Udział Żydów w Towarzystwie Gimnastycznym "Sokół" do 1919 r.

[secesjonista]

Temat wydzielono z innego wątku.

secesjonista

 

Dnia 22.07.2017 o 10:24, Rivaldo napisał:

Jak tak naprawdę było z udziałem Żydów w Sokole, zwłaszcza w Galicji w latach 1911-1914? (...) Czy słusznie mówi się, że Sokół był "nacjonalistyczny" i nie chciał Żydów w swoich szeregach? Bo ja intuicyjnie widzę to od drugiej strony: Sokół krzewił wartości katolickie i to raczej Żydzi sami mogli nie być zainteresowani członkostwem w nim.

 

[secesjonista]

Po pierwsze Żydzi mieli własne towarzystwa sportowe, choćby bielskie: Bielitz-Bialer Israelitischer Turnverein i ŻKS "Ha-Koach", "Hasmonea" i Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczne w Krakowie, lwowska "Hasmonea", Łódzkie Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe. Czy Żydzi chcieli wstępować do "Sokoła"? Zapewne niektórzy tak, ale ich obecność w szeregach tej organizacji to raczej czasy przed okresem gdy wpływy na "Sokoła" uzyskała narodowa demokracja. A i ta obecność traktowana jest jako coś wyjątkowego.

"W Studenckiej Drużynie Strzeleckiej przy wadowickim Sokole działał Leopold Goldberger (później Górczyński). Jego aktywność w organizacji sokolej jest o tyle ciekawostką, że Towarzystwo Gimnastyczne Sokół miało nastawienie wyraźnie narodowo – katolickie. L. Goldberger miał jednak godnego prekursora w osobie dra Izydora Daniela (ojca Ryszarda) który już od schyłku XIX w., działał w wadowickim Sokole...".

/M. Siwiec-Cielebon "Żydzi - mieszkańcy powiatu wadowickiego w walce o niepodległość Rzeczypospolitej przed 1918 r.", b.p./

 

W Brzeszczu, w zasymilowanej rodzinie Finderów, którzy nie praktykowali judaizmu:

"Finderowie mieli sześcioro dzieci: Olgę, Helenę, Reginę, Artura, Zygmunta, Henryka. Wszystkie córki należały do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”".

/G. Gembala, K. Nowak, P. Saduś, "Ślady obecności Żydów w naszej okolicy (Oświęcim i gmina Brzeszcze", s. 207/

 

Tu sytuację może wyjaśnić następne zdanie:

"Słynęły ze swojej urody".

 

Nie ma się co łudzić, po X Zjeździe delegatów Związku (28 września 1902 r.) we Lwowie, jasnym stało się, że "Sokół" staje się narzędziem endecji. A po 1913 r. jasnym stało się, że w swych szeregach widzi Polaków, a nie inne nacje. Na tymże zjeździe podjęto nawet uchwałę w myśl której należało ograniczać wypożyczanie sal innym towarzystwom, co skierowane było oczywiście przeciwko organizacjom ukraińskim i żydowskim.

"W ostatniej wersji statutu z roku 1913 wykluczono członkostwo osób narodowości niepolskiej. Paragraf czwarty tego dokumentu określał, że „Członkiem Towarzystwa może być każdy Polak (Polka) czci nieposzlakowanej, który ukończył 18 lat życia”. Niektóre placówki sokole zaczęły wymagać od swoich nauczycieli gimnastyki — obok kwalifikacji zawodowych — pochodzenia polskiego i wyznania rzymskokatolickiego".

/J. Snopko "Oblicze ideowo-polityczne "Sokoła" galicyjskiego w latach 1867-1914", "Kwartalnik Historyczny", R. 99, nr 4, 1992, s. 47/

 

A w 1919 roku...:

"Do organizacji mogli wstępować jedynie obywatele polscy, którzy ukończyli 21 rok życia. W 1919 r. władze „Sokoła " postanowiły nie przyjmować do Towarzystwa Żydów . Uważano, że nie są oni lojalni wobec państwa polskiego".

/J. Gajczak "Działalność wadowickiego "Sokoła" w II Rzeczpospolitej (1918-1939", "Wadoviana" Przegląd Historyczno-Kulturalny" nr 7, 2002, s. 46/