Szczątki żółwi błotnych w pochówkach -od neolitu po wczesne średniowiecze

[Furiusz]

Taka mała próba zasygnalizowania tematu. W Samowie¹ odkryto szczątki żółwia błotnego (pancerz), nad dwoma pochówkami w kurhanie, usypano - intencjonalnie - warstwę czarnej torfowej ziemi. W tej ziemi odkryto właśnie szczątki naszego żółwia, który tez nie dostał się tam przypadkowo - pancerz nosi ślady rozłupywania. Jest to grobowiec kultury pucharów lejkowatych (neolit). Żółwia błotnego odkryto też w Samborcu (kultura trzciniecka). Pełny wykaz stanowisk z kośćmi tego gatunku opublikował Śmiełowski² ale tego tekstu jeszcze nie czytałem.

Kości tego gatunku odkryto też w grobach 42 i 50 na stanowisku 1C w Gródku Nadbużnym w Kotlinie Hrubieszowskiej czyli w tzw grupie masłomęckiej³. W przypadku obu grobów wiek zwierząt określono na ok 20 lat (nie osiągnęły jeszcze pełnej wielkości) a płeć na żeńską. W grobach kultury czerniahowskiej⁴ również odkryto szczątki żółwi błotnych - jest to jedna z kultur tzw cyklu gockiego. Znane są też szczątki żółwi błotnych z terenu Węgier z grobów awarskich i longobardzikich⁵.

Jak myślicie czy to tylko kolejny rodzaj mięsa, w dodatku łatwo dostępnego, czy też może ma to jakieś inne kultowe znaczenie? Słyszał ktoś jeszcze o jakichś przypadkach albo może o roli żółwi w kultach religijnych lub magicznych?

¹ M. Młynarski, Żółw błotny (emys orbicularis [Linneus 1758]) z cmentarzyska kultury pucharów lejkowatych na stanowisku 1 w Samowie, pow. Włocławek - z grobowca 8 [w:] Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna t.18 1971

² J. Śmiełowski, Żółw błotny, Emys orbicularis (linneus 1758) w wykopaliskach archeologicznych [w:] Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, Archeozoologia t.131 1981, s. 131-142

³ Z. Szyndler, Szczątki żółwi błotnych emys orbicularis (L. 1758) ze stanowiska grupy masłomęckiej [w:] Kultura Wielbarska w młodszym okresie rzymskim t.2 pod red J. gruby, A. Kokowski, Lublin 1989

⁴ E.A. Symovic, Raskopki mogilnika u ovcarni sovhoza Pridneprovskogo na Niżnem Dnepre [w:] Materialy i issledovanija po arheologii SSSR, t.82 1960

⁵ O. G. Dely, Schildkrötenreste (Emys orbicularis L.) aus Awaren- und Longobarden-Gräbern [w:] Vertebrata Hungarica t.7 1965 (dostępne w internecie) oraz O.G. Dely, Schildkrötenreste (Emys orbicularis L.) aus einem Awarengrabe [w:] Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici, t.43 1952

[secesjonista]

W krótkim omówieniu swego referatu Mirosława Zabilska napisała:

"Źródła archeozoologiczne i ikonograficzne umożliwiły zarejestrowanie przesłanek pozwalających na postawienie tezy o poza-utylitarnym znaczeniu środowiska akwatycznego, a zwłaszcza jego fauny. Szczególnie uwzględnione zostały przedmioty wykonane z surowców pochodzenia zwierzęcego, które można interpretować jako amulety (talizmany), np. 'kolie z kręgów ryb' oraz przedstawienia figuralne wskazujące na specjalne miejsce fauny wodnej w wierzeniach i zabiegach magicznych ówczesnych mieszkańców ziem polskich. Duże znaczenie miały tu liczne wyobrażenia ptactwa wodnego oraz mniej znany zestaw 'grzechotek' w kształcie żółwia".

/tejże, "Eksploatacja środowiska wodnego w świetle badań nad rybołówstwem i łowiectwem ludności kultury łużyckiej na ziemiach polskich", w: "Badania archeozoologiczne w Polsce i Europie Wschodniej. Materiały - metody - interpretacje" III Sympozjum Archeologii Środowiskowej, 26-29 listopada 2008, Katowice-Koszęcin/

[Furiusz]

Ja szeroki zakres to szeroki, neolit preceramiczny i Nemrik stanowisko 9 - 4 szczątki żółwi z rodziny Trionychidae z genus Trionyx Geoffroy 1809. A. Lasota-Moskalewska, Niemrik 9. Pre-pottery neolithic site in Iraq. t.4 Animal Remains, Warszawa 1994, s.7