Osadnictwo na Ziemach Odzyskanych

[bernadetta]

Po zakończeniu II wojny jak powszechnie wiadomo Polska utraciła większą część ziem wschodnich i uzyskała "znaczene nabytki terytorialne" na zachodzie. Czy ktoś interesuje się procesem zasiedlania Ziem ZAchodnich i Północnych przez polskich osadników i ludnośc ukraińską po 1945 r. Nie chodzi mi o informacje ogólne (jak przebieg akcji "w" czy decyzje polityczne w sprawie przesiedleń) ale o ustalenie jakie tereny były zasiedlane przez jaka ludność (gdzie osiedlono wiecej repatriantów a gdzie ukraińców itd...)

[secesjonista]

Się mogę podzielić...

Co do Ukraińców (wedle podziału administracyjnego z 1 lipca 1950 roku) wyglądało to następująco:

województwo białostockie

powiaty: ełcki, olecki

województwo gdańskie

powiaty: gdański, elbląski, kwidzyński, lęborski, starogardzki, sztumski

województwo koszalińskie

powiaty: białogardzki, bytowski, człuchowski, drawski, kołobrzeski, koszaliński, miastecki, sławieński, słupski, szczeciniecki, świdwiński, wałecki

województwo olsztyńskie

powiaty: bartoszycki, braniewski, działdowski, giżycki, górowski, kętrzyński, morąski, nidzicki, ostródzki, olsztyński, pasłęcki, piski, reszelski, suski, szczytnowski

województwo opolskie

powiaty: namysłowski, niemodliński, oleśnicki, raciborski

województwo poznańskie

powiaty: pilski

województwo szczecińskie

powiaty: choszczeński, gryficki, łobeski, myśliborski, nowogardzki, stargardzki, pyrzycki

województwo wrocławskie

powiaty: górowski, legnicki, lubiński, milicki, oleśnicki, oławski, średzki, trzebnicki, wołowski, wałbrzyski, wrocławski, złotoryjski

województwo zielonogórskie

powiaty: głogowski, międzyrzecki, nowosolski, rzepiński, skwierzyński, strzelecki, sulęciński, szprotawski, świebodziński, wschowski, zielonogórski, żagański

Edytowane 7 Sierpień 2012 przez secesjonista

[bernadetta]

a jakieś szczegóły dotyczące byłego woj. olsztyńskiego - chodzi mi głównie o powiat suski (iławski) właściwie to chce ustalić jak zasiedlono wsie powiatu i zastanawiam sie gdzie tego szukac, myslałam o przeprowadzeniu ankiet wsrod starszych mieszkańców

[secesjonista]

By mieć tak szczegółowe dane trzeba by pokusić się o kwerendę zasobów w różnych archiwach.

W AAN zasoby Zarządu Centralnego Państwowego Urzędu Repatriacyjnego, Ministerstwa Ziem Odzyskanych i MAP - zwłaszcza reoprty kontrolerów MZO czy korespondentów terenowych Biura Studiów Osadniczo-Parcelacyjnych przy MZO.

Archiwum państwowe w Olsztynie - jako że w takim miejscu przechowywane są dokumenty zarządów wojewódzkich PUR, gdzie są podobne informacje co w aktach Zarządu Centralnego PUR, MZO czy MAP. Tam też sprawozdania starostów, wojewodów,

Jako że od 1950 r. kwestie narodowościowe były w gestii wojewódzkich rad narodowych trzeba by spenetrować i ich zasoby.

Co do województwa olsztyńskiego i tamtejszej mniejszości ukraińskiej to archiwalia upublicznił Bohdan Łukaszewicz "Kwestia ukraińska na Warmii i Mazurach w latach 1955-1958", "Komunikaty Mazursko-Warmińskie" nr 4, 1998, s. 619-682.

Warto zerknąć do prac:

I. Hrywna "Mniejszość ukraińska w województwie olsztyńskim w latach 1947-1970", "Biuletyn Naukowy ART w Olsztynie", nr 2, 1990

W. Gieszczyński "Osadnictwo ludności ukraińskiej na terenie województwa olsztyńskiego w ramach akcji 'Wisła' (w świetle dokumentów urzędowych)", "Zeszyty Naukowe WSP w Olsztynie" (Prace Historyczne), nr 8, z. 1, 1997

tegoż: "Państwowy Urząd Repatriacyjny w osadnictwie na Warmii i Mazurach (1945-1950)"

M. Winnicki "Osadnictwo ludności ukraińskiej w województwie olsztyńskim"

A. Sakson "Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997"

R. Drozd "Droga na zachód. Osadnictwo ludności ukraińskiej na ziemiach zachodnich i północnych w ramach akcji 'Wisła'"

(...)

ale o ustalenie jakie tereny były zasiedlane przez jaka ludność (gdzie osiedlono wiecej repatriantów a gdzie ukraińców itd...)

Instrukcja o tym jak rozsiedlać Ukraińców nie została dotychczas odnaleziona, można jej treść poznać nie wprost np. z zarządzenia MZO z 31 lipca 1947 r.

/"Akcja 'Wisła'. Dokumenty" oprac. E. Misiło, Warszawa 1993, d. nr 227, s. 38-382/

Zresztą w powszechnym bałaganie nie przestrzegano odpowiedniego przyznawania kategorii (: A, B, C), tak że czasami cały transport otrzymywał jedną kategorię.

[bernadetta]

w dokumentach wytworzonych przez administrację z powiatu suskiego, UWO i Pełnomocnika Rządu, które są w APO mało znalazłam informacji, udało mi się ustalic, iz pierwsze dwa transporty z akcji "W" na teren powiatu przybyły 9 i 13 maja 47r. i były ubogie..., natomiast nie znalazłam nic ciekawego dotyczacego napływu repatriantów czy ludności z Polski centralnej... Dokumentacja mojego PUR powiatowego w wikększości jest bezużyteczna... (to tak nawiasem)

a gdzie szukać dokładnego podziału administracyjnego (z zaznaczeniem koloniii i osad itd...) z lat 50. jeśli moge zapytać?

[secesjonista]

Niezbyt się interesuję kwestiami narodowościowymi trudno mi zatem coś radzić...

Ja bym jednak przeszukał zasoby dokładniej, trudno uwierzyć by administracja nie wytwarzała obowiązkowych raportów i opisów czy też by te się nie zachowały.

Warto poszukać materiałów z konferencji (co było reakcją na pismo MZO z 10 listopada 1947, L.dz. III/592/tjn/47) z 8 lutego 1948 r. i jej pokłosia, debatowano tam przecież nad rozsiedleniem tych osadników, którzy zostali osiedleni w danej gromadzie w liczbie ponad 40% ogółu mieszkańców.

UW polecił starostom nadsyłanie raportów z podanie mw nich, ile zamieszkuje osadników, rodzin i osób ogólnie w powiecie, z uwzględnieniem, ile w każdej gminie i gromadzie.

Zatem raporty powstawały i to dość szczegółowe mogły trafić do zasobów UW czy KW PZPR i oczywiście PUBP - gdyż jak pisano: referaty osiedleńcze wspólnie z PUBP dokonują przesunięć na będące jeszcze wolne gospodarstwa tego samego powiatu, do budynków zniszczonych nawet w ponad 25%.

Może warto przejrzeć wskazówki bibliograficzne i przypisy w podanej literaturze, do jakich zasobów i sygnatur się odwołują?

Skoro Zygfryd Sznek jako podsekretarz stanu w MSW miał wiedzę, że powiecie Górowo Iławieckie w gromadzie Cłędy na 60 gospodarstw ukraińskich są tylko trzy stodoły, skoro wiedział, że we wsi Janikowo w jednym budynku (przerobionym ze stodoły) mieszka wraz z inwentarzem żywym pięć rodzin, skoro znał takie szczegóły jak stan zdrowia poszczególnych członków rodzin: Onufrejów i Romaniuków we wsi Głędy, jak i jaki metraż im przypadał (16 m2), skoro wiedział że obywatela Ziemiuka z Radostawa (pow. Reszel) wyrzucano trzykrotnie z gospodarstw, skoro znał sytuację zawodową i zdrowotną rodziny Fedorowicza w gromadzie Miłki (powiat Gizycko), skoro...

Skądś musiał czerpać tę wiedzę, a ślady jakoś się zachowały w APO (w tym przypadku w zasobie PWRN).

Edytowane 8 Sierpień 2012 przez secesjonista

[secesjonista]

No i warto przejrzeć archiwalia (wciąż nieuporządkowane) UTSK jak i spuściznę po Jarosławie Stechu...

A w kwestii braków w archiwach istotnych informacji...

Igor Hałagida napisał o wykorzystywanych przez siebie materiałach:

"Wykorzystano też materiały zgromadzone w archiwach państwowych w (...) Olsztynie (...)

Wstępna kwerenda w Archiwum Państwowym w Elblągu z siedzibą w Malborku (archiwalia starostw powiatowych w Sztumie i Kwidzynie) i gdyńskim oddziale Archiwum Państwowego w Gdańsku (archiwalia Starostwa Powiatowego w Lęborku) wykazała, że zgromadzone tam materiały nie zmieniają obrazu sytuacji ludności ukraińskiej w zachodnich i północnych ziemiach Polski. Sprawozdania składane władzom wojewódzkim są bowiem często identyczne w treści z notatkami czy raportami służącymi do ich sporządzenia".

/tegoż: "Ukraińcy na zachodnich i północnych ziemiach Polski 1947-1957", Warszawa 2002, s. 12-13/

Co z tego wynika?

trzeba dotrzeć do tych notatek..

Edytowane 8 Sierpień 2012 przez secesjonista

[bernadetta]

to zrobie jak zdam na doktorat

myslałam o tym, iż czesc informacji można uzyskac po przejrz3niu wniosków o przyznanie prawa własności,aktów nadania itd. związanych z akcją osadniczą, generalnie planuje wnikliwej przerzucić olsztyn na początku, inne archiwa - jesli starczy sił i finansów pozdrawiam i dziekuje za pomoc

[secesjonista]

Niestety trzeba by zawadzić o zasoby AAN - gdzie wiele jest informacji, których nie ma w zasobach regionów.

Poproszę o pomoc siostrę: ma ułatwiony dostęp do olsztyńskich zasobów z racji naukowej pozycji, jak coś zahaczy o tym powiecie czy województwie - postaram się wrzucić.

Proponuję się zwrócić bezpośrednio do p. Hałagidy - jako że posiada on wiele niepublikowanych relacji od świadków i uczestników.

[bernadetta]

doradzano mi juz przeprowadzenie ankiety wsrod ludnosci dotyczaca pochodzenia (że taniej bedzie?!), tylko wtedy mozna chyba pozegnac sie z zakwalifikowaniem takiego opracowania do koła prac naukowych

[secesjonista]

A niby czemu?

Tyle tylko że wywiad może być pomocą, ale ukazać coś z jednej perspektywy.

Warto zajrzeć do zasobów w AAN tyczących się Trofima Maryszczuka.

[bernadetta]

a czy można wystąpic do oddziałów ewidencji ludności (w gminach)z prosbą o udostępnienie danych dotyczacych napływu ludności po 1945?

albo ustalic na podtsaiwe przeprowadzonych amkiet pochodzenie ludnosci?? czy takie "przeankietowanie" miałoby jakis sens?

[secesjonista]

Niewielkie - znajdziesz odpowiedź na pytanie: kto dziś uważa bądź przyznaje się do ukraińskiego pochodzenia.

Co nie uwzględnia wewnętrznych migracji trwających wreszcie kilkadziesiąt lat.

[bernadetta]

nie chodzi mi tylko o ukraińców ale także o ludność kresową i z centralnej Polski, no własnie obawiam sie ze ludzie nie beda chcieli sie przyznac, no ale ankiety miały być anonimowe i nie miały pytac wprost o narodowość...

[secesjonista]

Ale ankiety nie dadzą odpowiedzi na pytanie gdzie początkowo (:do jakich gromad) kierowani byli czy repatrianci czy przesiedlani Ukraińcy, dodatkowo będziesz się odwoływać do "historii rodzinnej" a z tym bywa różnie.

Zatem będziesz miała odpowiedź jak wygląda obecna geografia rozmieszczenia co nie zawsze musi być tożsame z czasami dawniejszymi.

Wizyta w AAN - moim zdaniem - niezbędna.