Księstwa Pomorskie XVI/-XVII w.

[Semper]

Maciej Ptaszyński

Narodziny zawodu

Duchowni luterańscy i proces budowania konfesji w Księstwach Pomorskich XVI/ XVII w.

Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2011

ISBN 978–83–7507–127–6

format B5, s. 506, tabele, wykresy, indeks osobowy, Zusammenfassung

W XVI stuleciu w Europie narodził się nowy zawód. Duchowieństwo, wcześniej w krajach katolickich stanowiące jeden ze stanów społecznych, na obszarach protestanckich przekształciło się w grupę zawodową. Książka opisuje tę zmianę na przykładzie Księstw Pomorskich. Korzystając z metod historii społecznej i „historii życia codziennego”, autor rekonstruuje wiele szczegółów, w tym na przykład przebieg starannej edukacji kandydatów na pastorów, życie zawodowe księży ewangelickich jako duszpasterzy i administratorów, ich sytuację rodzinną z uwzględnieniem sytuacji prawnej i roli księżowskich żon i dzieci, system opieki nad wdowami.

Przejście od stanu do zawodu nie było radykalną zmianą, lecz powolną ewolucją. Stopniowa profesjonalizacja protestanckich księży należy do procesu „budowania konfesji”. Polegał on na wypracowaniu teologicznych podstaw wyznania, stworzeniu ram prawnych dla nowych Kościołów chrześcijańskich oraz przeobrażeniu mentalności wiernych, a współgrały z nim zmiany struktur państwa. Książka stanowi próbę odpowiedzi na pytanie o wzajemną zależność przemian w obrębie Kościoła i państwa w XVI i XVII w.

Maciej Ptaszyński pracuje w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizuje się w dziejach reformacji oraz w historii Niemiec.

Spis treści

Wykaz skrótów

Wstęp

1.  Cel pracy i ramy czasowe

2.  Baza źródłowa i literatura przedmiotu

Rozdział 1. Stosunki wyznaniowe na Pomorzu w XVI/XVII w.

1. Reformacja i konfesjonalizacja na Pomorzu 

2. Dzieje protestantyzmu

3. Przełom stuleci

4. Podsumowanie

Rozdział 2. Porządek kościelny i normatywna sytuacja duchownego

1. Wstęp 

2. Pomorskie porządki kościelne 

3. Struktura Kościoła w świetle ustawodawstwa kościelnego

4. Wizerunek pastora 

5. Podsumowanie 

Rozdział 3. Pochodzenie duchownych

1. Pochodzenie geograficzne

2. Pochodzenie społeczne

3. Ekskurs: autoidentyfi kacja społeczna

Rozdział 4. Wykształcenie duchownych

1. Wstęp 

2. Wykształcenie przeduniwersyteckie 

3. Wykształcenie uniwersyteckie

4. Podsumowanie: efekty edukacji

Rozdział 5. Kariery duchownych

1. Wstęp

2. Patroni i zadania superintendenta 

3. Przebieg kariery

4. Czynniki kształtujące karierę

5. Podsumowanie 

Rozdział 6. Zawód i powołanie. Pozycja pastora w społeczeństwie w świetle jego zadań

1. Wstęp 

2. Zadania duchownych

3. Posługi 

4. Podróże

5. Podsumowanie: ocena opieki duszpasterskiej

Rozdział 7. Między zwierzchnością a wiernymi. Pozycja pastora w hierarchii społecznej

1. Wstęp

2. Stosunek do władzy świeckiej

3. Relacje pastor-gmina -- czy istniał nowożytny antyklerykalizm?

4. Potencjał konfliktów 

5. Ekskurs: rola rodziny w sporach

6. Rozwiązywanie konliktów

7. Podsumowanie 

Rozdział 8. Atrakcyjność zawodu. Sytuacja materialna pastora

1. Wstęp 

2. Źródła dochodu: majątek Kościoła

3. Ziemia

4. Pensje

5. Dochody a cykl życiowy

6. Dom 

7. Podsumowanie i wnioski

Rozdział 9. Wdowy i emeryci

1. Wstęp 

2. Sytuacja wdowy

3. Konflikty

4. Podsumowanie 

Zakończenie i podsumowanie 

Aneks

Spis tabel

Spis wykresów

Bibliografia 

Zusammenfassung

Indeks osób

szczegółówy opis on-line