66 Collegium Novum - czyli pacyfiści II RP

[secesjonista]

Wielka wojna wywarła swe piętno na społeczeństwach Europy, jednym z efektów tego wpływu była intensyfikacja ruchów pacyfistycznych. I w naszym kraju powstawały organizacje o takim charakterze.

Powstał np. Akademicki Związek Pacyfistów, którego, swego czasu, przewodniczącym był (nomen omen) Wiliam Peace.

Pośród jego założycieli czy pierwszych członków wymienić można: Feliksa Grossa, Wojciecha Natansona, Tadeusza Pietscha, Feliksa Bocheńskiego, Karola Estreichera, Jana Topińskiego, Ludwika Krzyżanowskiego, Karola Dziwińskiego, Jana Sztaudyngera, Jana Horodyńskiego, Zofię Gworkównę, Zygmunta Leśnodorskiego.

Pośród jego członków odnajdziemy też... Józefa Cyrankiewicza.

Jakim wpływem cieszyły się tego typu ruchy?

Czy powstały inne podobne organizacje?

Kiedy Związek począł odchodzić od idei lansowanych przez R.N. Coudenhove-Kalergi?

[secesjonista]

Czytając wspomnienia Janiny Boguckiej-Ordyńcowej zawarte w tomie "Cyganeria i polityka" ze zdziwieniem można poznać, że odczyt o pacyfizmie... miał generał von Schoenaich.

[secesjonista]

AZP z założenia miał być organizacją apolityczną, choć z praktyki jej działania wyraźnie widać, że związaną była więzami współpracy z różnymi organizacjami lewicowymi. Już w czasie I Zjazdu w 1936 r. starsi członkowie poczęli zauważać, że AZP zmienia swe oblicze stając się coraz bardziej politycznym ugrupowaniem. Efektem tych trendów był udział w I Światowym Kongresie Młodzieży Pacyfistycznej w Genewie (1936 r.). I tu można przeżyć pewne déjà vu (z czasów zimnowojennych), Stały Sekretariat Kongresu prowadziła Betsy Shill Collins - oczywiście komunistka.

Współpracowano również z: Związkiem Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (z tej organizacji wielu członków było również w AZP), z "Życiem", Związkiem Młodzieży Demokratycznej, Federacją Kół Przyjaciół Ligi Narodów w Polsce, Związkiem Esperantystów.

Z zagranicznych kontaktów wspomnieć można: Marca Seugnera (lewicowego katolika z "La Jeune Republique"), ze środowiskiem skupionym wokół "La Paix par le Droit", czy niemieckim "Die Weltbühne", Evers z International Frauenliga für Frieden und Freihet itp.

Znaczący odpływ członków nastąpił w 1938 r., jedni nie chcieli być wiązani z tak "defetystyczną" organizacją, inni zmienili zaopatrywani, wielu zniechęcił brak jasnego programu polityczno-społecznego. Również pismo AZP nie miało szczęścia, "Zgoda Narodów" redagowana przez Feliksa Bocheńskiego, padła po kilku numerach.

W czerwcu 1939 r. na walnym zebraniu podjęto uchwałę o samorozwiązaniu Związku. Jak zmieniły się realia świadczy fakt, że na owe walne zebranie pofatygowało się jedynie dziesięciu czlonków.

Objaśniając tytuł wątku...

sala 66 Collegium Novum była miejscem kameralnych zebrań, które na ogół odbywały się w piątki.

[secesjonista]

Inną działającą wówczas organizacją o podobnym charakterze (przynajmniej w warstwie deklaratywnej) był Polski Komitet Antywojenny i Antyfaszystowski związany z KPP. Organizacja ta powstała w 1932 r. w związku z mającym się odbyć w Amsterdamie Międzynarodowym Kongresie do Walki przeciw Wojnie i Faszyzmowi. Organizacji przewodniczył senator Stefan Boguszewski, w składzie Komitetu znaleźli się m.in: Leon Kruczkowski, Emil Zegadłowicz, Andrzej Wolica, Antonina Sokolicz, prof. Stefan Czarnowski, prof. Władysław Spasowski czy Aleksander Reichman. Organem prasowym była "Kolumna", której redaktorem był Eugeniusz Rewo (ze ZMW "Wici"), której pierwszy numer ukazał się pod datą 15 grudnia 1934 roku.

Jakie były wzajemne relacje obu organizacji?

[secesjonista]

Czy można łączyć środowiska pacyfistyczne w naszym kraju z inicjatywą naszego rządu na forum Ligi (memorandum z 17 września 1931 r. wraz z uzupełniającymi propozycjami z 13 lutego 1932 r.) w zakresie: "urzeczywistnienia rozbrojenia moralnego we wszystkich dziedzinach życia publicznego, kontrolowanych przez władze państwowe". W wyniku tej inicjatywy ukonstytuował się Komitet Rozbrojenia Moralnego (15 marca 1932 r.) pod przewodnictwem Ernesta Perriera ze Szwajcarii.

Jak pacyfiści odnosili się do tej instytucji?

[secesjonista]

W naszej rzeczywistości międzywojennej nie było klimatu, ze strony oficjalnych instytucji, dla większych przedsięwzięć filmowych o charakterze pacyfistycznym. Taką wymowę miała "Europa" Franciszki i Stefana Themersonów, zrealizowana około 1931-32 roku., film oparty na utworze Anatola Sterna pod tym samym tytułem. Rzecz raczej nie przebiła się do szerszej publiczności z racji skierowania do dość hermetycznej grupy widzów - zdolnej zaakceptować awangardową stylistykę.

[secesjonista]

W Katowicach wydawano pismo "Polska Pacyfistyczna" redagowane przez Ignacego Stachowiaka, z podtytułem: "Organ Przyjaciół Paneuropy". Co ciekawe, większość artykułów pozostawała bez podpisu, wyjątkiem tu był Franciszek Kołpanowicz, autor broszury Ligi Pacyfizmu zatytułowanej "Problemy pokoju światowego".