Poglądy Greków na oko, wzrok i lustro

[secesjonista]

"Na ziemi powstało wiele głów bez szyi,

błąkały się nagie ramiona oderwane od pleców,

a oczy wyrwane z czoła błądziły to tu, to tam"

W zoogonii Empodeklesa samotne oko miało błądzić, poszukując twarzy, a stworzyć je miała Afrodyta. Oko jest częstym i istotnym elementem szeregu mitycznych opowieści. Mamy Cyklopa ("okrągłe oko") Polifema, jedno oko na trzy siostry (Graiai) staruchy-dziewczęta, skądinąd siostry Gorgony. Jest olbrzymi Argos (Panoptes), Medea unicestwia Talosa za pomocą wzroku, wzrok jest pośrednio przyczyną kłopotów Narcyza.

Od strony medyczno-filozoficznej, optyką i wzrokiem zajmował się Filip z Opus, mamy przypisywaną Euklidesowi "Optykę", jest "Optyka" Ptolemeusza, "O zmysłach" Teofrasta, opisy Alkmeona z Krotony. I Platon (w "Timaiosie") pisał o oczach jako nośnikach światła (phosphora), Anaksagoras pisał o brązowych oczach, które lepiej widzą niż inne, u Demokryta mamy cząstki, organizujące się w eidola - mające wzbudzać wrażenia zmysłowe.

Ogólnie wiadomo, że istniały wówczas dwie koncepcje, jedna powiadała, iż do oka wpływają i w nim się odbijają fluidy wychodzące z widzialnego obiektu. Druga - powiadała, że to właśnie oko wytwarzało promienie, które miały czynić obiekty widzialnymi. Istniała w zasadzie zgoda co do elementów, z których zbudowane było oko: źrenica, ogień i element wilgoci. Jak i do tego, że lustro to to samo co obraz w oku.

Dlaczego lustro miało być niebezpiecznym dla mężczyzn?

Skoro to lustro miało być jednym z najważniejszych atrybutów Afrodyty, dlaczego na kraterze kielichowym z Pisticci to jednak Hera trzyma je w dłoni?

[Furiusz]

Skoro to lustro miało być jednym z najważniejszych atrybutów Afrodyty, dlaczego na kraterze kielichowym z Pisticci to jednak Hera trzyma je w dłoni?

O ile pamiętam w świecie rzymskim i może raczej etruskim - lusterko miało spory związek z kobietą zamężna - więc może stąd Hera? No tyle, że na przedstawieniach z etruskich zwierciadełek mamy i Herę i Afrodytę i nawet Atenę. Oczywiście o ile dobrze pamiętam teks N.T. de Grummond, Mirrors, Marriage and Mysteries [w:] Pompeian Brothels, Pompeii's Ancient History, Mirrors and Mysteries, Art and Nature at Oplontis and the Herculaneum "Basilica", pod red. T. McGinn et al (Journal of Roman Archaeology suplementary series 2002) no ale specyfika Etrusków jest znana. M. Dillon, Girls and Women in Classical Greek Religion, Londyn 2003 s. 13 wspomina o sporej liczbie lusterek dedykowanych Artemidzie Brauron ale też Atenie czy Persefonie - może więc po prostu dobry dar dla kobiecego bóstwa?

Wiem, że jest ale nie czytałem - Brill's Companion to Aphrodite, choć pewnie Ciebie bardziej interesuje kwestia lustra niż Afrodyty.

[secesjonista]

No wiesz Furiuszu? Jakiż facet bardziej zainteresowałby się lustrem niźli Afrodytą.

Interesują mnie różne aspekty, gdzie wzrok (oko) czy lustro mają istotne znaczenie - zwłaszcza o charakterze symbolicznym. W mitach, rytuałach, utworach literackich i pismach filozoficznych.

U Homera widzenie jest promieniowaniem wychodzącym z oka, zjawisko to określane było szeregiem słów, między innymi: "derkomai", mający wspólny rdzeń z "drakon". Czy można to wiązać z Gorgoną - Meduzą?

[Furiusz]

Greckie słowo - zresztą ewoluujące - wywodzić się ma od *derḱ- jeszcze z czasów wspólnoty indoeuropejskiej, przynajmniej tak utrzymuje G. Kroon. Dereszta w Aweście też jest z tego pnia. Gorgona to gorgos z akcentem na drugie o czyli przerażający. Meduza od medo - rządzić/chronić.

[secesjonista]

Tu nie chodziło mi o etymologiczny związek: wzrok ludzi i Meduza, a raczej związek pomiędzy wężowymi włosami i niszczycielskim wzrokiem tej postaci a jednym ze słów opisujących widzenia człowieka.

[Furiusz]

Od tej strony? Hmm to może D. Kourkoutas, C. Trompoukis, Greek mythology: The eye, ophthalmology, eye disease, and blindness, "Canadian Journal of Ophthalmology" 2007 ale jest za darmo dostępny na researchgate.

No i może Moralia Plutarcha? Mor.80F-81f - kiedyś to sobie zapisałem przy haśle złe oko, znajdę cytat to wrzucę.