Technologia wytwarzania jurt mongolskich

[nok9]

Dzień dobry

Na tym zdjęciu jest jurta

Interesuje mnie, jak wykonali kratownicę i z czego dokładnie, oraz pozostałe elementy. Pytanie jest takie ponieważ chciałbym zrekonstruować taką jurtę, jednak z dostępnych materiałów w naszym kraju. Będę wdzięczny za pomoc. Na sieci niemogłem znaleźć dokładnego opisu.

Kratownica wygląda tak jakby była wycięta w jakimś tartaku, a oni chyba niemieli fabryki jurt ?

Pozdrawiam

nok9

Edytowane 23 Grudzień 2013 przez nok9

[Furiusz]

Planujesz zrekonstruować namiot koczowniczy w ogóle czy konkretnie mongolski? Jeśli to pierwsze to polecam Qaszqajów z Iranu. Powinieneś bez problemu znaleźć literature ich dotyczącą, w tym tradycyjne sposoby stawiania namiotu wraz z podziałem na role i kolejnością stawiania tyk i wieszania płacht.

Nie przywiązywał bym się zbytnio do współczesnych zdjęć - wpływ nowoczesnej techniki jest widoczny niemal wszędzie nie są tu koczownicy żadnym wyjątkiem. Co do kratownicy - to po prostu zbite listewki. Jurta była dla nich tym czym dla nas dom, można więc chyba spokojnie założyć, ze starali się o to by była jak najlepszej jakości, zwłaszcza, ze drewno na stepie to towar dość pożądany.

[secesjonista]

Zależy na ile poważna ma to być rekonstrukcja, jeśli jest to poważniejszy projekt warto zapoznać się z pracą doktorską z 200 r. Szawaryna Boldbaatara (Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu) pt. "Historyczny rozwój konstrukcji i funkcji jurty mongolskiej oraz jej symboliczna współzależność".

W świetle wykładu Tadeusza Baruckiego "Architektura samorodna w świecie i jej relacje do architektury współczesnej" (Komunikat SARP, nr 7/8, lipiec/sierpień 2005) drewniany chan wykonywany jest najczęściej z wierzbowych listewek.

Ponoć oryginalną jurtę można zobaczyć w agro-gospodarstwie "Na KOŃcu świata" we wsi Brzozówka, pod Warszawą.

Jeśli taka rekonstrukcja ma mieć głębszy sens pamiętać warto, że skonstruowaną już jurtę stawia się wedle pewnego wzorca: najpierw obiór i zaznaczenie miejsca: kołkami, kamieniami czy suchym nawozem. Pośród wielu Mongołów praktykowany jest wciąż stary obyczaj, że wpierw ustawia się trzy kamienie (tulgyn gurwan czuluu), będące potem podstawą trójnogu pod kociołek. Samą jurtę winno się stawiać wedle ruchu wskazówek zegara (zasada - nardzöw), w takim też kierunku powinny być okręcane liny umacniające.

Warto pamiętać, że odpowiednie zasady obowiązują przy otwieraniu drzwi: porannym i wieczornym, ich nieprzestrzeganie to buruu (słowo oznaczające zarówno ruch przeciwny do nardzöw, jak i: "zakazane"). Tylko w przypadku śmierci domownika otwór górny otwierany jest w kierunku buruu. Samo wejście zawsze powinno być skierowane na południe. Dzień rozpoczynał się kiedy gospodyni otwierał górny otwór, zgodnie z ruchem Słońca, obchodziła jurtę od drzwi wzdłuż ściany zachodniej ku tyłowi, ciągnąc linę przymocowaną do wojłokowej pokrywy (örch). Wieczorem linę przeciągano do drzwi wzdłuż ściany wschodniej.

Cenna wskazówka dla odwiedzających jurtę: nie wolno nadeptywać na próg, jeszcze wedle praw Chałcha Dżirun (XVII w.) groziła za to kara śmierci.

W środku współczesnych jurt coraz rzadziej można spotkać się z dawnym obyczajem przesłaniania ołtarza jedwabnymi szarfami (chadag).

Jeśli chodzi o podział wewnętrzny:

Pola 1,2,3 - to pas męski, pola 7,8,9 - to część żeńska, w polach 1 - 7 odbywają się prace (odpowiednio) męskie i kobiece, tu mieszczą się sprzęty pasterskie (męskie) i naczynia kuchenne (kobiece). pola 2 i 8 to miejsca odpoczynku, konsumpcji i snu. W 3 i 9 stoją zamknięte w skrzyniach najcenniejsze przedmioty: awdar płn-zach. (męskie), awdar płn-wsch. (kobiece). Tam też jest miejsce dla gości z najcenniejszym miejscem w środku pola 6 między stołem a domowym ołtarzem. W sektorze 9 siadał gospodarz, kiedy miał gości, mając po swej lewej ręce żonę. Jako że jest w zasadzie strefa kobieca umieszcza się tam gości bardzo zżytych z rodziną, czy też krewnych.

Pasy 4,5,6 to w zasadzie sfera przejściowa pomiędzy strefami męską i kobiecą, centralny kwadrat 5 to puste miejsce, gdzie stoi podium ogniowe (gałyn ur'), a w tradycyjnych jurtach stało w tym miejscu palenisko, dziś piecyk przesunięty jest w stronę drzwi.

pole 4 to miejsce najpośledniejsze dla: niskich rangą gości, dzieci, służby.

/za: J.S. Wasilewski "Kategoria przestrzeni w kulturze koczowniczej. Analiza przestrzenna jurty mongolskiej", "Etnografia Polska", t. XIX, 1975, z. 1/

Z innego artykułu tegoż autora ("Symboliczne uniwersum jurty mogolskiej", tamże, T. XXI, 1977, z. 1) można dowiedzieć się jak powinna być zawiązana lina czagtga, zależnie od regionu ma to być węzeł przypominający szyję wielbłąda (szindżtej), u innych w kształcie urgi do łowienia koni (temdeg). Podobnie dolny koniec zakładany we wschodniej części ma mieć kształt owczego żołądka (chodood), w innych regionach Mongolii - lamajską butlę na wodę lustralną (bumba). Taśmy (dotuur) opasujące szkielet jurty miały być zawiązywane przy drzwiach w kształt przypominający pierwszy kręg szyjny owcy, stąd jego nazwa aman chüdzüü ujaa. Dziś często lina ta jest zastępowana przez uproszczoną formą: öldzij. Jedynie u Mongołów gobijskich czagtga zawieszana jest po stronie zachodniej.

Podobnież centralny krąg u góry ma różną budowę, w rejonach centralnych i wschodnich gdzie jest znacznie mniej drze wykonuje się go z wielu kawałków. Tam też owe toono przypomina pomarszczone ściany owczego żwacza stąd jego nazwa: sarchinag toono. W innych regionach wykonuje się go z kilku dużych kawałków drewna i ma gładki obwód i krzyżujące się pod kątem prostym porzeczki, co wedle niektórych ma symbolizować Sumbur-ułę - kosmiczną górę.

Warto zajrzeć do:

J. Schubert "Paralipomena Mongolica"

W. Dynowski "Współczesna Mongolia" (szeroka bibliografia)

D. Markowska, J. Olędzki, Z. Sokolewicz "Niektóre zmiany w tradycyjnym inwentarzu kulturowym pasterzy mongolskich", "Etnografia Polska", T. XII, 1968, (zmiany w układzie przestrzennym jurty i jej wyposażenia)

A. Rona-Tas "Mongolia, śladami nomadów"

P.R. King "Bau Dir Deine Eigene Jurte" (przewodnik budowy jurty)

T. Poklewski-Koziełł "Budownictwo i budowniczowie w przeszłości"

[nok9]

Tak, ma to być jurta mongolska, której zdjęcie zamieściłem w pierwszym poście. Dziękuję za informacje, już wiem gdzie szukać. Jurta ma być wykonana dość dokładnie, ale z tego co jest dostępne w Polsce , więc może to być brzoza/wiklina. Co do wpływu przemysłu na wszystko to prawda, dlatego chcę zrobić naturalną. Dziękuję za pomoc, pozdrawiam.

Nok9