Grupa Operacyjna "Wisła" - polskie służby w ZSRR

[secesjonista]

Zarządzeniem nr 0033/61 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1961 r. utworzono Grupę Operacyjną kontrwywiadu Służby Bezpieczeństwa. Miało to być samodzielna jednostka operacyjna i organizacyjna Departamentu II MSW. 27 listopada 1971 r. minister spraw wewnętrznych gen. Franciszek Szlachcic i przewodniczący KGB przy Radzie Ministrów ZSRR Jurij Andropow podpisali porozumienie o współdziałaniu służb bezpieczeństwa. Na jego mocy Grupę Łącznikową KGB w Warszawie podniesiono do rangi przedstawicielstwa KGB ZSRR przy MSW PRL, a Grupę Operacyjną "Wisła" do rangi grupy operacyjnej MSW PRL przy KGB ZSRR.

W zasadzie głównym zadaniem Grupy miał być nadzór operacyjny nad Polakami przebywającymi w ZSRR, a terenem działania: Moskwa i większe miasta europejskiej części ZSRR. Poza tym Grupa miała organizować i uczestniczyć w przedsięwzięciach operacyjnych tyczących się obywateli państw obcych.

Zasadniczymi celami zainteresowania Grupy byli: przedstawiciele naszego państwa w RWPG, członkowie central handlowych, pracownicy Biura Handlowego w Moskwie, delegatury central handlowych w ZSRR (m.in. Budimex, Polimex-Cekop, Bumar, Elektrim, Energopol), pracownicy ośrodka badań jądrowych w Świerku udający się do Instytutu w Dubnej, przedstawiciele mediów, pracownicy LOT-u, kolejarze, a wreszcie turyści.

Grupa ściśle współpracowała z funkcjonariuszami Departamentu III MSW delegowanych do operacyjnego zabezpieczenia budowy gazociągu orenburskiego i ropociągu nowopołockiego, czy z funkcjonariuszami MSW zatrudnianymi pod przykryciem w konsulatach generalnych PRL w ZSRR.

Grupa miała kontrolować operacyjnie ruch turystyczny, co raczej nie było możliwe, zważywszy, że stan etatowy Grupy to na ogół kilku pracowników (w marcu 1990 r. minister spraw wewnętrznych zmniejszył stan etatowy z ośmiu do czterech: dwóch pracowników operacyjnych, jednej sekretarki, jednego przedstawiciela KGMO ), a w samym 1976 r. w ZSRR przebywało około 83 111 turystów z Polski i 7920 osób w centralach handlowych itp.

Funkcjonariusze Grupy na zlecenie II Zarządu KGB i V Zarządu KGB brali udział w zabezpieczaniu szeregu większych imprez np.: Międzynarodową Wystawę Książki i Międzynarodowy Festiwal Filmowy (1977 r.), w latach osiemdziesiątych: Igrzyska Olimpijskie, Międzynarodowe Forum Duchownych w Obronie Pokoju, występy Filharmonii Śląskiej, Międzynarodowe Sympozjum Kardiologiczne, Międzynarodowy Kongres Dziennikarzy, wystawę "Polski Yacht-82" w Tallinie, Igrzyska Sportowe "Drużba-84", Światowy Festiwal Młodzieży i Studentów, Międzynarodową Wystawę "Swiaz'-86" itp.

Od połowy lat osiemdziesiątych do 1990 Grupa posiadała 66 tajnych współpracowników, po tzw. "sprawie Strzelczyka"* w 1986 r. dyrektor Departamentu II MSW zabronił oficerom Grupy werbowania naszych obywateli w ZSRR, mieli się jedynie zajmować rejestracją kandydatów, a werbunek miał następować w Polsce.

Kierownikami Grupy byli: Zbigniew Wyparło, Kazimierz Górecki, Romuald Michniewicz, Stanisław Groniecki, Andrzej Sroka, Zbigniew Twerd, Zdzisław Sarewicz.

Gdzie znajdowali przykrywkę funkcjonariusze Grupy?

Między innymi: konsul w Warnie, Wydział Współpracy Gospodarczej i Naukowo-Technicznej ambasady PRL w Moskwie, konsul w Kijowie, konsul w Leningradzie, przedstawicielstwo RWPG w Moskwie, I sekretarz ambasady w Moskwie, konsul w Mińsku, Energopol, przedstawicielstwo Centromeru.

Co można więcej powiedzieć o działalności tej jednostki?

* - pułkownik Marian Strzelczyk próbował zwerbować kobietę przebywającą na studiach doktoranckich na Uniwersytecie Moskiewskim. Kobieta nie tylko odmówiła, ale po powrocie do kraju narobiła dużego rabanu. Zawiadomiła rektora swej uczelni, napisała skargę do ministra spraw wewnętrznych, wreszcie złożyła doniesienie do prokuratury.