Węże w religii starożytnej

[Furiusz]

No właśnie jak w tytule. Węże spotyka się w różnych religiach - a to u wikingów, a to minojska bogini z wężami. Wąż jest też w Biblii, jest związany z Ateną i Asklepiosem itd. S. Mędala, Najstarsze zabytki budownictwa sakralnego na terenie Palestyny. "Prace Komisji Archeologicznej oddziału PAN w Krakowie" 1970 s. 171 pisze Na północny wschód od ołtarza znajdował się rów około 2 m głębokości, który ukrywał resztki ceramiki cypryjskiej, małego węża z brązu i fragmenty rekwizytów kultowych. (tak wiem, ze staroć).

L. Bartosiewicz, Z. Kovacs, B. Farkas, Pass the skeleton key… Animals in an early Copper Age inhumation burial from Pusztataskony–Ledence I, Hungary [w:] Unconformist Archaeology. Papers in honour of Paolo Biagi pod red. E. Starnini, Oksford 2013 piszą o kościach węzy odkrywanych w neolitycznych pochówkach z terenów dzisiejszych Węgier.

Z kolei D. Mylona, Dealing with the Unexpected. Unusual animals in a Early Roman Cistern fill in the Sanctuary of Poseidon at Kalaureia, Poros [w:] Bones, behaviour and Belief. The Zooarchaeological evidence as a source for Ritual practice in Ancient Greece and beyond, pod red. G. Ekroth, J. Wallenstein Sztokholm 2013, p.149-166 - pisze o kościach węży odkrytych w materiale związanym ze składaniem ofiar w tytułowej świątyni.

Ktoś może polecić coś ciekawego do poczytania na temat węży w religijności starożytnych ludów - tak od Bliskiego wschodu do Europy?

Edycja

Podrzucone przez Lancastera

Num 21:6-9

Zesłał więc Pan na lud węże o jadzie palącym, które kąsały ludzi, tak że wielka liczba Izraelitów zmarła.

Przybyli więc ludzie do Mojżesza, mówiąc: Zgrzeszyliśmy, szemrząc przeciw Panu i przeciwko tobie. Wstaw się za nami do Pana, aby oddalił od nas węże. I wstawił się Mojżesz za ludem.

Wtedy rzekł Pan do Mojżesza: Sporządź węża i umieść go na wysokim palu; wtedy każdy ukąszony, jeśli tylko spojrzy na niego, zostanie przy życiu.

Sporządził więc Mojżesz węża miedzianego i umieścił go na wysokim palu. I rzeczywiście, jeśli kogoś wąż ukąsił, a ukąszony spojrzał na węża miedzianego, zostawał przy życiu.

[Amica]

szukaj pod hasłem : ofiolatria

taki przyczynek do dalszych poszukiwań: http://www.mrooczlandia.com/magia/publikacje/kult_weza/

[Furiusz]

Wielkie dzięki

[secesjonista]

Indie wchodzą w zakres Twych zainteresowań?

[Furiusz]

Hmm w sumie czemu nie, ale nic dalej na wschód

[secesjonista]

Można poszukać informacji o recytacjach, odtwarzających mit pojedynku boga burzy z wężem (smokiem) Illujanką, które odbywały się z okazji święta Nowego Roku - purulli, znanych Hetytom.

Można sięgnąć po:

T.H. Gaster "The Roots of Ritual Thespis. Ritual, Myth and Drama in the Ancient Near East".

[secesjonista]

Warto zwrócić uwagę na węża z "brązu" Mojżesza, tego którego później miano wynosić ze świątyni.

"I sporządził Mojżesz węża brązowego i umieścił go na palu".

/Lb 21,9/

M. Münnich "Biblijny kult węży - próba interpretacji", "Przegląd Historyczny", T. XCV, z. 2, 2004

Ł. Niesiołowski-Spanò "Biblijny kult węzy - addenda", Dyskusje, tamże, T. XCVI, z. 4, 2005.

[secesjonista]

W mitologii greckiej węże są nader często wspominane, choćby:

- węże (bądź smoki) w rydwanie, który Demeter podarowała Triptolemosowi, za pomocą którego miał odsłonić ludzkości tajemnicę uprawy zbóż

- węże (mające być potomkami delfickiego Pytona) nazywane δράκοντες bytujące wokół gaju poświęconego Apollowi, z reakcji na karmienie przez kapłankę wróżono czy nadchodzący rok będzie pomyślnym czy nie

- wąż zamieszkujący pieczarę w gaju, w którym była świątynia Hery Argolidzkiej, miał oceniać dziewczęta przeznaczone do stanu kapłańskiego; jeśli odmawiał pożywienia znaczyć to miało, że dziewczyna nie zachowała czystości

- u Pauzyniasza mamy węża (δράκων) strzegącego Wyroczni Ziemi

- Pliniusz pisał o wężu strzegącym ogrodu Hesperyd.

/za: M. Czapińska "Rydwan Triptolemosa", "Collectanea Philologica", Cathedra Philologiae Classicae Universitatis Lodziensis, XVII, Łódź 2014/

[Villemann]

Jak już mowa o mitologii to kiedy czytam o Heraklesie walczącym z hydrą mam przed oczami obraz wielkiego faceta bezmyślnie mordującego nic nie winne węże pochłonięte wiosennymi zalotami. Swoją drogą kłębowiska godowe i pozimowe węży w Polsce też były zauważane przez ludność i przypisywano im czasami "jednoistotowość". To wiem z obserwacji przekazów ustnych istniejących do dziś. Są też opowieści o tym że jak wąż ( określany jako "wij", podjod") prześlizgnie się po grzybie to będzie on trujący. To jest chyba jeszcze przedchrześcijanskie (moja dywagacja). Zauważyłem też że "cioty", ani "babki" nie zadawały się z wężami - przynajmniej nic o tym nie mówiono. Ale sens był chyba taki że nawet dla nich węże to już by była przesada.

[Furiusz]

F.D. Lazenby, Greek and Roman Household Pets, "The Classical Journal" t.44 (1949), s.248-249 (dostępne w Jstor) podaje kilka ciekawostek na temat węży. Mamy bowiem dane o jakiejś formie oswojenia węży i poświęcenia ich bóstwom - tu powołuje się na Küster, Die Schlange in der griechischen Kunst und Religion, "Religionsgeschichtliche Versuche und Vorarbeiten" t.13 z.2 (1913). Co najciekawsze autor [Lazenby] wskazuje, że węże mogły, podobnie jak współcześnie, stanowić zwierzątko domowe.

Swetoniusz, Boski Oktawian, 43.3 - podaje, że bywały węże - szczególnie duże rodzajem widowiska dla gawiedzi w Rzymie.

Kasjusz Dio, Historia rzymska, 45.17.7 gdzie węże w dolinie Padu miały zapowiadać jakieś nieszczęścia.

[secesjonista]

Sama praca Ericha Küstera też jest dostępna: na www.archive.org.

[secesjonista]

Nikt nie wspomniał, że w centrum starego mitu gnostyckiego "ofitów" i "naasseńczyków" był właśnie wąż.

[Furiusz]

Publiusz Wergiliusz Maro, Eneida, V.84-96:

Tak rzekł, a wraz wąż śliski - od grobowca wnętrza

Siedmioma ogromnymi wywinął się skręty,

Z mogiły na ołtarze pełznąc wyciągnięty.

Modrymi mu cętkami grzbiet błyszczy, a łuska

Złotem płonie: tak w niebie tęczowy łuk muska

Obłoki, grając w słońcu tysiącznych barw smugiem.

Osłupiał Enej, patrząc - wąż zaś cielskiem długiem

Pełznąc między czasz lekkich i kubków obwody,

skosztował strawy i znowu, bez niczyjej szkody,

Do kopca zbiegł, rzucając z resztkami ołtarze.

Więc Enej nowe ojcu ofiary śle w darze,

Niepewny, czy to geniusz, co chroni grobowiec,

Czy sługa ojca:- zatem dań składa z dwu owiec

Plus dopisek tłumacza, że dusze zmarłych często przedstawiano jako węże.

[secesjonista]

Wedle kosmogonii hermopolitańskiej z Egiptu, kiedy jeszcze nie było ziemi ani nieba, był jedynie praocean. W nim pływała ósemka bóstw, cztery pary męskich żab i płodnych węży. To one miały dać początek wszechrzeczy.

"Nazywały się Nun i Naunet, Heh i Hauhet, Kuk i Kauket oraz Amon i Amaunet. Gdy ósemka, która była niczym nieprzenikniona noc, tajemnica i wieczność, połączyła się, zniosła pierwotne jajo i złożyła je w ciemnościach. Z niewidocznego jaja wykluł się ptak światłości, pierwszy widzialny byt – Atum-Gęgacz, stwórca ładu. Wynurzył się z praoceanu na Wyspie Pożogi i wydając z siebie donośny gęgot, przerwał nieprzeniknioną dotąd ciszę panującą w otchłani niebytu. Tym dźwiękiem dał początek życiu".

/A. Wach-Brzezińska "Mity starożytnych Egipcjan", Wrocław 2006, s. 10/

Natomiast zagadką pozostają węże odkryte w 1937 r. na cmentarzysku niedaleko Chadery, znajdowały się one na ścianach ossuariów.

"Na frontonach ossuariów znajdowały się wymodelowane nos i oczy. Widocznie z dawnej praktyki modelunku twarzy na czaszkach pozostało symboliczne wyobrażenie oblicza na frontonie ossuariów. Wykopaliska dostarczyły też ossuariów okrągłych, podobnych w kształcie do ściętego stożka, które zdobiły modelowane węże. Poza tymi elementami prawie każde z nich było zdobione malowidłami w postaci poziomych zygzaków lub pasów, być może oznaczały belki drewna, z których budowano domy mieszkalne. J. Kaplan w zwyczaju modelowania nosa lub węża na frontonie ossuariów dostrzegł schematyczne wyobrażenie postaci ludzkiej jako ochrony przed złymi duchami".

/Ł. Grzendzicki "Koncepcje śmierci w religii wybranych starożytnych cywilizacji", "Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie", nr 17, 2011, s. 76-77/

Mnie jakoś nie przekonuje myśl, że wąż ma być schematycznym wyobrażeniem człowieka??

No i pytanie czy te węże znajdowały się jedynie na tych różniących się kształtem ossuariach.

Co do miedzianego węża "podrzuconego" przez lancastera, to niekoniecznie był on umieszczony na: "palu":

Ł. Niesiołowski-Spanò "Biblijny kult węża - addenda" (w związku z artykułem M. Münnicha "Biblijny kult węży - próba interpretacji", "Przegląd Historyczny", t. XCV, z. 2, 2004)

/dostępne na: www.academia.edu/

[Furiusz]

Może nie do końca to samo co religia ale węże były wykorzystywane przez Hetytów do wróżenia - M. Popko, Magia i wróżby u Hetytów, Warszawa 1982, s. 151-153 choć co może warto odnotować, że część badaczy niemieckich uważa, że idzie nie o węże (węża) a o węgorza.