Zdobycie Taszkentu w 1865 roku

[Furiusz]

Właśnie dostałem wydruk wspomnień Juria Jużakowa (?) o zdobyciu Taszkentu - Szestnadcatilietnajaja godowszina wzjatki Taszkienta opublikowane w 1881 roku, po rosyjsku wyglądałoby to tak - Ю. Южаков, Шестнадцатилетняя годовщина взятия Ташкента. Jak skończę czytać podzielę się wrażeniami - ale może to potrwać bo to tekst ze starą wersją grażdanki, pytanie jest takie - co my wiemy o tym starciu i w ogóle o rosyjskiej interwencji i walkach w Azji centralnej? 

[secesjonista]

Już podczas wojny krymskiej Imperium poczęło nadgryzać chanaty środkowoazjatyckie. W 1853 r. gen. Wasilij Perowski zajmuje twierdzę Ak-Meczet (przemianowaną na Perowsk), a w roku kolejnym Rosjanie budują fort Wiernyj (dzisiejsza Ałma-Ata), tworząc w ten sposób zaczątki tzw, linii syrdaryjskiej - najdalej na południe wysunięty pas umocnień.

W 1860 r. chan Kokandy Chudojar starając się odzyskać utracone ziemie postanowił zdobyć fort Wiernyj, w czym przeszkodził mu ataman Kozaków syberyjskich Gierasim Kołpakowski, pokonując liczniejszą armię kokandzką (22 tysiące przeciwko 2 tysiącom Kozaków) w bitwie nad rzeką Kara-Koszek. W odwecie armia rosyjska zajmuje twierdze: Tokmak i Piszpek (zdobyte przez pułkownika Cimermana).

Potem następuje znany wyścig o Taszkent, pomiędzy oddziałem płk. Nikołaja Wierowkina, który wyruszył z Orenburga a oddziałem płk. Michaiła Czernajewa (spotkałem się też z zapisem: Czerniajew), który wyruszył znad Siedmiorzecza. Pierwszy był Czernajew, ale wówczas (w 1864 r.) miasta nie zdobył.

Co do samego zdobycia Taszkentu, to miał być on "przypadkowy". Ponoć car Aleksander po doświadczeniach wojny krymskiej  nieszczególnie był zainteresowany dalszymi zbrojnymi podbojami i po pierwszym niepowodzeniu w zdobyciu Taszkentu miał nakazać by go więcej nie próbowano zdobywać.

"20 XI 1864 r. minister wojny generał Dmitrij Milutin i minister spraw zagranicznych Aleksander Gorczakow wystosowali do cara Aleksandra II pismo, w którym zawarli następujące postulaty: utrwalenie władzy rosyjskiej na zdobytych terenach, gdyż dalsze podboje nie leżą w interesie państwa, zabezpieczenie koczowniczych pasterzy żyjących pod władzą cara od napadów ze strony chanatów środkowoazjatyckich, poprawa samowystarczalności wojsk rosyjskich w Turkiestanie pod względem wyżywienia, uspokojenie sytuacji na granicy z Chanatem Kokandu poprzez powstrzymanie łupieżczych wypraw wojsk chanatu na tereny pod rosyjskim panowaniem, zdobycie zaufania mieszkańców chanatów Chiwy i Buchary w celu zabezpieczenia interesów kupców rosyjskich w tym rejonie. Ponadto Gorczakow wysłał notę do rządów państw europejskich, w której określił cele rosyjskiej polityki wobec chanatów środkowoazjatyckich, tłumacząc działania Rosji jako misję cywilizacyjną wśród ludów o barbarzyńskich obyczajach. Co więcej określił, że państwo rosyjskie stara się dbać o swoje bezpieczeństwo i nie dąży do dalszej ekspansji terytorialnej, jak również zapewnił, że oazy Czymkent i Turkiestan stanowią ostateczną granicę carskich podbojów".

/D. Wiśniewski "Wielka Gra. Rywalizacja rosyjsko-brytyjska w II poł. XIX w.",  "Teka Historyka", z. 50, Warszawa, listopad 2015, s. 139/

 

Czernajew rozkazu nie posłuchał i miasto jednak zdobył. Tajemnicą pozostanie co nim powodowało: chęć powiększenia swej wojennej sławy, złupienie niezwykle bogatego miasta, chęć ubiegnięcia emira Buchary -  Muzaffara, który ponoć miał też chrapkę na to miasto.

Ponoć na rozkaz cara o zakazie zdobywania miasta,w odpowiedzi dostał telegram:

"'Wasza Wysokość, rozkaz o zakazie oblegania miasta otrzymałem dopiero w Taszkencie, który zdobyłem i teraz kładę u stóp Waszej Wysokości'".

/J. Rohoziński "Bawełna,samowary i Sartowie. Muzułmańskie okrainy carskiej Rosji 1795-916", Warszawa 2014, ed. elektroniczna, nlb./