Starówka - przebieg walk i jej rola w dalszym przebiegu PW

[Albinos]

Stare miasto, stare miasto wiernie Ciebie będziem strzec Mamy rozkaz Cię utrzymać albo w gruzach twoich lec. Fragment ten pochodzi z utworu "Stare Miasto" zespołu Lao Che. Te kilkanaście słów, w mojej ocenie, idealnie oddaje problem walk o Stare Miasto w sierpniu '44. Te kilkanaście dni zaciętych walk z pewnością można zaliczyć do najcięższych zmagań całego PW, obok m.in. Woli i Czerniakowa. Kościół Jana Bożego, PWPW, Reduta Matki Boskiej, kanały, przebicie do Śródmieścia... to wszystko jednoznacznie kojarzy się z walkami i agonią, powstańców i cywili na Starym Mieście.

Jak oceniacie przebieg walk o Stare Miasto, czy można było inaczej przeprowadzić jego obronę, jakie znacznie dla całości działań powstańczych miała obrona Starówki?

[widiowy7]

No chyba znaczenia nie miała. Odizolowana od Wisły, to dla Niemców był tylko taki wrzód.

Nie myśl że nie cenię obrońców Starówki.

Ale chyba takie były realia.

[Albinos]

No chyba znaczenia nie miała.

Pozwolę się sobie nie zgodzić z taką opinią. Przede wszystkim Stare Miasto wraz z Śródmieściem i Nowym Miastem, stanowiło trzon lewobrzeżnej Warszawy. W zwartej zabudowie tego rejonu dominowały wówczas budynki kilkupiętrowe, murowane, odporne na pożary. Umożliwiały zorganizowanie dogodnych punktów oporu, co miało przy przewadze Niemców duże znaczenie. Zabudowa umożliwiała działanie z zaskoczenia, wykorzystywanie niewielkich oddziałów etc.

Sam "Radosław" pisał później*: (...) dopuszczając do upadku Starego Miasta - którego należało bronić wyciągniętymi odwodami ze Śródmieścia - dowódca Powstania nie wyczerpał wszystkich swych możliwości dla należytej obrony tej kluczowej pozycji osłaniającej tak Powiśle jak i Śródmieście. Rezultatem błędnej decyzji opuszczenia Starego Miasta było zajęcie przez Niemców już w trzy dni potem Powiśla i silne zagrożenie Śródmieścia, również od strony północno-zachodniej. Pozbawienie odcinka Czerniaków jego własnego odwodu, który został użyty do załatania wyrwy w rejonie szpitala św. Łazarza, a częściowo na Krakowskim Przedmieściu- umniejszyło w znacznym stopniu zdolność obronną tego odcinka, tak ważnego dla ewentualnej przeprawy nacierających wojsk sowiecko-polskich.

Za K. Komorowski "Bitwa o Warszawę '44: Militarne aspekty Powstania Warszawskiego".

[widiowy7]

Tu masz na pewno rację. Chyba nie bardzo przemyślałem swoją wypowiedź. Gdyby Starówka nie miała znaczenia, Niemcy by jaj nie atakowali. A przecież atakowali i to potężnie.

[Albinos]

Gdyby Starówka nie miała znaczenia, Niemcy by jaj nie atakowali. A przecież atakowali i to potężnie.

Zaatakować to by pewnie w końcu i tak zaatakowali, bez względu na jej znaczenie. Było to jak najbardziej zgodne z ich sposobem walki, polegającym na izolowaniu poszczególnych dzielnic od reszty, i za pomocą potężnych uderzeń likwidowanie każdego kotła po kolei. Jednak znaczenie Starówki sprawiło, iż znalazła się ona na celowniku bardzo szybko.

[Albinos]

Za jedną z przyczyn chęci wydostania się "Radosława" z Warszawy do Kampinosu uważa się jego strach przed zamykaniem się na obszarze Starego Miasta. Uważał że jest to poważny błąd. Czy miał rację?

[Albinos]

Skoro nadal nie ma chętnych do rozmowy, pozwolę sobie na krótkie omówienie znaczenia, sytuacji i przebiegu walk na obszarze Starówki w dniu 1 sierpnia.

Stare Miasto od strony Śródmieścia oddzielały: Pałac Mostowskich, PAST-a na Tłomackiem, rejon placu Teatralnego (ratusz, Pałac Blanka, Bank Polski na Bielańskiej i więzienie na Daniłłowiczowskiej), oraz rejon placu Piłsudskiego (Pałac Bruhla, gmach Komendy Miasta, Sztab Główny i Hotel Europejski). Z kolei od Żoliborza były to (Cytadela, Dworzec Gdański i Instytut Chemiczny).

Zadanie opanowania mostu Kierbedzia przypadło w udziale Batalionowi "Bończa" rotmistrza Sobeskiego "Bończy". Oddział uderzył przez ruiny Zamku Królewskiego w stronę mostu. Jednak natarcie załamało się na obronie niemieckiej, prowadzonej z koszar na Podzamczu i szpitalu niemieckim w domu Schichta. Po nieudanym szturmie oddział wycofał się w stronę Starówki i obsadził wyloty ulic na północnym skraju placu Zamkowego a także wyjście Miodowej na Krakowskie Przedmieście.

Plac Piłsudskiego dostał się w przydziale Batalionowi NOW "Gustaw", kapitana Ludwika Gawrycha "Gustawa". Po zajęciu punktów obrony niemieckiej na placu Piłsudskiego oddział miał się połączyć z rejonem 4 majora Stanisława Steczkowskiego "Zagończyka" w rejonie placu Małachowskiego. Jednak ze względu na to, iż plac Piłsudskiego był silnie obsadzony przez kompanię policyjną przysłaną przez Geibla Stahelowi, natarcie utknęło na Senatorskiej.

Po krótkim starciu z czołgami, Batalion "Gozdawa" kapitana Gizińskiego "Gozdawy" opanował gmach Sądu Apelacyjnego na placy Krasińskich, biorąc do niewoli 40 jeńców oraz zdobywając 1 ckm.

Z kolei IV batalion WSOP porucznika Tadeusza Okolskiego "Dzika" opanował ratusz i więzienie na Daniłowiczowskiej.

Pierwszy dzień mimo kilku sukcesów, trudno uznać za udany. Nie opanowano mostów, Powiśle ze Starym Miastem już pierwszego dnia straciło bezpośredni kontakt, niepewne było połączenie miedzy Śródmieściem i Starym Miastem. Za sukces można uznać opanowanie wnętrza Starego Miasta.

[Granat]

Mam pytanie - Jak bardzo Stare Miasto było zniszczone przed Powstaniem, a jak po ? Czy stopień zniszczeń był o wiele większy ?

[Albinos]

Jak bardzo Stare Miasto było zniszczone przed Powstaniem, a jak po ? Czy stopień zniszczeń był o wiele większy ?

Przed powstaniem zniszczenia były w sumie niewielkie. A po? Całe Stare Miasto leżało w gruzach. Jak pisze Podlewski, ulice można było poznać jedynie po układzie gruzów. W internecie jest całkiem sporo zdjęć, przedstawiających Stare Miasto przed powstaniem.

[Granat]

Gdybym mógł dałbym Pomógł :arrow: Pytałem dlatego, bo chciałem wiedzieć czy gdyby nie powstanie, to czy nie byłoby normalnego Starego Miasta... Bo podejrzewałem że zniszczenia mogły być i tak duże przed Powstaniem. Jednak jest inaczej...

[Albinos]

Bo podejrzewałem że zniszczenia mogły być i tak duże przed Powstaniem. Jednak jest inaczej...

Zdecydowanie nie. Co prawda Zamek Królewski i także chyba Teatr Wielki nadal były zniszczone po wrześniu '39, ale tak to raczej nie było większych śladów zniszczeń.

[Albinos]

Lista pozycji, po które warto sięgnąć:

Ogólne prace:

Stachiewicz P., Starówka 1944. Zarys organizacji i działań bojowych Grupy "Północ" w powstaniu warszawskim, Warszawa 1983, ss. 352;

Przygoński A., Powstanie Warszawskie w sierpniu 1944 r. T. 1, Warszawa 1980, ss. 460;

Przygoński A., Powstanie Warszawskie w sierpniu 1944 r. T. 2, Warszawa 1980, ss. 615;

Kulesza J., Starówka. Warszawskie Termopile 1944, Warszawa 1999, ss. 216;

Kulesza J., Powstańcza Starówka, Warszawa 2007, ss. 212;

Urbanek B., Pielęgniarki i sanitariuszki w Powstaniu Warszawskim 1944 r., Warszawa 1988, ss. 536;

Tarczyński J., Pojazdy Powstańców Warszawskich 1944, Warszawa 2009, ss. 168;

Ozimek S., Stare Miasto 1944, Warszawa 1971, ss. 184;

Podlewski S., Wolność krzyżami się znaczy, Warszawa 1989, ss. 592;

Podlewski S., Przemarsz przez piekło, Warszawa 1957, ss. 719;

Leszczyński K., Heinz Reinefarth, Poznań 1961, ss. 92;

Bartoszewski W., Prawda o von dem Bachu, Poznań 1961, ss. 104;

Malinowski K., Żołnierze łączności walczącej Warszawy, Warszawa 1983, ss. 372;

Barykady Powstania Warszawskiego 1944, red. Śreniawa-Szypiowski R., Warszawa 1993, ss. 464;

Majorkiewicz F., Decydujące dni walk na Starówce: 18-22.8.1944 r., "WPH" 3/1957, s. 163-180;

Stachiewicz P., Z walk w obronie Starówki w Powstaniu Warszawskim. Pierwsza faza działań Grupy "Północ" 7-11.8.1944 r., "WPH" 3/1974, s. 144-184;

Ney-Krwawicz M., Komenda Główna Armii Krajowej 1939-1945, Warszawa 1990, ss. 524;

Monografie oddziałów i punktów oporu:

Kulesza J., Reduta PWPW, Warszawa 1989, ss. 340;

Kulesza J., W murach Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych, Warszawa 2003, ss. 372;

Kulesza J., Okolski T., Batalion "Dzik", Warszawa 1994, ss. 532;

Żbikowski J., Zgrupowanie Armii Krajowej "Leśnik". Geneza i szlak bojowy w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2007, ss. 261;

Nowożycki B., Batalion Armii Krajowej "Czata 49" w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2008, ss. 207;

Niżyński L., Batalion "Miotła", Warszawa 1992, ss. 436;

Baranowski E., Kulesza J., Bankowe szańce. Bankowcy polscy w latach wojny i okupacji 1939-1945, Warszawa 2009, ss. 215;

Umiński Z., Kanoniczki 1944, Warszawa 1988, ss. 148;

Bielecki R., Batalion harcerski >>Wigry<<, Warszawa 1991, ss. 332;

Bielecki R., "Gustaw"-"Harnaś". Dwa powstańcze bataliony, Warszawa 1989, ss. 600;

Bielecki R., Długa 7 w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 1994, ss. 120;

Bielecki R., Kulesza J., Przeciw konfidentom i czołgom, Warszawa 1996, ss. 504;

Wróblewski Z., Pod komendą "Gozdawy". 1 VIII-4 X 1944, Warszawa 1989, ss. 280;

Kaczyńska D., Byli żołnierzami Parasola, Warszawa 1985, ss. 331;

Wyganowska-Eriksson A., Pluton Pancerny Batalionu "Zośka" w Powstaniu Warszawskim, Gdańsk 2010, ss. 480;

Ziółkowski B., Batalion Armii Krajowej "Łukasiński", Warszawa 1998, ss. 424;

Borkiewicz-Celińska A., Batalion "Zośka", Warszawa 1990, ss. 844;

Stachiewicz P., >>Parasol<< Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej, Warszawa 1984, ss. 808;

Okolski T., Batalion "Dzik" w Powstaniu Warszawskim cz. I, "WPH" 1/1983, s. 177-195;

Okolski T., Batalion "Dzik" w Powstaniu Warszawskim cz. II, "WPH" 2/1984, s. 200-245;

Chojna W., Wierzyński S., Notatka z przebiegu działań powstańczych Zgrupowania "Radosław", Murnau 1945;

Śreniawa-Szypiowski R., Batalion "Czata 49" w Powstaniu Warszawskim, Kronika Warszawy 1/2 (1994), s. 159-190;

Wierzbicki M., Oddział Dyspozycyjny "A" KeDywu Okręgu Warszawskiego AK w Powstaniu Warszawskim, "WPH" 3/1994, s. 3-30;

Śmigielski S., Na barykadach Starówki, Warszawa 1992, ss. 164;

Wspomnienia i dokumenty:

"Jeleniowcy". Wspomnienia żołnierzy Pułku AK "Jeleń", red. Kielanowski W., Herman S., Warszawa 1989, ss. 328;

Kulesza J., Z Tasiemką na czołgi. Wspomnienia z walk na Starym Mieście w sierpniu 1944 roku, Warszawa 1989, ss. 267;

Białous J., Walka w pożodze. Harcerski batalion Armii Krajowej "Zośka" w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2009 [kilka wydań], ss. 128;

Wójcicki L. J., Życie na stos. Pamiętnik z Powstania Warszawskiego 1944 r., Londyn 1985, ss. 152;

Jędrzejewski Z., Od września do września, Warszawa 1989, ss. 220;

Likiernik S., Diabelne szczęście czy palec boży?, Warszawa 1994, ss. 200;

Wierzejski T., Z "Czatą 49" na Starym Mieście [w:] Drogi Cichociemnych, Warszawa 2008, ss. 341-342;

Jankowski S., Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie. Wspomnienia 1939-1946. T. 2, Warszawa 1980, ss. 344;

Majorkiewicz F., Lata chmurne. Lata dumne, Warszawa 1983, ss. 360;

Majorkiewicz F., Dane nam było przeżyć. Szkice historyczne-wspomnienia-materiały, Warszawa 1972, ss. 383;

Fajer L., Żołnierze Starówki. Dziennik bojowy kpt. Ognistego, Warszawa 1957, ss. 528;

Pełnić służbę... Z pamiętników i wspomnień harcerek Warszawy 1939-1945, red. Zawadzka A., Zawadzka Z., Warszawa 1983, ss. 580;

Zbrodnie okupanta w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 roku, red. Datner S., Leszczyński K., Warszawa 1962, ss. 444;

Troński B., Tędy przeszła śmierć, Warszawa 1970 [kilka wydań], ss. 356;

Potulicka-Łatyńska T., Dziennik powstańczy 1944, Warszawa 1998, ss. 47;

Komornicki S., Na barykadach Warszawy, Warszawa 1968 [kilka wydań], ss. 364;

Bór-Komorowski T., Powstanie Warszawskie, Warszawa 2004 [kilka wydań], ss. 288;

Pamiętniki żołnierzy baonu "Zośka", red. Sumiński T., Warszawa 1986 [kilka wydań], ss. 639;

Klimaszewski T., Verbrennungskommando Warschau, Warszawa 1984, ss. 171;

Documenta occupationis teutonicae. T. 2: Zbrodnia niemiecka w Warszawie 1944 r., red. Serwański E., Trawińska I., Poznań 1946, ss. 248;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 1: preliminaria operacyjne-natarcie Powstańców i opanowanie miasta 31 VII-4 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 1997, ss. 472;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 2.1: okres przejściowy 5-7 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 2001, ss. 312;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 2.2: okres przejściowy 8-10 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 2002, ss. 320;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 3: okres przejściowy 11-14 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 2003, ss. 402;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 4: 15-18 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 2003, ss. 312;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 5: 19-21 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 2003, ss. 276;

Powstanie Warszawskie 1944. Wybór dokumentów. T. 6: 22-24 VIII 1944, red. Matusak P., Warszawa 2004, ss. 302;

Dziennik bojowy oddziału dyspozycyjnego "A" Kedywu Okręgu Warszawa Armii Krajowej: Warszawa 1-30 sierpnia 1944, red. Rybicka H., Warszawa 1994, ss. 144;

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim. T. 1.1: Pamiętniki. Relacje. Zeznania, red. Drozdowski M. M., Maniakówna M., Strzembosz T., Warszawa 1974, ss. 556;

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim. T. 1.2: Pamiętniki. Relacje. Zeznania, red. Drozdowski M. M., Maniakówna M., Strzembosz T. Warszawa 1974, ss. 712;

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim. T. 2: Archiwalia, red. Getter M., Janowski A., Warszawa 1974, ss. 796;

Ludność cywilna w Powstaniu Warszawskim. T. 3: Prasa, druki ulotne i inne publikacje powstańcze, red. Bartoszewski W., Dobroszycki L., Warszawa 1974, ss. 580;

Życie w powstańczej Warszawie. Sierpień-wrzesień 1944. Relacje-dokumenty, red. Serwański E., Warszawa 1965, ss. 372;

Zawodny J. K., Uczestnicy i świadkowie Powstania Warszawskiego. Wywiady, Warszawa 2004, ss. 428;

Iranek-Osmecki K., Powołanie i przeznaczenie. Wspomnienia oficera Komendy Głównej AK, Warszawa 2004, ss. 608;

Blichiewicz S., Powstańczy tryptyk, Gdańsk 2009, ss. 344;

Batalion "Bończa". Relacje z walk w Powstaniu Warszawskim na Starówce, Powiślu i Śródmieściu, oprac. Rumianek A., Gdańsk 2010, ss. 420.

To oczywiście jedynie część tego, co można znaleźć nt. tak walk w kotle staromiejskim jak i życia codziennego żołnierzy oraz ludności cywilnej. Fantastyczne artykuły można znaleźć w starych numerach Stolicy, czy też innych gazet/czasopism. Do ewentualne dyskusji nt. powyższych publikacji zapraszam tutaj.

[Furiusz]

Przeczytałem niedawno książkę Stanisława Komornickiego - Na barykadach warszawy, pamiętnik z powstania 1944 r., Warszawa 1964. mam teraz parę pytań.

Autor opisuje tam wypadek, jak jego oddział, napotkał śpiących w jakimś domu ludzi z ALu, Pisze tam, ze w ramach żartu etc zabrali i ukryli im broń, po czym obudzili (czy jakoś tak) - znacie podobne przypadki, czy też była to jednostkowa akcja 9chodzi mi nie o tego typu akcje wewnątrz AK czy ukrywanie broni przed dowództwem ale o takie akcje między organizacjami)?

A drugie pytanie - ile niemieckich czołgów 9poza tym czołgiem pułapką) brało udział w walkach o starówkę i ile z nich zniszczono?

[Albinos]

Autor opisuje tam wypadek, jak jego oddział, napotkał śpiących w jakimś domu ludzi z ALu, Pisze tam, ze w ramach żartu etc zabrali i ukryli im broń, po czym obudzili (czy jakoś tak) - znacie podobne przypadki, czy też była to jednostkowa akcja 9chodzi mi nie o tego typu akcje wewnątrz AK czy ukrywanie broni przed dowództwem ale o takie akcje między organizacjami)?

Między organizacjami to przyznam, że nie słyszałem o jakiejś wielkiej ilości wypadków podobnego typu. Znacznie więcej tego typu akcji we wspomnieniach notuje się wewnątrz AK. Z kradzieżami broni włącznie.

A drugie pytanie - ile niemieckich czołgów 9poza tym czołgiem pułapką) brało udział w walkach o starówkę i ile z nich zniszczono?

W życiu nie natrafiłem na raport, który by podawał takie coś. Tutaj trzeba zajrzeć do dokumentów niemieckich. Jedna uwaga. Na Kilińskiego to nie był czołg-pułapka:)

[Albinos]

Historia jednego z ostatnich aktów dramatu na Starym Mieście: https://historia.org.pl/index.php?option=co...&Itemid=621