Celowe uszkodzenia zwłok w obrzędowości pogrzebowej społeczności germańskich i koczowniczych

[Furiusz]

Tak jak w temacie. Na początek kilka cytatów z innych tematów:

Nietypowe pochówki szkieletowe wielbarskie zebrał w swoim artykule (przynajmniej częściowo i przynajmniej na 1992 rok) pani Tempelman-Mączyńska /M. Tempelman-Mączyńska, "Specyficzne pochówki" kultury wielbarskiej, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica" t.16 (1992), s.191-199)/ Takie które chciałbym tu wymienić to dwa groby z miejscowości Ciepłe powiat Tczew, gmina Gniew - grób 36/1893 zapewne kobieta z czaszką umieszczoną na żebrach i żuchwą na wysokości kolan. Datowany jest pochówek na fazę B2/C1. Grób 11/1880 - pozbawiony wyposażenia szkielet osoby dorosłej a pod nim obojczyk innego dorosłego.

Co ciekawe szkielety dalej są tu rytualnie naruszane (jak w kulturze Saltowo-Majaki po angielsku Saltovo-Mayaki culture) przy braku śladów ograbiania zwłok. Np w pochówku katakumbowym 3 gdzie mamy dorosłego mężczyznę lezącego wzdłuż tylnej ściany komory, miał on czaszkę przesunięta w prawo i odwróconą do góry nogami żuchwę (zębami w kierunku stóp), przemieszane były kości klatki piersiowej (no ale to może być efekt zapadnięcia się klatki), brakuje kości palców prawej dłoni (ale lewej są) i co ciekawe ma on skrzyżowane nogi - w piszczelach, co w tym czasie chyba można wiązać spokojnie z Alanami.

Podobnie wygląda to w grobie katakumbowym 20 gdzie przy ścianie komory złożono kobietę w pozycji skurczonej ale z, jak się wydaje, odjętym ramieniem, które w takiej samej pozycji jak lewe ramię zostało znalezione pół metra od szkieletu, brakuje też kości stóp. Grób ma niezły terminus post quem gdyż na czaszce kobiety znaleziono monetę cesarza Herakliusza wybijaną w 613-614 AD.

za: W.S. Flerow, Klin-jarskaja ekspedicija w 1983-1985 gg (pamiatniki VIII -VII ww. do n.e. i II - VIII ww. n.e. w Kisolowodskije), "Kratkije soobszczenije instituta arheologii Akademi Nauk SSSR" t.196 (1989), s.24-31

T. Gralak, Groby ludności kultury przeworskiej z okresu przedrzymskiego ze stanowiska Wojkowice 15, powiat Wrocław, "Archeologiczne Zeszyty Autostradowe" t.9 2009, s.155-169

Otóż mamy tutaj pana w obiekcie 318-III-99 w wieku 40-45 lat, złożonego na plecach, po osi północ-południe z głową na północ, pochowanego w dosyć płytkiej jamie. Pan nie posiadał żadnego wyposażenia dlatego wydatowano go metodą C14 na ok 250-190 aC. Ciekawą cechą jest to, ze zarówno ślady na kościach jak i ułożenie szkieletu wskazuje na to, że zmarłego rozczłonkowano a następnie jego ciało ułożono naśladują porządek anatomiczny. Znalezisko interpretuje się jako ofiarę.

Zwyczaj rytualnego uszkadzania zwłok mamy też w grobie w grupie masłomęckiej i u Sarmatów ale także występuje na cmentarzyskach z okresu awarskiego, postaram się wrzucić więcej materiału. Ciekawa sprawa to czemu to robiono.

[Furiusz]

E. Garam et al., Avar finds in the Hungarian National Museum, Budapeszt 1975, trzeba od razu zaznaczyć, że jest to publikacja materiałów odkrytych czasem w XIX wieku a w zdecydowanej większości przed IIWŚ lub w jej trakcie i dlatego nigdy nie opublikowanych. Wypada dlatego być nieco ostrożnym.

Niemniej na cmentarzysku w Homokmegy-Halom odkryto 16 grobach ślady dekapitacji (czytaj brak czaszki).

W Szebeny stanowiska I-III mamy 6 grobów ze śladami dekapitacji w tym raz określono pleć na kobieca.

Ciekawsze jest stanowisko w Devavdnya gdzie w grobie 66, męskim, brakowało kości dłoni. Ciekawe jest też stanowisko w Pilismmarat gdzie w grobie 66 odkryto szkielet kobiety której odcięto dłoń i ułożono ją za jej głową. Sam pochówek otoczony był wieńcem kamiennym i ma ślady dołków posłupowych, co oznacza, ze był obudowany jakąś drewnianą konstrukcją. Grób datowany na okres wczesnoawarski.

E. Garam, Das Awarenzeitliche Graberfeld von Kiskore, Budapeszt 1979, mamy cztery groby ze śladami naruszenia szkieletu - 28, 45, 73a i 104. W grobie 45 czaszka leżała na klatce piersiowej, w grobie 7a czaszka leżała przy goleniu a w grobie 104 ok 15 cm nad kolanem. Grób 28 może być uszkodzony. Grób 73a był męski a pozostałe kobiece. Słabo wyposażone stąd i trudności w datacji.

[Furiusz]

J. Paulik, L. Zachar, Kultovy objekt a hroby z doby latenskej v Palarikove, "Slovenska Archeologia" t.23 z.2 (1975), s.283-327; M. Thurzo, Antropologicky rozbor kostrovych pozostatkov z keltskych hrobov v Palarikove, "ibidem" s.333-336

W grobie 1 mamy celowe uszkodzenie (przemieszanie) szkieletu postkranialnego pochowanej tu kobiety. Wedle autorów zabieg antywampiryczny.

[secesjonista]

Takie uwagi:

"Ślady dekapitacji rozpatrywać można jako bezpośrednią przyczynę zgonu, zaistniałą podczas wojen lub najazdów.

Podkreślić jednak należy, iż w tych przypadkach ścięta głowa zwykle wkładana była do grobu na właściwym miejscu, wraz z resztą ciała. Dodatkowo, w okresie średniowiecza wykonanie wyroku manifestowano często przez wystawienie na widok publiczny odciętej głowy lub przybicie jej w widocznym miejscu dużymi gwoździami. Praktyka ta mogłaby tłumaczyć znajdowane niekiedy otwory w czaszkach. Również dokładne obserwacje kontekstu archeologicznego umożliwiają rozwikłanie przyczyn pozornie nietypowych pozycji ciała zmarłego, takich jak przesuniecie czy nieobecności czaszki (...)

Ponadto niejednokrotnie po wykonaniu wyroku próbowano unicestwić zwłoki skazanego, ćwiartując je bądź też poddając niszczącemu działaniu płomieni. Nietypową zaś, skurczoną pozycje ciała, spowodować mógł gwałtowny zgon, po którym ciało zastygło w nienaturalnym ułożeniu. Ponadto zaobserwować można podobieństwo typowej i powtarzalnej pozycji nietypowego pochówku, to jest skurczonego ciała, skrzyżowanych nóg i rąk umieszczonych pod brodą, do często przedstawianego w ikonografii wyobrażenia chrześcijan w pozycji interpretowanej jako wizerunek smutnych, ubogich, skromnych. Badając cmentarzyska, najczęściej już chrześcijańskie, gdzie o odpowiednie sprawowanie obrzędów pogrzebowych dbał kler, należałoby rozpatrzyć początkowo możliwość wystąpienia szczególnego rodzaju gestów pokutnych, mieszczących się w chrześcijańskiej wizji eschatologicznej (...)

Nie należy zapominać również, iż wielu możnych i władców takich jak Pepin Krótki, Ryszard II czy papież Sylwester II życzyło sobie być pochowanymi w nietypowy sposób, między innymi na brzuchu lub z odciętymi kończynami. Chcieli przez to zamanifestować pokorę (...) ułożenie zmarłego twarzą do ziemi związane jest także z mogiłami skazańców, dodatkowo pohańbionych taką formą pochówku...".

/A. Kubicka "Czy nietypowe groby odkrywane na wczesnośredniowiecznych stanowiskach archeologicznych z terenu Polski to pochówki wampirów?", "Ogrody Nauk i Sztuk", nr 4, 2014, s. 158-159/