposażenie uległo zniszczeniu. Przybliżony szacunek strat: 100% wyposażenia wnętrza.

- Kościół opieki św. Józefa (SS. Wizytek, ul. Krakowskie Przedmieście) wzniesiony w latach 1728-1781 nie uległ zniszczeniu, także wyposażenie zachowało się.

- Kościół Przemienienia Pańskiego (O.O. Kapucynów, ul. Miodowa) ukończono w 1696 r. Niszczony był w czasie Powstania i po nim. Został częściowo spalony. Przepadła większość ołtarzy, rzeźb i obrazów oraz część nagrobków. Przybliżony szacunek strat: 70 % ołtarzy i rzeźb, 90% obrazów.

- Kościół św. Stanisława Biskupa (ul. Bema) pochodzi z połowy XIX wieku. Nie został spalony. Ocalało wyposażenie, ale w większości niezabytkowe.

- Kościół św. Trójcy (Trynitarzy, ul. Solec) budowano w latach 1699-1726. Uległ zniszczeniu w znacznej części podczas Powstania. Zniszczono ołtarze zabytkowe, wszystkie obrazy i ogromną większość rzeźb. Przybliżony szacunek strat: 100% ołtarzy, 90% rzeźb, 100% obrazów.

- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (Unicki kościół pobazyliański, ul. Miodowa) zbudowany został ok. 1781-83. W czasie Powstania uległ zniszczeniu. Ołtarze ocalały. Przybliżony szacunek strat: 30% ołtarzy, 35% obrazów.

- Kościół Wszystkich Świętych (Pl. Grzybowski) zbudowano w 1861 roku. Częściowemu zniszczeniu uległ już w 1939 roku, a następnie w czasie Powstania. Zniszczeniu uległa część ołtarzy, obrazów oraz rzeźby z fasady. Sprzęt kościelny został rozkradziony i zniszczony. Przybliżony szacunek strat: 50% ołtarzy, 85% rzeźb, 95% obrazów, 100% sprzętu kościelnego.

Za: zabytki.pl

[Leuthen]

Przejawem życia religijnego były niewątpliwie śluby kościelne powstańców. Niestety, nieraz jedno (lub nawet oboje) z małżonków nie dożywało końca Powstania

[Don Pedrosso]

O małżeństwach piszemy tutaj: https://forum.historia.org.pl/viewtopic.php?t=5805

[1234]

Byłem w BG UMCS i podczas przeglądania katalogu kratkowego wpadło mi w oko dzieło pt. Religia w Powstaniu Warszawskiem, pod redakcją bodajże Głódzia. Nie przeglądałem tego, bo moje zainteresowania szły w ciut innym kierunku, ale faktem jest, że coś takie wyszło. Może ktoś znajdzie w jakiejś bibliotece?

[Albinos]

wpadło mi w oko dzieło pt. Religia w Powstaniu Warszawskiem, pod redakcją bodajże Głódzia.

Przyznam że nie bardzo kojarzę tę publikację, ale jeszcze poszukam...

Jeszcze odnośnie literatury, warto zajrzeć tutaj:

Gdy zaczniemy walczyć miłością, pod red. Górny G., Kopiński A., Warszawa 2004, ss. 330.

Kościół a Powstanie Warszawskie, pod red. Drozdowski M.M., Warszawa 1994, ss. 340.

Pierwsza książka zajmuje się głównie kapelanami pełniącymi służbę podczas Powstania (m.in. ks. Stefan Kowalczuk "Biblia", bł. ks. Józef Stanek "Rudy", bł. o. Michał Czartoryski "Ojciec Michał" czy też siostry sakramentki z klasztoru przy Rynku Nowego Miasta). Druga podzielona jest na cztery części. Pierwsza to wypowiedzi papieży i prymasów Polski o Powstaniu, druga to dokumenty i relacje o życiu religijnym w Warszawie, trzecia zajmuje się kapelanami, a czwarta to wiersze o religii w trakcie Powstania.

[Lu Tzy]

Jaki był ten stosunek powstańców do religii? Jakie miała ona znaczenie dla walcząc Warszawy? Czy możemy mówić, iż dla wielu była ona podporą w tych trudnych chwilach?

Ciekawe fragmenty sa w "Zdobyciu wladzy" Milosza. To jest oczywiscie beletrystyka, ale...

[Albinos]

Jak dotąd pokazywaliśmy raczej pozytywny stosunek Powstańców do spraw religii i Boga, tymczasem zupełnie inaczej patrzył na to "Machabeusz":

Leżąc na nosidle do trumien w kościele [św. Antoniego Padewskiego, podczas przebicia oddziału "Morro" górą do Śródmieścia- przyp. A.] miałem w moim przekonaniu co najwyżej godzinę życia. Pamiętam doskonale. Rozmyślałem, nie było nic innego do roboty, a miejsce się nadawało. Czy jak trwoga to do Boga, czy nie?

Gdzieś w 1942-43 straciłem wiarę w Boga, który pozwalał na potworności tej wojny, jakie oglądałem. Czy będę się modlił? Zdecydowałem, że nie. Jeśli się mylę, to Bóg powinien mi pogratulować odważnej postawy. Jeszcze do tego spotkania z Nim nie doszło. Dojdzie albo nie, ale tego już na pewno nie opiszę.

Likiernik S., Diabelne szczęście czy palec Boży?, Warszawa 1994, s. 130.

[Albinos]

W ramach ciekawostki. W muzeum w Drohiczynie znajduje się monstrancja, wykonana w trakcie Powstania z blach zestrzelonego samolotu. Hostia została w nim umieszczona za szybką, wykonaną z przetopionego kawałka osłony kabiny tegoż zestrzelonego samolotu.