Obowiązek fortyfikacyjny w Polsce piastowskiej

[Furiusz]

Klasyczny opis powinności ludności w państwie piastowskim, które w skrócie można nazwać regale fortyfikacyjnym dał S. Smolka, Mieszko stary i jego wiek, Poznań 2011, s. 122 - 124. Na owe świadczenia fortyfikacyjne składały się : budowa nowych i odbudowa starych grodów oraz ich remonty, kopanie fos wokół grodów, stawiania i naprawy mostów nad owymi fosami, mazania (linienda/limienda) grodów pod którym to terminem rozumie się obmazywanie wałów drewnianych tudzież drewniano ziemnych glina w celu zapobieżenia ich celowemu bądź przypadkowemu zapaleniu.

F. Dąbrowski, Świadczenia fortyfikacyjne ludności pospolitej i rycerstwa w Polsce XIII wieku w źródłach pisanych, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" t. 56 z. 2 (2008), s.151, Sporo informacji źródłowych zawartych jest w tekstach - S. M. Zajączkowski, Udział ludności wiejskiej w polskiej wojskowości do połowy XV wieku, "Studia i Materiały do Historii Wojskowości" t. 27 (1984) s. 47 - 60, tegoż, Powinności wojskowe chłopów w Polsce do końca XIII wieku, "Studia i Materiały do historii Wojskowości" t.4 (1958).

Ciekawa jest tez nazwa tego świadczenia względem władcy - otóż w formularzach immunitetów pojawiają się przede wszystkim terminy (liczne!) pochodzące z łaciny ale w w kilku występuje nazwa polska - Niewątpliwie wyraz grod jest umowną i pospolita nazwą świadczenia, podobnie jak w przypadku wielu innych posług, powinności czy ciężarów, o znanych z dyplomów polskich nazwach. - F. Dabrowski op. cit. s. 153.

Przywoływany F. Dąbrowski uważa, że była to posługa uciążliwą - zarówno z powodu nieokreślonego wymiaru czasu pracy (robiono do wykonania niezbędnych prac - wyjątek to ludzie rycerscy którzy wykonać mieli jedna izbice, który to przywilej rozciągano na dobra kościelne), ludność zaś pociągnięta do tej posługi wykonywała ja własnym sumptem jeśli idzie o narzędzia jak i zaopatrzenie (żywność).

Częstotliwość zaś prac musiała być wysoka, nie tylko ze względu na zniszczenia wojenne, ale może wręcz przede wszystkim ze względu na przypadkowe pożary oraz wytrzymałość drewna na warunki naturalne. Grody drewniane i drewniano ziemne musiały wymagać, w tych warunkach, niemal stałej konserwacji.

powodowało to, że ludność obywała się bez specjalistycznego nadzoru nad sobą - pracami budowlanymi kierował najpewniej ad hoc skierowany do tego zadania urzędnik książęcy.

[secesjonista]

A jak to wyglądało na granicy prusko-mazowieckiej w kontekście wałów? Jeśli można uznać wały obronne za rodzaj fortyfikacji - oczywiście.

[Furiusz]

Wały są o tyle problematyczne, że często trudno datowalne. Naszą wiedzę o tej powinności opieramy na analizie immunitetów z niego zwalniajacych. Brak w nich wzmianek na temat wałów, są jeszcze przesieki. Przyznam się też, że nie pamiętam co pisze w tej materii E. Kowalczyk - postaram się to sprawdzić.