Listy gończe - poszukuję literatury

[agasiuk]

Piszę pracę o listach gończych w XIX wieku (na podstawie Amtsblattów. Poszukuję literatury związanej z historią listu gończego, w jaki sposób szukano przestępców poprzednich wiekach i brakuje mi literatury do tematu.

Z góry dziękuję za pomoc.

[secesjonista]

Te poszukiwania ograniczone są do jakiego okresu i jakich obszarów; tylko zabór pruski?

[agasiuk]

Te poszukiwania ograniczone są do jakiego okresu i jakich obszarów; tylko zabór pruski?

Do XIX wieku, Polska oraz inne kraje europejskie.

[secesjonista]

Temat bardzo ciekawy, tylko trudno go będzie przeprowadzić: "na podstawie Amtsblattów", skoro te nie były ogłaszane we wszystkich zaborach, że o innych krajach europejskich już nie wspomnę. Wypada chyba zrobić kwerendę po dawnej prasie.

Już kiedyś pisałem; choć tyczyło się to wieku XVIII; że wiele szczegółów ubioru co do

kolorystyki itp. poznać można z komunikatów w gazetach o poszukiwanych złoczyńcach czy

osobach zaginionych.

W Muzeum Dekanackim w Grybowie przechowywane są listy gończe z cyrkułu, pośród tych ze

schyłku RON-u (lata 1782-1785) jeden jest szczególny:

"Slachcic Imieniem Bichl (...) ma około 30 lat dobrego wzrostu, szczupły w sobie, sposobny

i biegły śmiały ciekawy y pyta się wszystkim cokolwiek ma pokrzywione kolana gładkiey twarzy

rumianey krotkie kasztanowate ma włosy, nosi granatową zwierzchnią suknię, z czerwoną podszewką

białą Kamizelkę y takowe spodnie, zawsze chodzi w spodniach, mowi po łacinie, nikomu niepatrzy

w oczy, y ma wiele podobieństwa podług Fizjonomi do Fałszywego Człeka".

/M. Koszyk "Cechy ludzkiej fizjonomii na podstawie listów gończych Ksiegi Cyrkułu Sandeckiego z lat 1782-1785", "Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis" 19 Studia Linguistica II, Kraków 2004, s. 178/

Niezręczność to układającego ogłoszenie czy może chodzi o coś innego?

[agasiuk]

Listy gończe z Amstblattów są moim głównym źródłem, na podstawie którego analizuję jakich przestępstw się dopuszczano, z jakich grup społecznych wywodzili się ci ludzie, w jakim byli wieku itp. Chciałabym dowiedzieć się w jaki sposób ścigano przestępców w innych krajach, w innych wiekach. Faktycznie najwięcej tego typu informacji można znaleźć w prasie (Kurier Polski, czy Kurier Warszawski), ale brakuje mi opracowań do tego tematu.

[secesjonista]

No ale to są dokumenty tylko niemieckie (pruskie) jak na ich podstawie rozbierać przestępstwa w zaborze rosyjskim i np. Anglii?

Praca ma być o przestępczości czy o przestępczości w oparciu o listy?

Warto prześledzić rozwój portretów: od portretu mówionego do portretu obrazowego (doświadczenia pracy policyjnej Alfonse'a Bertillona)

Jest taka praca:

M. Baranowski "Dezercje z wojsk Księstwa Warszawskiego w departamencie lubelskim na podstawie listów gończych z 1811 roku". "Teka Kom. Hist.", OL PAN, 2012, IX.

[agasiuk]

Praca ma być o przestępczości i przestępcach w oparciu o listy z pierwszej połowy XIX wieku. Dlatego chcę napisać jak list gończy się rozwijał, jaką przyjmował formę.

[secesjonista]

Może to się przyda:

D. Gucia, J. Lubierska "Jako cię widzą, tako cię piszą. Obraz Wielkopolanina w świetle listów gończych 1 połowy XIX wieku"

S. Przybyszewski "Kilka uwag o listach gończych w „Dziennikach Tygodniowych Departamentu Bydgoskiego” z 1811 roku badanych z perspektywy tekstologii lingwistycznej", "Prace Językoznawcze Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego" 2002, z. 2.

[agasiuk]

Dziękuję za pomoc

[secesjonista]

Z tymi opisami w listach to było różnie, z listu gończego za ks. Kacprem Kotkowskim:

"średniego wzrostu, wątła postać, owalna twarz, blada cera, ciemne włosy(na ogół krótko strzyżone), niskie czoło, niebieskie oczy, mały nos i zwyczajne usta, mówił po polsku i łacinie"

a w świetle relacji Władysław Zapałowskiego:

"sama fizjonomia ks. Kacpra Kotkowskiego miała coś w sobie, że wyróżniała go z tłumu i obudzała mimowolny szacunek i wiarę. Wzrostu miernego,

silnie zbudowany choć szczupły. Oczy jasne, łagodne, lecz gdy wpadł w zapał, to oczy te tak się zapalały, takiego nabierały życia i blasku, że

kłamca i blagier, mimo woli wzrok spuścić musiał. Włosy krótko postrzyżone, gęste, w ostatnich czasach mocno przyprószone siwizną, choć dopiero

kończył rok pięćdziesiąty. Bardzo wykształcony, gdyż całe życie poświęcił książkom".

/Z. Tyczyński "Przewodnik po gminie Sadowie", 2012, s. 21/

[secesjonista]

Dodać można:

"Listy gończe w sprawie powstańców z r. 1831 pochodzących z Litwy podał Stefan Pomarański.", "Ateneum Wileńskie", 1925/1926, 9

M.Karpińska "Złodzieje, agenci, policyjni strażnicy: przestępstwa pospolite w Warszawie 1815-1830".

[secesjonista]

Pojawiające się już pod koniec XVIII w. nie miały jeszcze jakiejś sformalizowanej formy, to zaczęło się zmieniać wraz z wprowadzonym obowiązkiem paszportowym przez pruskie Królewskie Ministerstwo Policji w 1790 roku. Rodzaje paszportów musiały być różne, skoro w dodatku do 42 "Dziennika Urzędowego" wymieniono osiem formularzy. W paszportach wymagających podania rysopisu zawarto takie dane:

- dane personalne

- stan

- ojczyzna

- miejsce stałego pobytu

- wyznanie

- wiek

- wzrost (w stopach i calach)

- włosy

- czoło

-  brwi

- oczy

- nos

- usta

- zęby

- broda

- podbródek

- twarz

- cera

- postawa

- znaki szczególne.

I wystawcy listów gończych starali się trzymać tego schematu, oto w październiku 1832 r.sąd księstwa Thurn i Taxis wydał list za niejakim Józefem Skibińskim, w części poświęconej rysopisowi podano:

"... 4) religia, katolicka; 5) wiek, 41 lat; 6) wzrost, 5 stóp 6–7 cali; 7) Włosy, ciemno-blond; 8) czoło, płaskie; 9) brwi, blond; 10) oczy, niebieskie; 11) nos, zwyczajny, na końcu płaski; 12) usta, zwyczajne; 13) broda, blond; 14) zęby, dobre; 15) Podbrodek, nieco płaski; 16) twarz, owalna; 17) cera, zdrowa; 18) postać, mierna; 19) mowa, polska; 20) znaki szczególne, niewiadome. – Nadmienia się jednak, że przed kilku laty złamał prawą nogę i dla tego kulawi, lecz prawie nie do pomiarkowania. – Odzież niewiadoma".

/A. Pihan-Kijasowa, D. Gucia, J. Lubierska "Dziewiętnastowieczne listy gończe w badaniach nad urzędową polszczyzną wielkopolską", "Slavia Occidentalis", nr 72/1, 2015, s. 181/

"

 

 

Dodajmy:

P. Kamińska "List gończy w świetle „Dzienników Urzędowych Województwa Mazowieckiego” z lat 1816–1821", w: "Nil nisi veritas. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Matuszewskiemu" red. M. Głuszak, W. Wiśniewska-Jóźwiak

(praca dostępna w zasobach: www.repozytorium.uni.lodz.pl)

V. Groebner "Der Schein der Person: Steckbrief, Ausweis und Kontrolle im Europa des Mittelalters" 

(jest też trochę odniesień i do XIX w.)

"Documenting Individual Identity. The Development of State Practices" ed. J. Caplan, J. Torpey

(są rozdziały poświęcone XIX-wiecznym Niemcom)

A. Masoner "Fotografieren, vermessen, klassifizieren. Identifizierung von Personen im 19. Jahrhundert".