Kult Herkulesa w Rzymie

[Furiusz]

Tak mnie natchnęła ostatnia rozmowa na forum na temat prywatyzacji. Dawno temu czytałem tekst pani E. Szterman, Otrażenije klassowych protivorieczij II - III v. v kultje Gerakla, "Viestnik Dierievnej Istorii" 1949, s.60 - 73. Przyznam, że autorka mnie częściowo przekonała. Nie da się ukryć, że gdy wyłączyć wystawców z okresu republiki i tych których fundacje inskrypcji związane były z powodami oficjalnymi (coroczne święta czy zwolnienie ze służby) to okazuje się, że sporą część napisów dedykowanych Herkulesowi wystawili wyzwoleńcy bądź niewolnicy a więc warstwy niższe. Herakles miałby być ich bóstwem opiekuńczym, chroniącym przed nieszczęściami i złą przygodą.

Tyle, że Herkules jest jak gdyby naturalnie predestynowany do zupełnie innej roli - jest przecież herosem który własnym sumptem dostał się na Olimp, dzięki własnej pracy, własnemu wysiłkowi zdobył uznanie i pozycję. Idealne bóstwo dla wszystkich nowobogackich i karierowiczów. Podobnie zresztą materiał epigraficzny interpretuje P. Wojciechowski, Czciciele Herkulesa w Rzymie. Studium epigraficzno-antroponomastyczne (I-IV w. n.e.), Toruń 2005. Materiał epigraficzny rzeczywiście na to wskazuje. Jeśli mamy wyzwoleńców to najczęściej bogatych - np zajmujących się publicznymi robotami budowlanymi, bądź pochodzących z familia Caesaris i piastującymi tam najwyższe godności dostępne dla liberti. Jeśli niewolnicy to najczęściej zarządcy i administratorzy dóbr.

Wszystko by się zgadzało z tezą, że chodzi o ludzi dorabiających się. Podobnie w wojsku, choć tu trzeba też pamiętać o mimo wszystko silnym związku Herkulesa ze sfera walki. Herkules byłby więc bóstwem kupców i warstw średnich oraz wojska. Uwaga jaka mi się nasuwa to to, że autor przecenia możliwości epigrafiki. Trzeba pamiętać, ze jednak spora część ludności nie miała możliwości, głównie finansowej, wystawienia inskrypcji czy podarowania bóstwu jakiegoś wota. Dla mnie wskazówką ku temu byłaby inskrypcja CIL VI 337 o treści Herculi Pugili / Marcia Irene / d(onum) d(edit). Herkules Pięściarz wydaje się być raczej bóstwem o bardzo wąskim zakresie działania i raczej związany był z warstwami niższymi bo takie uczestniczyły w zawodach bokserskich w Rzymie (inaczej niż w Grecji). Poza tym klasom niższym ten aspekt Herkulesa jako opiekuna i patrona osób aspirujących do wyższej pozycji mógł im również odpowiadać, a jedynie ze względu na ubóstwo nie pozostawili po sobie równie licznych świadectw co ci którym udało się ów sukces osiągnąć.

[secesjonista]

A co z identyfikowaniem Heraklesa z Semo Sancus i Dius Fidius?

Romulus miał po obwarowaniu Palatynu ustanowić jeden obrządek dla wszystkich bogów i odrębny (grecki) dla Heraklesa.

[secesjonista]

M. Jaczynkowska "Główne kierunki przemian kultu Herkulesa w państwie rzymskim", "Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Historia", T. 9 (58),1973.

/dostępne w sieci/