Kuźnia kadr, Warszawski Okręg Wojskowy

[bavarsky]

W wyprzedzeniu 'myśli' do artykułu Jana Kozłowskiego, pt. Warszawski okręg wojskowy w 1874 roku, [sMHW, T. XXXVIII, 1996], a konkretnie treści zawartej w nim przez autora, na tych kilkunastu stronach; w gruncie tyczącej "Raportu o stanie wojsk i instytucji WOW za 1874 rok", generała piechoty hrabiego Pawła Jewstafiewicza Kotzeube [1801-1884], natchnęła mnie myśl poszerzenia swojej wiedzy w tej materii, na szerszym polu, z większą dozą wzajemnych konotacji między okresem poprzedzającym rewolucyjne zmiany wprowadzone przez reformatora Dymitra Milutina, a zmianami zaszłymi już po tym 1874 roku.[1]

Rekapitulując, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na fakt, że Królestwo Polskie odgrywało bardzo ważną rolę w politycznych planach rosyjskiego imperium, a zwłaszcza w jego systemie obrony. Tę jego szczególną pozycję determinowały głównie dwa czynniki.

Po pierwsze, Królestwo Polskie graniczyło z Prusami i Austrią i w przypadku konfliktu zbrojnego Rosji z tymi państwami było w pierwszej kolejności narażone na uderzenie z ich strony. W planach Sztabu Głównego stanowiło ono "klucz całego zachodniego systemu obrony Rosji."

Po drugie, w społeczeństwie polskim była jeszcze świeża pamięć o dwóch ostatnich powstaniach mających na celu odzyskanie niepodległości i władze obawiały się nowych ruchów i zrywów niepodległościowych. Wojsko kwaterujące w Królestwie Polskim miało więc za zadanie zapewnić w nim "porządek" i utrzymując je w składzie rosyjskiego imperium. Te dwa czynniki powodowały, że w WOW, który pod względem zajmowanej powierzchni był jednym z najmniejszych, stacjonowało do wojny rosyjsko tureckiej 1877-1878 najwięcej oficerów i żołnierzy spośród wszystkich 14 okręgów wojskowych. Bezpośrednie zagrożenie ze strony państw sąsiednich i obawa przed nowym polskim "miatieżem" sprawiały ponadto, że do pracy w nim kierowano najlepszych wyższych oficerów. [2] Stąd też wielu generałów, którzy służyli w WOW w różnych rodzajach broni, osiągnęło w armii rosyjskiej najwyższe stanowiska. [3] Naczelne władze wojskowe Rosji zwracały więc szczególną uwagę na działalność tego okregu i podejmowały różne przedsięwzięcia, aby dyslokowani w nim żołnierze realizowali w pełni postawione przed nimi zadania.

-------------------------------------------------------------------------------

[1] Zaionczkowskij P. A., Wojennyje rieformy 1860-1870 godow w Rosii, Moskwa 1952, s. 121.

[2] Do pracy w WOW w 1879 i 1880 r. skierowano kilku generałów, którzy najbardziej się wyróżnili podczas wojny rosyjsko-tureckiej w latach 1877-1878, m.in., Fiodora Fidorowicza Radeckiego, Roopa, Dandevilla, Aleksandra Nikołajewicza Narbuta, Knorringa, Wsiewołoda Fiodorowicza Panutina, Aleksandra Karlowicza Wodara, Wiktora Iwanowicza Dmitrowskiego.

[3] Z generałów służących w 1874 r. w WOW w późniejszych latach Ernroth został ministrem wojny Bułgarii, a Minkwitz, Kostanda, Haneckij, Imeretyńskij i Taube dowódcami okręgów wojskowych. Wszyscy oni w WOW przepracowali co najmniej 10 lat. Ot to wyższe szarże, do tego należy doliczyć jeszcze szereg młodszych oficerów, którzy w czasie późniejszym [głównie WW, wojna domowa], wybili się karierami, jak choćby pewien pułkownik Szef Sztabu 14. Dywizji Kawalerii [której kwatera mieściła się w Częstochowie], Paweł Karłowicz Rennenkampf, późniejszy dowódca 1 Armii w bitwie pod Tannenbergiem z 1914 roku, czy Anton Denikin, który zrazu po ukończeniu Akademii Sztabu Generalnego, począł służbę m.in. w 183. Pułtuskim pułku piechoty stacjonującym w Warszawie, czy później w sztabie 2 korpusu kawalerii.

Edytowane 12 Czerwiec 2011 przez bavarsky

[bavarsky]

Przeglądając materiały dotyczące funkcjonowania kadry oficerskiej pochodzenia polskiego w Armii Imperialnej Rosji, za lata 1865-1874, wskazują iż było ich całkiem sporo, a nawet za dużo, o czym w specjalnych raportach informowali swych przełożonych naczelnicy gubernialnych zarządów żandarmerii.

Po upadku powstania styczniowego władze rosyjskie dość radykalnie zmieniły nastawienie do Polaków służących w armii. Sama lojalność wobec cara, podważona uprzednio w 1830, następnie w 1863/64 r., po większej części nie wystarczyła aby młody oficer polskiego pochodzenia, mógł odnieś laury sukcesu w służbie JCM.

Warunkiem promocji i jednocześnie potwierdzeniem owej "lojalności" stał się czynny udział tychże, przeciw powstańcom styczniowym. Za wzorowy przykład można podać postać płk. Włodzimierza Dobrowolskiego, który mimo udziału w organizacji spiskowej nie przyłączył się do powstania, lecz czynnie je zwalczał.

Jego działalność jako szefa sztabu 7 DP, operującej w rejonie Gór Świętokrzyskich zyskała aprobatę władz rosyjskich i zaowocowała awansem na dowódcę 6 pułku grenadierów.

Innym biorącym czynny udział w tłumieniu powstania był mjr Aleksander Rekść (z 7 p gren.), którego 17 maja 1864 r., delegowano do prac Komisji Śledczej w Warszawie. W latach 1865-1866 był w składzie komisji poborowych w Radomiu, Lublinie i Siedlcach. Kolejno jednym z awansowanych był kpt. Kazimierz Elżanowski z Litewskiego lejb-gwardyjskiego pułku piechoty, który od stycznia do kwietnia 1867 r. pełnił obowiązki młodszego sztab-oficera Wołyńskiego lejb-gwardyjskiego pułku!

Pośród generałów i dowódców wyższego szczebla w WOW znajdowało się kilku Polaków:

[1] gen. mjr Władysław Romiszewski - pomocnik dowódcy 6 DP (1863-1870), dowódca 2 BS (1870-1872), dowódca 4 DP (1872-1883);

[2] gen. mjr Kalikst Witkowski - pozostający przy głównodowodzącym wojskami WOW, p.o. prezydenta Warszawy;

[3] płk Włodzimierz Dobrowolski - pomocnik naczelnika wojennego Oddziału Radmoskiego (do 1866), dowódca 6 p gren. (1866-1871);

[4] płk Alojzy Oranowski - naczelnik wojskowy powiatu płockiego, dowódca 23 pp (1863-1873);

[5] płk Józef Sierzputowski - dowódca 6 pułku ułanów (1867).

Najprawdopodobniej Polakami byli także Wincenty Stanisław Hejbowicz - dowódca 2 Parkowej Brygady Artylerii, którego to zwłoki spoczywają na wileńskim cmentarzu na Rossie, oraz płk Stanisław Karnicki dowódca 26 pp (1872-1881).

Edytowane 31 Sierpień 2011 przez bavarsky

[bavarsky]

A jak się miały awanse krajan w brygadach straży granicznej?

Edytowane 23 Lipiec 2012 przez bavarsky

[bavarsky]

Interesującą lekturą jest raport generała piechoty, hrabiego Pawła Jewstafiewicza Kotzebue, pt.'Sprawozdanie o stanie wojsk i instytucji Warszawskiego Okręgu Wojskowego za 1874 rok'.

Kiedy to 20 stycznia 1874 r. ten weteran wojny krymskiej, otrzymał stanowisko generała gubernatora warszawskiego i dowódcy Warszawskiego Okręgu Wojskowego, które to zajmował do połowy maja 1880 r., zajął się sprawami dość naglącymi, które przez jego poprzedników nie zostały właściwie rozwiązane.

Otóż w części I sprawozdania Kotzebue przedstawił informacje dotyczącego stanu osobowego wojsk WOW, eksponując zwłaszcza jego problemy kadrowe.

1 stycznia 1875 r. wojska regularne okręgu liczyły 3519 oficerów oraz 104232 podoficerów i szeregowców, w tej liczbie 766 junkrów.

W oddziałach regularnych w piechocie służyło 79317 tj. 76,09% żołnierzy, w kawalerii 6039 - 5,81%, w artylerii 15611 - 14,97% i inżynieryjnych jednostkach 3265 - 3,13%.

W wojskach nieregularnych było natomiast 170 oficerów i 4220 podoficerów i szeregowców [do wojsk nieregularnych wliczono skład osobowy 6 dońskiej konno-artyleryjskiej baterii].

W przypadku wybuchu konfliktu zbrojnego w działaniach bojowych mogło jednak wziąć udział tylko 69358 oficerów i szeregowców służących w regularnych jednostkach piechoty, 6039 w kawalerii, 11540 w artylerii i 2562 w wojskach inżynieryjnych.

W sumie w wojnie mogło być użytych 89463 żołnierzy, co stanowiło 85,83% wszystkich wojsk regularnych znajdujących się w okręgu w dniu 1 stycznia 1875 r.

W stosunku do przydzielonych etatów w jednostkach regularnych zanotowano największy niedobór podoficerów i ogniomistrzów. Brakowało ich we wszystkich rodzajach wojsk 4160 (39,48% liczby przyznanego limitu stanowisk).

Główną przyczyną takiego stanu rzeczy, było urlopowanie podoficerów i ogniomistrzów o długoletnim stażu służby, a które to urlopy trwały od kilku do kilkunastu miesięcy [średnio]. Dowództwo WOW postanowiło rozwiązać tę zagwozdkę awansując na te stanowiska po odpowiednim przeszkoleniu w pułkowych i ogniomistrzowskich szkołach oraz centralnej warszawskiej podoficerskiej szkole doświadczonych i wyróżniających się żołnierzy.

Było również za mało szeregowców w jednostkach nieliniowych. Brakowało ich 3284. Odnotowano natomiast nadwyżkę szeregowców w regularnych jednostkach liniowych. Okręg posiadał ich o 8543 tj. 5,52% więcej, niż to przewidywał zatwierdzony przez jego władze limit.

Przekroczono także o 1,7% liczbę przyznanych etatów oficerskich.

Jestem obecnie na etapie przerabiania kilku stronic z podobnego raportu Odeskiego Okręgu Wojskowego, którego uprzednio dowódcą tj. od 1862-1874 był wspomniany uprzednio Kotzebue [piastował również funkcje cywilne tj. generał-gubernatora noworosyjskiego i besarabskiego].

Ciekaw jestem różnic i podobieństw.

Edytowane 21 Luty 2014 przez bavarsky

[secesjonista]

Co do tych Polaków...

a co można powiedzieć o pochodzeniu generał-majora Rozwadowskiego?

Czym zajmował się generał-major Sułtan Adil-Girlej?

[bavarsky]

a co można powiedzieć o pochodzeniu generał-majora Rozwadowskiego?

Oj nie wchodziłem w dywagacje natury familijnej Rozwadowskich.

Przy okazji kwerendy, dostrzegłem lapsus na stronicy XXXV t. 1, dokumentów tj. we wstępie do Procesu Romualda Truagutta i członków Rządu Narodowego, Akta Audytoriatu Polowego z lat 1863/1864, Warszawa 1960, jest podane że przy Komisji Śledczej "Prezydowali w niej... kolejno: gen. mjr Rożnow, gen. mjr Jermołow i w końcu renegat-Polak mjr Rozwadowki"

Naturalnie Konstantin Iwanowicz był już naówczas w stopniu generała-majora [zresztą awans z majora na generała-majora z pominięciem pułkownika... ho ho takie żarty to tylko w gwardii].

Uczestniczył uprzednio w wojnie 1831 roku, następnie węgierskiej 1849, krymskiej 1853-1856, tłumił powstanie 1863/1864.

Zgodnie ze spisem pułkowników za rok 1859, dowodził Siembirskim pułkiem piechoty;

1859

Poniżej spis za rok 1884 tj. na rok przed śmiercią generała; pełna paleta odznaczeń, orderów, żołdu.

Został zamieszczony w spisie dowódców Lejb-Gwardyjskiego Litewskiego pułku

1884 -1 marca by Marcin F. Michalski, on Flickr

Wieczorem coś więcej napiszę.