Korzenie i początki chasydyzmu

[secesjonista]

W kilku innych tematach powstało kilka wypowiedzi co do chasydyzmu:

Wszystko chyba na temat -

(...)

Tereny zaboru rosyjskiego były obszarem największego rozwoju ruchu chasydzkiego. Głównym chasydzkimi ośrodkami były: Góra Kalwarii, Aleksandrów, Kock, Sochaczew, Grodzisk, Radomsk, Stryków, Parysów, Radzyń, Radzymin, Lubawicz, Mszczonów, Nowomińsk i Kozienice. Chasydzi mieli własne chasydzkie bożnice (klausn) oraz modlitewnie (sztibłech). Tworzyli silne i zwarte środowiska, niemal jak rodziny oparte na silnych więzach braterskiej przyjaźni. Na czele stali cadycy z różnych dynastii cadyków. Chasydzi tłumnie pielgrzymowali do dworów swoich cadyków.

W 1802 roku Raw Haim założył słynną jesziwę we Włodzimierzu, w zaborze rosyjskim. Uczelnia szybko zyskała sławę żydowskiego centrum nauki na świecie.

W tym samym roku w Bracławiu osiadł cadyk Nachman ben Simcha (1772-1810). Nachman jest opisywany jako ostatni z pięciu wielkich i świętych ludzi, którzy pojawili się w historii Izraela; jego poprzednicy to Mojżesz, Rabbi Simeon ben Jochaj, Izaak Luria i pradziad Nachmana, Israel Baal Szem Tow. Nachman postawił przed sobą zadanie zbawienia dusz Żydów pomordowanych przez Hajdamaków w 1768 roku, podczas obrony twierdzy w pobliskim Humaniu. Wierzył, że dusze pomordowanych błądzą w miejscu kaźni nie mogąc wspiąć się wzwyż, aż przybędzie dusza, która dźwignie ich w górę i wierzył, że tą osobą jest on sam. Nachman uznawał Sabbataja Cwi za Mesjasza. Jego zdaniem w każdym pokoleniu może być tylko jeden prawdziwy cadyk i jest nim właśnie on. Takie poglądy musiały prowadzić do konfliktu i zerwania stosunków z resztą ruchu chasydzkiego.

Reorganizacji ruchu po śmierci Nachmana poświęcił się jego już uczeń Natan (1780 - 1845), który posiadał wybitne zdolności nie tylko literackie, ale i organizatorskie. Z czasem zarzucił twórczość literacką by przewodniczyć chasydom bracławskim, których liczba zaczęła rosnąć. Po śmierci Natana chasydom bracławskim przewodził Nachman z Tulchina. W latach międzywojennych chasydom bracławskim udało się wyrwać z izolacji innych odłamów chasydyzmu i osiągnęli znaczne uznanie społeczeństwa, zwłaszcza w Polsce. Żyli dalej na Podolu jeszcze we wczesnych latach reżimu sowieckiego.

(...)

Tu chodzi o Chasydów.

Oni się sami zaplątali w swej ideologii i przypominają mi Amiszów.

Zresztą te ruchy, czy też orientacje religijne powstawały równolegle w XVIII wieku.

Prekursorem obecnie pojmowanego chasydyzmu był Izrael Ben Elizer, zwany Baal Szem Tow i mieszkający w RON-ie.

Ta ideologia bazuje na Kabale.

Niegdyś próbowałem przeczytać ze zrozumieniem jej fragmenty.

Wybaczcie, ale ja już wolę "Mein Kampf". Ten ostatni bełkot jest jeszcze dla mnie strawny, a Kabała już nie.

Cóż, ja się na Kabale zupełnie nie wyznaję, atoli daleki byłbym od nazwania tego typu praktyki mistyczne bełkotem. Praktykowanie przykazań Tory i rytuałów stworzonych w Safed mających pomóc w tikkun Szechiny Bogu czy Ziemi Obiecanej Żydom, nie jest bardziej "bełkotliwym" od koncepcji trzech hypostaz będących jednym bytem.

Rzecz nie o korzeniach chasydyzmu zatem krótko celem objaśnienia, na miarę mej skromnej wiedzy Kabała (jak i powiązana z nią numerologia) jest obecna również w tradycyjnej myśli rabinackiej. Chasydyzm nie opiera się na Kabale, a jak każdy nurt judaizmu na Torze. W odróżnieniu od tradycyjnego nurtu jego członkostwie po prostu częściej sięgają do tradycji kabalistycznej, a i Torę czytają w inny sposób i w innym celu. Kiedy Beszt, wedle jego własnych słów, odebrał nauki od Achiasza z Szilo i stał się wcieleniem ducha Eliasza począł propagować nowe podejście do Tory. W której nie poszukuje się już wiedzy czy praktycznej odpowiedzi na pytania, a jej czytanie ma przynieść przeżycia duchowe. Tora, Kabała, jakakolwiek praktyka duchowa czy medytacyjna miały dać dewekut - poczucie bliskości duszy z Bogiem. Stad tak częste sięganie po Kabałę, która przecież była mistyczną odpowiedzią na nową sytuację Żydów w świecie (myślę tu o tradycji luriańskiej). Kabała w swej istocie jest jak najbardziej przekładalna na "język" współczesnej psychologii, teologii czy socjologii. Dajmy na to drugi świat (talul - damt - hat - jetzirah*) gdzie mieszczą się zaświaty piekielne i rajskie, to nic innego jak funkcja poznawcza, znana kiedyś jako imaginatio vera (bądź activa), czyli wyobraźnia w stanach zmienionej świadomości. To, że akurat w Kabale mamy do czynienia z posługiwaniem się innym językiem (aparatem pojęciowym) niźli tym do którego my jesteśmy przyzwyczajeni, nie czyni z niej jeszcze - bełkotem.

(...)

Jakoś nie uważam, że owe wypowiedzi wyczerpują to zagadnienie, czyli: "wszystko na temat"...

Czy faktycznie Beszt opierał się jedynie na Kabale?

Czy większą rolę w konsolidacji nurtu chasydzkiego winno się przypisywać Besztowi czy Dow Berowi?

Jak przebiegał konflikt z gaonem Akademii Wileńskiej, w osobie - Elijachu ben Salomona Zalmana?

Jakie działania podejmował względem misnagdim rabin Sznuer Zalman?

Na ile obrzędy chasydzkie tkwiły w ludowych tradycjach Żydów?

Jak na tle tradycyjnego chasydyzmu jawi się nurt Chabady?

[secesjonista]

Zanim biedny karczmarz Israel Ben Eliezer stał się Panem Imienia, chasydzi już istnieli. W ten sposób (chasidim - pobożni) nazywano ludowych kaznodziejów, którzy zwykle tworzyli oddzielne i niezależne od synagogi grupy modlitewne. Szczególną troską otaczali najuboższych Żydów, którzy siłą rzeczy nie cieszyli się największą uwagą możnych kontrolujących kehilę.

Eliezer ogłosił, że podczas odprawianych misteriów, odebrał nauki od Achiasza z Szilo, który był nauczycielem proroka Eliasza. Stał się Panem Imienia - Baal Szem, z czasem poczęto go nazywać Beszt, co jest akronimem tytułu "Baal Szem Tow", co można przetłumaczyć na: "Mistrz Dobrego Imienia" (czyli mistrz o specjalnym statusie).

Z punktu widzenia tradycyjnej nauki rabinicznej, chasydyzm był ruchem rewolucyjnym, choć z gruntu konserwatywnym. Wedle chasydów, ich nowe rytuały, były powrotem, miały wyrastać z przeszłości. Ukazywane je jako odzyskanie starożytnej prawdy.

O ile w tradycji luriańskiej duchowe iskry miały posmak tragiczny to w chasydyzmie zyskały całkiem nowy wyraz. Beszt nauczał, iskra Boża jest wszędzie. A za pomocą zaawansowanych praktyk medytacyjnych, niektórzy chasydzi mogą odkryć ów wymiar świętości. Praktyki tego typu pozwalały uzyskać poczucie bliskości duszy z Bogiem - dewekut.

Osoba Beszta niezbyt zaprzątała uwagę ówczesnych rabinów, sytuacja zmieniła się kiedy Dow Ber nadał ruchowi większych rozmach. to doszło do pierwszego większego starcia z gaonem Akademii Wileńskiej.

[secesjonista]

Mniej znanym epizodem w historii mistycyzmu żydowskiego jest fala chasydyzmu jaka ogarnęła głównie niemieckich Żydów i to na długo przed tym jak chasydyzm począł się rozwijać w poleskich czy wołyńskich gminach. Mowa o tzw. Chasidej Aszkenaz czyli "Pobożnych z Niemiec", których najintensywniejszy rozwój przypadał na okres od 1150 r. do 1250 roku.

Rozwój tego prądu łączy się z przybyciem z Italii rodziny Kalonymów, z jej to szeregów wywodzili się najwięksi myśliciele: Samuel Chasyd, jego syn Jehuda Chasyd z Wormacji i ich uczeń a zarazem krewny Eleazar ben Jehuda z Wormacji. Najistotniejszym dziełem opisującym zasady nowego ruchu była "Księga pobożnych" ("Sefer chasidim") będąca spuścizną nauk głoszonych przez wszystkich trzech wymienionych. Acz najbardziej w oparciu o pisma Jehudy Chasyda, którego rolę badacz F.I. Baer przyrównywał do znaczenia postaci św. Franciszka z Asyżu.

Nowy nurt w Niemczech nie powstał z próżni, ówczesne Włochy skąd ród ów przybył, były świadkiem swoistego renesansu mistyki merkawy, głównie za sprawą propagatorskich zabiegów Aarona z Bagdadu. odbicie tych tendencji odnaleźć można w legendach z "Kroniki Achima'aza z Orii", komentarzach do "Księgi Stworzenia" ("Sefer Jecira") autorstwa Szabtaja Donnolo czy w hymnach Amitaja ben Szefatja.

Co zatem tkwiło w centrum tego nowego nurtu?

Jak zapatrywano się na mesjanizm, jaki ideał człowieka religijnego propagowano na drodze chasidut?

Czy ich pobożność była antyeschautologiczną jak chce Simchoni publikujący na łamach warszawskiego "Ha-Cefira"?

Jakie były stosunki na linii uczeń - nauczyciel?

Jak zapatrywano się na ascezę seksualną?