Granice Mazowsza

[Furiusz]

Quo secum assumpto ad Lucic sedem translatam properavit, ibique vetus castellum contra Mazouiam reparavit, Anonim tzw. Gall, Kronika Polska, ks. II, rozdz. 38 co w tłumaczeniu Grodeckiego brzmi Stąd ruszył na Spycimirz i uwięził [tam] wiernego starca, którego dopiero na wiadomość o poddaniu się jego stolicy niechętnie wypuścił. Zabrał go jednak ze sobą spiesząc do przeniesionej stolicy w Łęczycy i tam naprawił stary gród, [mający być osłoną] przeciw Mazowszu.

No właśnie jak to było z tą Łęczycą. Dla M. Biniaś-Szkopek, Bolesław IV Kędzierzawy – książę Mazowsza i princeps, Poznań 2009 s.34 jest to podstawa do ustalenia zachodniej granicy Mazowsza która musiała przebiegać gdzieś w tym rejonie.

Tematem zajmowało się wielu badaczy m.in. J. Bieniak więc będzie tu na pewno trwała dyskusja, póki co taka zajawka.

[adamhistoryk]

Czy to pierwsza wzmianka o granicach Mazowsza?

[Furiusz]

Niewątpliwie nie. Problem w tym, ze wszystkie są nieco dedukcyjne - tak jak zresztą i ta. Nic nie stoi na przeszkodzie by uznać Łęczycę za gród będący jeszcze na Mazowszu - stanowił osłonę granicy Mazowsza od zachodu i byłby jeszcze częścią Mazowsza ale Bolesław przejął go i użył w innym celu - ochrony przeciw atakom z Mazowsza. Przesuwałoby nam to nieco granicę Mazowsza - na zachód od Łęczycy (w tym przypadku) lub na wschód jeśli uznać, że Łęczyca to ostatni gród osłaniający Wielkopolskę przed Mazowszem.

[adamhistoryk]

Kiedy ustalono pierwsze granice Mazowsza? Jeszcze przed rozbiciem dzielnicowym?

Edytowane 21 Grudzień 2015 przez adamhistoryk

[Furiusz]

Mazowsze to pojęcie ogólne geograficzne, czasem łączone z domniemaniem plemienia Mazowszan, powstałe chyba już jednak po podboju przez Polan. Niewątpliwie funkcjonowało to określenie w czasach Galla Anonima a idealnym momentem na deliminacje granic byłby bunt Miecława a najpóźniej wydzielenie dzielnic dla Zbigniewa i Bolesława przez ich ojca.

[Furiusz]

Około X w. powstają na Mazowszu wschodnim nowe grody. Są to obiekty w Barchowie, Klimach, Czołomyjach i huszlewie. Grody te lokowane są na obrzeżach międzyrzecza Liwca i Bugu i wyznaczają zachodnie i południowe krańce osadnictwa wschodniomazowieckiego. (...). Brak zupełnie grodów z tego okresu w międzyrzeczu Nurca i Narwi. Istniały tam wielokilometrowe rubieże kulturowe i osadnicze, pogłębiane jeszcze przez odrębność etniczną ludności, zamieszkującej Mazowsze wschodnie i prawe dorzecze górnej Narwi i Biebrzy. - M. Miśkiewiczowa, Mazowsze wschodnie we wczesnym średniowieczu , Warszawa 1981, s. 108

[Furiusz]

K. Musianowicz, Granica mazowiecko-drehowiecka na Podlasiu we wczesnym średniowieczu, "Materiały Wczesnośredniowieczne" t.5 (1960), s. 198 - Po stwierdzeniu przechodniego charakteru Podlasia, widzimy, że granice występowania elementu mazowieckiego należałoby w części północnej oprzeć na Narwi która w tym kierunku stanowi także granice zakreśloną w naszych rozważaniach dla tej ziemi, choć osadnictwo mazowieckie na niej się nie urywa i przechodzi w niewielkim stopniu poza tą rzekę, o czym była już mowa powyżej. Pewnym wskaźnikiem zapowiadającym istnienie na Podlasiu "granicy" będzie zmniejszanie się gęstości cmentarzysk z grobami o obstawach kamiennych, a pojawienie się natomiast coraz większej ilości kurhanów, które w stronę północy poza rzekę Narwię i w stronę wschodu poza rzekę Leśną stają się formą panującą.

J. Gąssowski, Cmentarzysko w końskich na tle zagadnienia południowej granicy Mazowsza we wczesnym średniowieczu, "Materiały wczesnośredniowieczne" t.2 91950), s. 172 - Tak więc w świetle dotychczasowych badań, głównie archeologicznych i historycznych, przebiega ona [granica] na obszarze zamkniętymi biegami Pilicy i Wisły, jak następuje: od Czarnej do Pilicy południowym jej biegiem, na wysokości miejscowości Grodzisko i Słupia. Na południowy-wschód od miejscowości Końskich przybiera kierunek ku północnemu wschodowi i wkracza w puszczański obszar Chlewisk omijając od południa tą miejsowość. Biegnąc dalej w tym kierunku osiąga ona górny bieg rzeki Ciepłej (...). w dalszej części nazwy się nieco zdezaktualizowały w każdym razie granica biec miała Radomką aż do Wisły (wtedy Radomkę zwano Radomierzą).

[Furiusz]

Od końca XI w. funkcjonuje ona bez grodu [kasztelania łęczycka - przyp. mój] w Czerchowie. Jego upadek mógł się m.in. łączyć z podbojem Mazowsza przez Mieszka I oraz zaniku zewnętrznej umocnionej granicy. (...). Drugim rejonem o starszej metryce zasiedlenia jest domniemane pogranicze mazowieckiego, "bocheńsko-łowickiego" mikroregionu rozciągnięte wzdłuż północnej granicy dzisiejszej gminy Głowno. P. Świątkiewicz, Ziemie powiatu zgierskiego w średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych, "Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza" t.6 (2008), s. 134