Iberia

[Furiusz]

Będąc na miejscu kupiłem sobie kilka książek i dobry słownik.

Chciałbym przedstawić tu ciekawy artykuł pana Giorgi Dundua, Samoneti mimoktewa iberiaszi Dzw.sz. V-I saukneegszi [w;] Iberia- Colchis, nr4 2008, p. 19-31 - tekst jest o znaleziskach numizmatycznych w Iberii czyli wschodniej części Gruzji. Początkowo nie ma o czym specjalnie mówić gdyż pod względem ilości monet wschodnia Gruzja jest opóźniona w stosunku do Kolchidy, z okresu V-IV wiek znane są na tym terenie tylko dwie monety. Zdecydowanie więcej jest ich w okresie IV-III wiek, są to często monety Aleksandra Wielkiego ale i sporo monet przybyłych z terenów Armenii. Pojawiają się też wcale liczne monety achemenidzkie. Ich rolę i miejsce zajmują monety Arsakidów okazjonalnie odkrywane są tu monety Mithrydatesa VI, czy klientalnych władców Rzymu, dużo jest też, tak jak i wcześniej monet z Kolchidy. Jako ciekawostkę można podać odkrycie wybitej w 195 roku aC monety Lizymacha. W I wieku aC aż po narodziny Chrystusa dominują na tym terenie monety z zachodniej Gruzji oraz z Armenii. Na przełomie er główną pozycję na rynku numizmatycznym Iberii odgrywają dwaj Emitenci Rzym i Partowie.

[lancaster]

Bardzo mało znany jest sam fakt ekspansji rzymskiej w basenie Morza Czarnego w tym na Kaukazie , czy Szanowny Furiusz zechce ww fakty nieco naświetlić , a i podać źródła dla osób zainteresowanych , wszak ostatnio spędził sporo czasu w Gruzji odkrywając przeszłość z czasów rzymskich jako profesjonalny archeolog .

[Furiusz]

Pokłosiem wyprawy jest m.in. to, że poznałem postać niejakiego Leonti Mroveli - XI wiecznego gruzińskiego kronikarza. Część badaczy uważa, że napisał on swoją kronikę (znaną we fragmentach a część, że był jedynie kompilatorem wcześniejszych tekstów. Imiona królów Iberii wymienione w jego dziele, potwierdzają wcześniejsze źródła greko-rzymskie co niekoniecznie musi oznaczać, że jego opisy ich czynów też są prawdziwe. Tekst został przetłumaczony i wydany w Anglii, całkiem niedawno, więc w jakiś tam sposób jest dostępny czytelnikom europejskim.

Dodatkowo ekspansja rzymska czy wcześniej grecka w kierunku M. Czarnego to w naszej historiografii temat niemal nieobecny ale już w literaturze radzieckiej czy rosyjskiej dość dobrze opisany (z wiadomych względów).

Rzymianom, czy Grekom bardziej zależało chyba na samej Kolchidzie niż na Iberii. Tereny te posiadały w zasadzie te same bogactwa naturalne co Iberia a dodatkowo były to niziny, znacznie lepiej nadające się pod rolnictwo niż tereny położone bardziej na wschód, w górach, dodatkowo łatwiej było, o komunikacje - drogą morską. Kolchida była też zwyczajnie bogatsza i lepiej rozwinięta - pisze o tym choćby O. Lordkipanidze, Gorod-Hram Kolhidy, Moskwa 1984 - jeden z bardziej znanych gruzińskich archeologów. To niespecjalne zainteresowanie terenami w głębi lądu widac choćby u Flawiusza Arriana, Żegluga dookoła Pontu Euksyńskiego, który w ogóle tymi terenami się nie zainteresował.

Rzymianom w pewien sposób były niezbędne dobre stosunki z Iberią i jej władcami ze względów na skomplikowaną sytuację w Armenii i walki z Partami. Iberia wespół z Albanią pozwalały flankować Armenie i królestwo partyjskie od północy a jednocześnie osłaniały tereny bezpośrednio podległe Rzymianom przed jakimiś niespodziewanymi atakami z północy, przez ludy koczownicze.

W jaki sposób Rzymianie potrafili wykorzystać to, bardzo plastycznie opisał M. Olbrycht, Imperium Parthicum, Kraków 2013 - mianowicie chodzi o operację którą przedsięwziął pod koniec swojego życia Tyberiusz. Przy użyciu skrytobójstwa i korupcji pozyskał on władców Iberii, Albanii oraz koczownicze plemiona z terenów na północ od Kaukazu . Iberowie przepuścili koczowniczych sarmatów na południe i przy ich pomocy zdobyli Armenię, jednocześnie Tyberiusz wykorzystując spory wewnętrzne w samej Partii, osadził na tronie swojego protegowanego. Artabanosowi udało się w końcu uspokoić sytuację ale pokaz możliwości musiał być w rzeczy samej dość mocno odczuwalny.

Zawładnięcie zbrojnie Iberią, ze względu na ukształtowanie terenu byłoby sprawą trudną. Plutarch, Żywot Lukullusa 14,6 pisze W pobliżu Kaukaz ze swymi łańcuchami górskimi i dolinami, które mogą ukryć i osłonić tysiące królów unikających bitew. Trudności w przebyciu gór chciał też wykorzystać Mithrydates Eupator, kiedy uciekał przez Iberię do Kolchidy - Appian, Historia Rzymska, ks.12, 101, choć tu został on zaatakowany przez Iberów. Nota bene księga 12 przynosi sporo informacji o Kaukazie.

Co do źródeł, dwa najważniejsze to Tacyt i Dio. To Tacyt opisuje w swoich rocznikach operację o której pisałem wcześniej. Zwycięską dla Iberów bitwę z Partami Orodesa (syna Artabanosa) opisuje Tacyt, Roczniki, ks VI, 33-36, w inny sposób wykorzystał Iberów również Corbullo w trakcie swoich walk w górach - Tacyt, Roczniki, ks. 14, 23., Dio, Historia rzymska, ks 69, 15 opisuje walki Iberii z sąsiadami, zaś w ks. 70, 2 mowa jest o tym jak to władca Iberii przybył do Rzymu i Antonius Pius wystawił mu na Kapitolu jego statuę, co potwierdza to, ze Rzymianom zależało na utrzymaniu dobrych stosunków z Iberią. Jako dobrych wojowników, uzbrojonych głównie we włócznie opisuje ich Plutarch, Żywot Lukullusa, 31,6.

Mogę na chwilę obecną polecić jeszcze artykuł G. Gamkrelidze, About the Military - political situation in Georgia in the 4th cent BC - 2 cent. AD [w:] Iberia-Colchis t.4 2008, który dość mocno wykorzystuje źródła gruzińskie (zarówno wspomnianą średniowieczną kronikę jak i materiał epigraficzny) oraz tekst H. Nesselhauf, Ein neues Fragment der Fasten von Ostia [w:] Athenaeum, t.36 1958, p. 219-228 gdzie na fragmentarycznie zachowanej inskrypcji wymienione jest imię króla Iberii - Pharasman es rex Iberorum.

Postaram się uzupełnić dane w najbliższym czasie.

Nota bene z tego co widziałem na miejscu wynika, że w głębi Gruzji swoje twierdze budowali dopiero Bizantyjczycy w V-VI wieku.

[lancaster]

Bardzo dziękuję za jak zawsze ciekawe informacje (Tyberiusz, to bardzo wcześnie się Roma zainteresowała złotonośnym Kaukazem).

I mała prywatna prośba, gdy nieco odpoczniesz i będziesz miał czas Furiuszu, to proszę opisz swoje wrażenia z pobytu w Iberii, oraz o ile masz uzupełnij je zdjęciami z wykopalisk.