Reakcja pogańska

[Jarpen Zigrin]

Co my właściwie wiemy o niej? Czy mogła zagrozić Kościołowi, a wreszcie czy miała jakikolwiek wpływ na naszą historię?

[Anders]

Wiemy o niej bardzo niewiele - własciwie nic. Nie wiemy czy wybuchła, nie wiemy kiedy wybuchła, nie wiemy kto jej przewodził, nie wiemy jaki objęła obszar - obracamy się w sferze domniemań.

Sama "Reakcja" często bywa nazywana "powstaniem ludowym", często traktuje się ją jako część wojny domowej Bezpryma z Mieszkiem (co do Bezpryma, to slyszałem, że ktoś postawił teze, ze nie istniał... jego imię ma być formą wykształconą od "Bez prymatu", w póxniejszej tradycji pojawia się też Bolesław Zapomniany, który powraca w pracach niektórych badaczy (Borawska) jako remedium na niedającą się wg. nich inaczej wyjasnić ciągłość instytucjonalną). Pogański charakter nadaje się tym wydarzenium na podstawie notatki o treści:

MXXX - Roman i Lambert biskupi zmarli

No sorry, rozumiem - dziwna zbieżność. Ale czy niemożliwa?

Teraz krótkie zebranie danych o różnych naukowych wizjach reakcji:

Wybuch - od 1032 (Zakrzewski) do 1034 (Dziewulski, Borawska (z zastrzeżeniem, ze prześladowania chrześcijan trwały wg. niej od 1022 r.))

Zasięg - zgoda jest co do Wielkopolski, ale co jeszcze zostało dotknięte - tu już każdy ma swoją wizję.

Grudziński i Borawska uważają, że czynnik pogańśki (antykościelny) w powstaniu był słabi, jednak większość uczonych (Bardach, Grodecki) uważa, ze element ten był znaczący.

Nie wiadomo jaki charakter miała sama reakcja - poglądy wachają się od buntu możnych (Zakrzewski, Grodecki, Bardach i in.) przez reakcję ludową (Grudziński, Dziewulski) po uznanie, ze ruchy społeczne były słabe i rozproszone (Borawska).

Nie ma zgody co do wyglądu i funkcjonowania państwa - badacze wahaja się od stałego stanu upadku (od 1019 r.) (Borawska), przez anarchię i plemienne/dzielnicowe tendencje odśrodkowe (Grodecki, Łowmiański), ustrój republikański (!) (Dziewulski) po rządy Bolesława Zapomnianego (wielu histotyków, w tym część z wyżej wymienionych).

Nie wiadomo czy motywem były rzeczywiście kwestie religijne (Dziewulski), niezadowolenie drobnego rycerstwa i dążenia możnych(Grudziński, Łowmiański).

Co ciekawe nawet cele zakładane przez badaczy wahają się od antydynastycznych (Grodecki) do prodynastycznych (Dziewulski, łowmiański, Bieniak).

Ogólnie - nikt nic nie wie, także dyskusja w tym temacie jest sprawą ryzykowną. Moim zdaniem dla Polski bardziej znaczące od Reakcji pogańskiej były takie wydarzenia jak bunt możnych 1037/38 (znów - o ile zaszedł) i najazd Brzetysława 1038.

[Tofik]

Czy mogła zagrozić Kościołowi, a wreszcie czy miała jakikolwiek wpływ na naszą historię?

Cóż... Kościołowi owszem groziła. Państwu również - o ile ówczesny stan niedawnych ziem polskich można nazwać państwem. Najazd Brzetysława w 1038 r. poczytuję wręcz jako zbawienie. Dlaczego? To ten najazd skłonił cesarza Henryka III do pomocy udzielonej nam. Henryk twierdził, że lepiej mieć skłócone ze sobą Polskę i Czechy niż silne Czechy.

[Maciuss]

W kronikach ruskich jest zapis na rok 1038 - mniej więcej taki, że "Lachy powstali przeciw władcom swoim i zabili bojarów i popów swoich". I chciałbym także wspomnieć o tym, że ta reakcja była wymierzona głownie przeciw Kościołowi. Gdyby nie była, Kazimierz Odnowiciel nie odbudowywałby Kościoła w Polsce, bo organizacja nie byłaby mocno naruszona (może poza zniszczeniami najazdu czeskiego, ale pozostałe biskupstwa by się ostały) :wink: w każdym razie czytałem, że zgładzono większość księży i biskupów w Polsce - tych gorszych kamieniami, szlachetniejszych mieczem. Najpierw był bunt możnych pod wodzą Bezpryma i Ottona, potem po powrocie Mieszka II do kraju i jego śmierci, nastąpiła właśnie reakcja pogańska. Proste

[tompo79]

Jest fajna beletrystyczna książka "Pierścień Bolesława", gdzie autor przedstawia wizję, iż tzw. reakcja pogańska to nie powrót do słowiańskiej wiary, ale chęć narzucenia obrządków skandynawskich. Nawet ciekawie się czyta, choć historyk będzie miał też niezły ubaw, czytając argumentacje bohaterów. Ale pomysł ogólnie rzecz ujmując ciekawy.