Kontakty Arsacydów i Sasanidów z europejskim Barbaricum

[Furiusz]

Chciałbym tu poruszyć dość mało znany i zbadany aspekt kontaktów europejskiego barbaricum z państwami wyrosłymi na gruzach monarchii Seleucydów.

Chronologicznie zacząć wypada od Partów. Z ziem polskich są to chyba wyłącznie monety władców z dynastii Arsacydów. Temat do polskiej nauki wprowadzono już dawno bo jeszcze przed wojną¹. Ciekawe jest, ze większość z nich to monety srebrne - w Kryspinowie jest to drachma Mitrydatesa II, w Lublinie tegoż tetradrachma², oraz monety z grodziska Mazowieckiego i Gorzowa Wielkopolskiego. Wyjątkowa jest brązowa moneta Wardanesa I odkryta w powiecie Jarosławskim³. Autor publikacji wskazuje na możliwość przybycia ich na ziemie polskie za pośrednictwem rzymskim - poprzez żołnierzy wracających z wypraw na wschód. Podobnie rozumuje M.Mielczarek⁴ który wiąże je ze stacjonowaniem na granicy rzymskiej jednostek bądź to wschodniej proweniencji bądź wcześniej na wschodzie służących.

Co do Sasanidów sprawa jest bardziej złożona - na ziemiach polskich ich monety notuje się w skarbach wczesnośredniowiecznych dirhemów arabskich⁵. Nowsze dane pochodzą z Janowa Pomorskiego ale i tu monety sasanidzkie są odkrywane razem z monetami arabskimi⁶.

Także wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują na to, że monety tych władców docierały na ziemie polskie wraz z kupcami arabskimi już po upadku samego imperium Sasanidów.

Dużo ciekawsze wydaje się docieranie tych monet na tereny bardziej na wschód i północ od dzisiejszej Polski. Minowicie Frye⁷ uważa, ze handel między sasanidami a stepami nadczarnomorskimi i dalej na północ ludami Ugrofińskimi, w okresie sasanidzkim istniał i rozwijał się a to dzięki pośrednictwu scyto-sarmackiemu a więc ludowi indoiranskiemu, bliskiemu Persom językiem. Cześć monet perskich odkrywanych w rejonie kamsko-permskim należy wedle tego autora datować na VI-VII wiek i jest to związane z pozyskiwaniem przez Persów wysoce pożądanych skór i futer ale także z próbami rozszerzenia swojej prowincji nadkaspijskiej, podejmowanymi przez Kawada i Chosroesa I.

Jest to jednak praca mająca swoje lata, w związku z czym ogląd sytuacji mógł i zapewne uległ zmianie.

Zapraszam do dzielenia się informacjami i do dyskusji nad śladami, dowodami i przyczynami kontaktów państwa Arsacydów i Sasanidów z europejskim barbaricum.

¹ Piotrowicz L., Moneta partyjska z Kryspinowa pod Krakowem [w:] Wiadomosci Numizmatyczno-Archeologiczne 1935

² Wojtulewicz H., Znaleziska numizmatyczne z Lubelszczyzny [w:] Wiadomości numizmatyczne 1994

³ Bodzek J., Kieferling G., Moneta partyjska z kompleksu leśnego pomiędzy Radawą, Cetulą i Łapajówką w pow. jarosławskim [w:] Materiały i Sprawozdania rzeszowskiego ośrodka archeologicznego 2000

⁴ Mielczarek M., Ancient Greek Coins Found in Central, Eastern and Northern Europe, Wrocław 2989, pag. 94-100

⁵ Kiersnowski R., Pieniądz kruszcowy w Polsce wczesnośredniowieczne, Warszawa 1960, pag 90-95

⁶ Bogucki M., Coin finds in the viking Age emporium at Janów Pomorski (Truso) and the Prussian phenomenon [w:] Money circulation in antiquity, the Middle ages and Modern Times pod red. S.Suchodolski, Warszawa-Kraków 2007, pag 83-85

⁷ Frye N.R., Byzantine and Sasanian Trade relations with Northeastern Russia [w:] Dumbarton Oaks Paper 1972