Juan da Prado i Uriel da Costa - nie istnieje świecki Żyd

[secesjonista]

Do tej dwójki można by dokooptować zapewne Barucha Spinozę, i ten w swym życiu dorobił się ekskomuniki przez gminę żydowską, posiadając jednak możnych protektorów, mógł się w spokoju oddawać własnemu uprawianiu religii (przyjemność czerpana z wiedzy miał być wedle niego intelektualną formą miłości do Boga).

Da Costa narodził się w rodzinie converos, a wykształcenie zdobył u jezuitów. W swych wczesnych filozoficznych rozpatrywań doszedł do wniosku, że chrześcijaństwo nie ma nic wspólnego z Ewangeliami, powrócił zatem do korzeni i zajął się pismami żydowskimi. Ponoć do czasu przybycia do Amsterdamu nie miał szerszego kontaktu z wyznawcami judaizmu, a po przybyciu do tego miasta miał przeżyć szok. Zbudowawszy wyidealizowany pogląd na judaizm nie potrafił odnaleźć się w tamtejszej gminie żydowskiej, a wreszcie doszedł do wniosku, że judaizm jest takim samym dziełem ludzkim jak katolicyzm. Przyjmuje się, że da Costa zetknął się jednak z judaizmem halachickim jednakże nie znając praktyki życia religijnego nie zwrócił nań większej uwagi. Żyjąc wcześniej w swoistej osobistej diasporze, posiłkując się własnym rozumieniem ksiąg nie zdawał sobie sprawy ze znaczenia halachy.

W Amsterdamie, nie potrafiąc się odnaleźć, pisze traktat w którym zaatakował nauki rabinackie o życiu pośmiertnym, żydowskie prawo, wreszcie zawarł w nim śmiałe wyznanie, że wierzy tylko w prawa natury i ludzki rozum.

Dalsze jego losy to w zasadzie równia pochyła, ekskomunikowany żył w nędzy, całkiem osamotniony. Wreszcie wyrzekł się swych poglądów i został przyjęty z powrotem do gminy. Owe "wyrzeczenie się" nie było raczej autentycznym, nie chciał uczestniczyć w obowiązujących rytuałach, co w sumie pociągnęło za sobą kolejne dwie ekskomuniki. W 1640 r. popełnia samobójstwo.

Da Prado nie był myślicielem jak da Costa, przeszedł drogę od żydowskiego podziemia w Portugalii, poprzez marrańską wersje deizmu, aż do stwierdzenia, że Bóg jest po prostu prawem natury. I on po przybyciu do Amsterdamu począł mieć kłopoty z gminą żydowską. Da Prado począł zadawać rabinom "dziwne" pytania", konsekwencją jego aktywności była wydana w 1657 r. ekskomunika. Da Prado nie miał podobnego charakteru jak da Costa, potrafił wkraczać do synagogi i grozić mieczem rabinom. Zmuszony do opuszczenia miasta udał się do Antwerpii.

Wedle niektórych przekazów miał próbować powrócić do kościoła katolickiego, co w świetle jego stwierdzeń, że religie to brednie a o prawdzie rozstrzyga rozum, mogłoby się zdawać dziwnym.

Acz wcale nie nierealnym.

Dlaczego?