Handel Polski z południem

[Furiusz]

No właśnie, jeśli idzie o handel północny to mamy całkiem dobre źródła, czy to pod postacią danych hanzeatyckich czy też z komór celnych w północnej Polsce, jak natomiast wyglądał handel Polski z południem np królestwem węgierskim? Zapraszam do dzielenia się informacjami i dyskusji.

[secesjonista]

Jak to ujął Marian Małowist:

"Ołów wydobywany w Małopolsce średniowiecznej stanowił warunek „sine qua non” prawidłowego funkcjonowania kopalń rudy miedzi i srebra w węgierskiej Słowacji i Czechach. Dzięki importowi miedzi węgierskiej, a zapewne i cyny czeskiej do Polski w Krakowie powstał w XIV w. stosunkowo silny ośrodek produkcji wyrobów metalowych".

/"Wschód a Zachód Europy w XIII-XVI wieku. Konfrontacja struktur społeczno-gospodarczych", Warszawa 2006, s. 149/

[secesjonista]

"... co tem snadniej nastąpiło, że korzyści handlu z Polską spływały całkiem na Węgry dla wielości sprzedawanego do Polski wina, któremu nie wyrównywał zarobek na towarach z polski do Węgier prowadzonych. Oprócz wina, szły do Polski, przędza konopna, potaź, gallas, owoce suche, śliwowica, saletra, antimonum, miód, wełna, skóry, kożuchy, tudzież miedź w tak wielkiej ilości, że w czasie wojen Hanzeatyckich zabranych zostało w porcie Gdańskim po trzykroć, to Holendrom to Lubeczanom do 20tu okrętów miedzią węgierską naładowanych".

/F.K. Giżycki "Wiadomość o stanie handlu i przemysłu w Polszcze w wiekach dawniejszych", Stanisławów 1846, s. 16/

Warto zwrócić uwagę na spółkę Ungarischer Handel - która praktycznie zmonopolizowała handel kruszcami.

Co do przydatnej literatury można wymienić:

R. Rybarski "Handel i polityka handlowa Polski w XVI stuleciu"

K. Pieradzka "Trzy wieki stosunków handlowych pomiędzy Gdańskiem a Węgrami", "Rocznik Gdański", Vols. IX-X, Gdańśk, 1936-1936

tejże, "Handel Krakowa z Węgrami", "Bibliotek Krakowska", nr 87

E. Janota "Bardyjów"

F.W. Carter "Trade and Urban Development in Poland: An Economic geography of Cracow, from its origins to 1795"

G. Myśliwski "Stefa sudecko-karpacka i Lwów. Miejsce Śląska, Małopolski i Rusi Czewonej w gospodarce Europy Zachodniej (połowa XIII-początek XVI wieku", w: "Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy" red. S. Galwas

M. Dygo "Wschód i Zachód: gospodarka Europy w XIV-XV wieku", tamże

H. Samsonowicz "Przemiany osi drożnych w Polsce późnego średniowiecza", "Przegląd Historyczny", 64, 1973

J. Ptaśnik, S. Kutrzeba "Dzieje handlu i kupiectwa krakowskiego", "Rocznik Krakowski", t. XIV, 1912

tenże, "Turzonowie w Polsce i ich stosunki z Fuggerami (kartka z dziejów Krakowa w epoce humanizmu)", "Pamiętnik Naukowy i Literacki", 33, 1905

J. Bieniarzówna "Związki handlowe Krakowa z Krems od XVI do XVII wieku" w: "Studia Austro-Polonica", 5, 1997, "Zeszyty Naukowe UJ", "Prace Historyczne", z. 121

S.A. Sroka "Szkice bardiowskie"

J. Topolski "Gospodarka polska a europejska w XVI-XVIII wieku"

A. Attman "The Russian and Polish Markets in International Trade 1500-1650"

S. Gierszewski "Słowackie zaplecze portu gdańskiego w końcu XV i w pierwszej połowie XVI w.", w: "Strefa bałtycka w XVI-XVIII w. Polityka - Społeczeństwo - Kultura"

F. Kiryk "Związki handlowe i kulturalne miast małopolskich ze Słowacją w XV i XVI wieku", "Hstorcke Studie", 41, 2000

tegoż, "Studia nad wymianą towarową Polsko z Węgrami w XV wieku", "Studia Historyczne', 49, 2006, z. 2

D. Molenda "Polski ołów na rynkach Europy Środkowej w XIII-XVII wieku"

tejże, "Kopalnie rud ołowiu na terenie złóż śląsko-krakowskich w XVI-XVIII w."

tejże, "Fuggerowie w polskim górnictwie w XVI wieku", "Przegląd Historyczny", 87, 1996, z. 4

H. Ruciński "Stosunki z Węgrami (do 1770)", w: "Dzieje miasta Nowego Targu" red. M. Adamczyk

Z. Noga "Elita Krakowa i jej kontakty z miastami górnych Węgier oraz ze Lwowem w XVI wieku", w: "Miasto i mieszczaństwo w Europie Środkowowschodniej do polowy XIX wieku" red. D. Michalik, K. Mikulski

F. Leśniak "Życie gospodarcze", w: "Dzieje miasta Nowego Sącza", t.1, red. F. Kiryk

A. Keckowa "Żupy krakowskie w XVI-XVIII wieku: (do 1772 roku)"

J. Kaliński "Polskie osiągnięcia gospodarcze"

"Rzeczpospolita-Europa. XVI-XVIII wiek. Próba konfrontacji" red. M. Kopczyński, W. Tygielski

[Furiusz]

To i ja dodam może coś od siebie.

F. Kirk, Studia nad wymianą towarową Polski z Węgrami w XV wieku [w:] Studia Historyczne 2006 podaje dane dla Kieżmarku. Co uderzające najintensywniej towary wwożono tu z Polski w jesieni i zima - zapewne saniami transportowano towary ciężkie takie jak ołów. Ze strony polskiej handel organizowali tu kupcy krakowscy, z mieszkańcami Podhala jako przewoźnikami. Z towarów sprowadzanych z Polski dominuje ołów, poczesne miejsce zajmują skóry, płótna i sukna (przy czym Polska a konkretnie Kraków to jedynie etap tranzytowy - to są sukna angielskie, niemieckie i śląskie), chmiel i produkty leśne (ale nie drewno). Słabo prezentowany jest handel inwentarzem żywym - z Węgier sprowadzano konie (dla lat 1480-1498 mamy poświadczonych 220 sztuk) w drugą stronę szło bydło i owce, trochę świń. Sprowadzaliśmy też miedź i wino (choć do Kieżmarku docierały wyroby miedziane Krakowa). To jeśli idzie o towary na skalę hurtową, wymienia się jeszcze sól, towary kramne, noże, broń czy papier. Mnie najbardziej zaciekawiło to, że z Krakowa do Kieżmarku polscy kupcy "wyeksportowali książki za (o ile dobrze pamiętam) 120 florenów.

Co ciekawe handel winem węgierskim rozwijał się dość dobrze jeszcze długo długo na starych szlakach gdyż jak podaje A. Perłakowski, Po wino na Węgry. uwagi o funkcjonowaniu polskiej służby celnej w początkach XVIII wieku w świetle kijowskich materiałów skarbowych [w:] Studia Historyczne 2006 jeszcze w początkach XVIII wieku większość wina węgierskiego w Polsce dystrybuowana była przez Kraków.

Nota bene Kirk twierdzi, ze bilans handlu Polski z Węgrami na podstawie danych z Kieżmarku był dodatni.

Bardzo ciekawy Jest Sandomierz /całość za F. Kirk, Sandomierzanie na szlakach handlowych XIV i XV stulecia [w:] Aetas Media Aetas Moderna / oprócz roli w handlu z Gdańskiem, handlu zbożowym, Sandomierz uczestniczył też w handlu produktami leśnymi, sprowadzanymi z okolic Lwowa, Przemyśla, Przeworska i tym razem są to głownie materiały szkutnicze, mamy tu nawet specjalnego urzędnika gdańskiego do brakowania drewna idącego z Sandomierza.

Sandomierz handlował z Lublinem też dość intensywnie - chyba solą. Z Wielkopolski sprowadzał sukno (ale i z Gdańska a raczej via Gdańsk). Ze wschodu (znów Lwów, Przemyśl, Przeworsk) sprowadzano zwierzęta i skóry, które następnie przez miasta śląskie szły do Czech. Silne związki z Krakowem, wskazują na pośredni udział kupców sandomierskich w wymianie handlowej ze Słowacją i Węgrami.

[secesjonista]

Ważnym produktem wymiany handlowej była miedź z ziemi słowackiej (wówczas pod władaniem węgierskim), początkowo ze wschodniosłowackich kopalń, ze Spisza i Gemera, centrum handlu były Koszyce (a od XV w. również Bardiów). U nas zaś: Kraków (prawo składu znane nam pochodzi z 1306 r.) i Toruń (: 1403 r.), potem miejsce tego ostatniego miasta zajął Gdańsk. Liczącymi się ośrodkami był również: Bochnia i Sącz. Sprowadzana miedź w małym stopniu przeznaczona była na nasz rynek, a jako że sprowadzano ją; wedle źródeł; w olbrzymich ilościach byliśmy krajem tranzytowym - poprzez Bałtyk. Część szła również na Śląsk, z Krakowa przez Zator (prawo składu z 1291 r.). Wedle szacunków Ondreja Halagi, w XIV w. wywóz słowackiej miedzy przez Polskę to: od 8 000 do 10 000 cetnarów. W zamian do tych kopalń trafiał małopolski ołów (potrzebny do odciągania srebra tzw. saigrowanie). Od końca XV w. zmieniło się pochodzenie słowackiej miedzi, poczęto ją sprowadzać ze środkowej Słowacji, gdzie centrum dystrybucji była Bańska Bystrzyca.

/za: D. Molenda "Eksploatacja rud miedzi i handel miedzią w Polsce w późnym średniowieczu i w początkach nowożytności (do 1795 r.)", "Przegląd Historyczny", T. 80, nr 4, 1989/

Z literatury:

B. Poloczkowa "Funkcje miedzi w kulturze Śląska Cieszyńskiego", "Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie", t. XXIV/1, 1980