Aleksander Jagiellończyk - ocena

[Tofik]

Król, który z pewnością nie był wybitny. Jednak czy miał szansę takim być? Jaki miał udział w niepowodzeniach Litwy na wschodzie? Jak oceniacie jego decyzje w polityce wewnętrznej?

[Jarpen Zigrin]

Bezapelacyjnie można mu przypisać moim zdaniem jedną zaletę mianowicie w swoim testamencie zapisał Zygmuntowi wszystkie swoje posiadłości i skarby czyniąc wręcz naturalnym sukcesorem ojcowizny w WKL tym samym zalecił go również na tron Polski. Testament był mocnym argumentem zwolenników koronacji Zygmunta I.

[Tofik]

Nieźle mu szło w polityce wewnętrznej (anulacja przywileju mielnickiego). W polityce zewnętrznej nie było już tak dobrze (wojna z Rosją; nie zapobiegło temu nawet małżeństwo Aleksandra z Heleną), ale to raczej nie jego wina.

[Bronek]

O tym władcy krążą raczej złe opinie. Miechowita pisze, że na sejmach mało się odzywał, znana jest opinia współczesnych, że był rozrzutny. Do tego na okres jego rządów przypadają ciężkie klęski w walkach z Moskwą.

Jednak obraz Aleksandra jest chyba przeczerniony. Do klęsk militarnych doszłoby zapewne także przy innym władcy, bo przewaga Moskwy w tym momencie była zbyt poważna. Na posiedzeniach senatu był mało aktywny zapewne dlatego, że nie czuł się jeszcze zbyt pewnie, wszak dopiero co zasiadł na tronie Polski. Z czasem zapewne by się wyrobił. Teza o jego rozrzutności została obalona przez najnowsze badania, które wykazały, że stan finansów Korony za jego rządów uległ poprawie i suma długów się zmniejszyła.

Zapisał za to Aleksander na swoim koncie dwa poważne błędy, które drogo kosztowały kraj; jeden w polityce wewnętrznej, drugi w zewnętrznej.

Ten w wewnętrznej to sławetna konstytucja „nihil novi” co było zgodne z duchem szlacheckiej złotej wolności w jej najgorszym znaczeniu. Fatalnym posunięciem Aleksandra w stosunkach zagranicznych było opuszczenie Litwy w kluczowym okresie zmagań z Moskwą i zaprzepaszczenie szansy na zwycięstwo. To ostatnie było już nie do odrobienia i za to należą się słowa potępienia pod adresem Aleksandra.