Paweł Szandruk

[de Villars]

Jak to było z tym Szandrukiem? Był w SS czy nie? bo krążą sprzeczne opinie. jedni gorliwie temu zaprzeczają, negując jego jakiekolwiek związki z SS, inni wręcz przeciwnie. pojawiają się informacje o posiadaniu przezeń stopnia Brigadefuhrera (a spotkałem się nawet, że miałby być Gruppenfuhrerem!). W wikipedii piszą, że miał stopień SS-Brigadefuhrera, nie bedąc członkiem SS (!), co jest o tyle dziwne że oficerom formacji wschodnich nadawano rangi z przedrostkiem Waffen- a nie SS-, teoretycznie powinien więc być Waffen-Brigadefuhrer... Jedyne zdane mi zdjęcie Szandruka z czasów gdy trzymał z Niemcami przedsatwia go w mundurze krojem zbliżonym do niemieckiego, ale bez jakichś dających się rozpoznać oznak:

[Albinos]

Szandruk, postać równie interesująca co kontrowersyjna. W 1939 polski pułkownik, sześć lat później zaangażowany w tworzenie 14. Dywizji W-SS, a w 20 lat po wojnie dostaje VM , które wręcza mu Anders. Przyznam szczerze, że nigdy nie spotkałem się z jakimiś jednoznacznymi dowodami mówiącymi czy był w SS czy nie. Na pewno nie był dowódcą 14. Dywizji W-SS.

Jedyne zdane mi zdjęcie Szandruka z czasów gdy trzymał z Niemcami przedsatwia go w mundurze krojem zbliżonym do niemieckiego, ale bez jakichś dających się rozpoznać oznak:

O ile się nie mylę zdjęcie to pochodzi z kwietnia '45.

PS. Witam na forum de Villars.

[Antek]

Dywizja SS Hałyczyna (14. SS-Schützendivision Galizien) została powołana w kwietniu 1943 r. decyzją współpracującego z Niemcami Ukraińskiego Komitetu Narodowego i za zgodą władz Generalnego Gubernatorstwa. W marcu 1943 zgodę na utworzenie początkowo 3,5-tysięcznego ukraińskiego pułku wyraził Himmler. Rzecznikami formowania oddziałów ukraińskich byli: szef Głównego Urzędu SS, SS-Obergruppenfuehrer Gottlieb Berger, a także Alfred Bisanz oraz SS-Sturmbannfuehrer Fritz Arlt.

W czerwcu 1944 r. dywizję skierowano na front wschodni, gdzie została (pod Brodami) prawie całkowicie rozbita (zginęło ok. 70-80% oficerów i żołnierzy). Jednostkę odtworzono zimą 1945 r. nadając jej nazwę Ukraińskiej Armii Narodowej. UAN skierowano do południowej Austrii , gdzie dostała się do niewoli alianckiej. Przez obozy jenieckie we Włoszech żołnierze ci trafili w r. 1947 do Wielkiej Brytanii, na mocy osobistej decyzji ówczesnego premiera Clementa Atlee, który nie chciał wydać ich sowietom. Stąd wielu wyjechało potem do Kanady, USA czy Australii.

Dowódcą 1. ukraińskiej dywizji SS-Galizien został pułkownik Pawło Szandruk, mianowany następnie niemieckim generałem-porucznikiem.

Pawło Szandruk to postać niezwykle kontrowersyjna. Szandruk służył w czasie kampanii wrześniowej 39 r. w Polskim Wojsku jako oficer kontraktowy w randze pułkownika. Wyróżnił się wówczas wielką walecznością jako dowódca 29. Brygady Piechoty, za co został po wojnie odznaczony przez gen. Władysława Andersa Krzyżem Virtuti Militari).

- - - - -

Virtuti Militari gen Szandruka

budzi wiele kontrowersji, stąd warto poznać podstawę przyznania tego odznaczenia Szandrukowi (wg zeszytów paryskiej "Kultury"):

Z resztek rozbitej na zachód od Wisły 29. D.P. oraz innych luźnych oddziałów żołnierzy, w dniach 16-19 września 1939 r. utworzona została w rejonie Rejowca 29. Brygada Piechoty, nazywana również Grupą płk Bratry. Szefem sztabu tej Brygady mianowany został oficer kontraktowy, Ukrainiec, ppłk dypl. Paweł Szndruk.

W dniach 20-29 września 29. Brygada brała udział w walkach w rejonie Zamościa. Najpierw samodzielnie, a później w składzie Grupy Operacyjnej gen Przedrzymirskiego. W czasie bitwy, jaka rozegrała się pod Łabuniami pomiędzy 39. D.P. a Korpusem Bawarskim, 29 Brygada osłaniała działania od Zachodu, od strony Zamościa organizując obronę po obu stronach szosy Zamość - Hrubieszów, w rejonie Horyszów Dwór.

Grupa niemiecka w Zamościu pod dowództwem płk Macheusena uderzała kilkakrotnie na tę osłonę starając się ją przełamać, czego nie udało jej się uczynić. Ponieważ płk Bratro zachorował, faktycznym dowódcą 29-tej Brygady był płk Szandruk.

22 września wieczorem Korpus Bawarski zaprzestał bezskutecznych natarć i przeciwnatarć z Łabuń na północ, przegrupował się w rejonie Zamościa i od świtu 23 września rozpoczął natarcie na kierunku Zamość - Hrubieszów, zwiększając stopniowo nacisk na osłaniającą ten kierunek 29. Brygadę Piechoty.

Grupa gen. Przedrzymirskiego osłonięta od południa nadeszła w nocy z 22 na 23 września na ten odcinek frontu, rozkazując 29. Brygadzie Piechoty utrzymywanie dalszej osłony na tym kierunku, aż do czasu otrzymania rozkazu wycofania się wraz z siłami głównymi w charakterze tylnej straży.

W dniu 23. września 29. Brygada była zagrożona natarciem niemieckiej czołowej straży przedniej i oddziałami zmotoryzowanymi i pancernymi, które pojawiły się na odsłoniętym prawym-północnym skrzydle odizolowanej Brygady. W tej sytuacji płk Szandruk udał się osobiście na pozycje czołowych baonów, aby przekazać ich dowódcom plan odwrotu. Goniec gen. Przedrzymirskiego przybył z rozkazem odwrotu ok. godz. 10-tej rano. Ponieważ płk Bratro nie było na stanowisku dowodzenia, rozkaz ten przekazano na pozycje czołowe płk Szandrukowi, który po jego otrzymaniu pilnował osobiście kolejnego wycofywania się baonów z ich pozycji. Odwrót odbywał się pod silnym ogniem artylerii niemieckiej i przy okrążonym skrzydle, do którego zbliżały się już niemieckie pojazdy pancerne. Sytuacja Brygady była właściwie beznadziejna, jednakże wojska wyszły z pułapki szczęśliwie, unikając zagłady w dużej mierze dzięki osobistej ingerencji płk Szandruka, jego zdolności przewidywania, jego energii i odwadze. Zrobił on o wiele więcej dla uratowania wojska, niż można się było spodziewać od przeciętnego dowódcy w podobnej sytuacji.

Przez cały czas działań wojennych w 1939 r., płk Szandruk zachowywał się jak przystało na lojalnego i dzielnego oficera. W konsekwencji odznaczony został po wojnie krzyżem Virtuti Militari.

- - -

Ze wspomnień generała Pawło Szandruka

"[...] W poczuciu pełnej odpowiedzialności za moje słowa i aby skończyć ze sprawą 1-szej Dywizji Ukraińskiej i wszystkich innych formacji Ukraińskiej Armii Narodowej, stwierdzam, co następuje:

1. Wersja, jakoby Dywizja, względnie poszczególni żołnierze Dywizji brali udział w walkach przeciw sojusznikom, a w szczególności wobec Polsce, jest kłamstwem rzuconym w interesie czynników wrogo nastawionych zarówno do nas, jak i do Polaków;

2. 2-ga Dywizja Ukraińska została sformowana w drugiej połowie marca i na początku kwietnia 1945r.;

3. Wszystkie inne formacje Ukraińskiej Armii Narodowej znajdowały się na terenie Austrii, Danii, Belgii, Holandii i Niemiec w służbie wartowniczej lub Przeciwpożarowej;

4. Brygada Specjalnego Przeznaczenia sformowana została w Berlinie i przeniesiona do Czech;

5. Niestety są jeszcze osoby, które uważają, że Ukraińska Armia Narodowa nie istniała, a ja byłem dowódcą 1-szej Dywizji Ukraińskiej.

Sensacyjne wiadomości należy opierać na rzeczywistych danych, a nie na kłamstwie, ani na ignorancji.

Paweł Szandruk

Luty, 1965

(Przełożył z ukraińskiego Józef Łobodowski)

[riv]

To zdjęcie pochodzi z wydanych w 1959 r. w Nowym Jorku wspomnien Szandruka „Arms of Valor”, jako dowódca Ukraińskiej Armii Narodowej, której

trzon stanowiła SS Galizien.

W listopadzie 1944 r. Andrij Livyćki, głowa ukraińskiego państwa na uchodźstwie, poprosił

Szandruka, by ten stanął na czele Ukraińskiego Komitetu Narodowego i Ukraińskiej Armii

Narodowej mającej walczyć u boku Niemców. Livyćky miał już ich zgodę i poparcie

wszystkich liczących się ukraińskich stronnictw politycznych. Szandruk był propozycją

zaskoczony i podjął się misji niechętnie. We wspomnieniach pisze: „W ostatnich godzinach

wojny – w jakim celu? Lecz gdy mi została przedstawiona sytuacja Ukraińców, znajdujących

się jako robotnicy w Niemczech, lub jako żołnierze w armii niemieckiej i między innymi 1 Dyw.

Ukr. (chodzi o SS Galizien – red.) skapitulowałem. Istotnie – ratować!. (...) Pierwszym aktem

UKN było mianowanie mnie dowódcą Armii Ukraińskiej. Od razu (...) wysłałem zaufanych ludzi

do oddziałów ukraińskich, ażeby natychmiast usunęli dowódców Niemców i przeszli wraz

z oddziałami na stronę Aliantów. W wypadku, gdyby to było niemożliwe do wykonania musieli

kazać oddziałom rzucić broń i rozproszyć się. A było Ukraińców w wojsku niemieckim nawet

według statystyki niemieckiej 222 000 ludzi. Drugim zadaniem, które postawiłem sobie do

wykonania, było przerzucenie możliwie wszystkich naszych działaczy politycznych,

społecznych, instytucji, duchowieństwa na zachód, ażeby jak najprędzej dostali się w ręce

Aliantów, celem uratowania siebie oraz jako moi wysłannicy, ażeby poinformowali o sprawie

ukraińskiej w ogóle i o mojej pracy również”.

Był w SS, jako dowódca "SS Galizien", całe nieporozumienie bierze się chyba z nieznajomości struktur i insygniów SS. Na patkach kołnierzowych insygnia SS czyli "Sigrunen" nosiły tylko niemieckie formacje Waffen SS, podobnie jeżeli chodzi o stopnie- przedrostka "SS" przed stopniem też mogły używać tylko formacje niemieckie, pozostałe używały przedrostka "Waffen".

Tak więc kapral np. estońskiej 20. DGren SS to Waffen-Rottenführer, a nie SS-Rottenführer. Podobnie rzecz się miała z żołnierzami Legionów Ochotniczych SS, którzy przed nazwą stopnia dodawali przedrostek Legions-, np. kapral Ochotniczego Legionu Holenderskiego to: Legions-Rottenführer. Bardzo często w literaturze dotyczącej Powstania Warszawskiego Bronisławowi Kamińskiemu mylnie przypisuje się stopień SS-Brigadeführera. Zachował się rozkaz H. Himmlera mianujący go z dniem 1 VIII 1944 Waffen-Brigadeführerem.

Tak więc Paweł Szandruk nie był SS-Brigadefuhrerem, ale Waffen-Brigadefuhrerem, ale oczywiście członkiem SS. a na tym zdjęciu jest porostu w jednej z odmian mundurów SS Galizien. Mundury Waffen SS również różniły się od siebie- zamieszczam zdjęcie formacji litewskiej- zwróćcie uwagę na patki kołnierzowe, inne nakrycia głowy np. w Ochotniczej Górskiej Dywizji SS-"Handschar".Mógłbym też zamieścić zdjęcia np. z 29 dywizji- i Wloskiej i Rosyjskiej, ale chyba te przykłady wystarczą. Ale na marginesie, Hindusi w turbanach wyglądają naprawdę super- mówie tu o legionie tygrysa.

[AmonGoeth]

Na pewnym forum spotkałem się z taką oto informacją:

14. Waffen-Grenadier-Division der SS (ukrainische Nr. 1)

Commanders

SS-Gruppenführer Walther Schimana (30 June 1943 - 20 Nov 1943)

SS-Brigadeführer Fritz Freitag (20 Nov 1943 - 22 Apr 1944)

SS-Brigadeführer Sylvester Stadler (22 Apr 1944 - ? July 1944)

SS-Brigadeführer Nikolaus Heilmann (? July 1944 - 5 Sep 1944)

SS-Brigadeführer Fritz Freitag (5 Sep 1944 - 24 Apr 1945)

SS-Brigadeführer Pavlo Schandruk (24 Apr 1945 - 8 May 1945)

...Pavlo Shandruk, the last commander of the Galizien division...

Jest to wycinek pewnych danych.