W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku

[Semper]

W kręgu badaczy dziejów politycznych XVIII wieku

Józef Feldman — Emanuel Rostworowski — Jerzy Michalski

praca zbiorowa pod redakcją Zofii Zielińskiej i Wojciecha Kriegseisena

Rozprawy dedykowane pamięci trzech wybitnych polskich historyków, badaczy dziejów politycznych Polski i Europy XVIII stulecia. Książka stanowi pokłosie sesji naukowej, zorganizowanej przez Uniwersytet Warszawski i Instytut Historii PAN.

Szczegółowy opis on-line

„Pomysł sesji naukowej, której pokłosie stanowi niniejsza książka, zrodził się kilka tygodni po śmierci Jerzego Michalskiego, gdy Jego uczniowie i przyjaciele oswajali się dopiero z trudną do przyjęcia myślą, że nie będzie już można dzwonić do Profesora i pytać o różne naukowe problemy, ci zaś z kolegów, którzy przygotowują rozprawy doktorskie czy habilitacyjne, nie doczekają się nobilitacji, jaką były Jego recenzje.

Na spotkaniu poświęconym pamięci Profesora, dwa miesiące po Jego odejściu, próbowaliśmy dokonać wstępnego bilansu historiograficznych osiągnięć Jerzego Michalskiego, ale także roli, jaką odgrywał w życiu każdego z nas jako Nauczyciel. I właśnie bezpośrednio po tym spotkaniu zrodził się pomysł zorganizowania poświęconej Mistrzowi konferencji, która dałaby okazję do wstępnej refleksji nad wkładem historiograficznym, jaki wniósł on w badania przede wszystkim nad wiekiem XVIII.

Ze względu na grono osób zainteresowanych sesją, postanowiliśmy rozszerzyć jej tematykę o twórczość Emanuela Rostworowskiego i Józefa Feldmana. Jak wiadomo, wszyscy ci badacze byli sobie bliscy nie tylko dlatego, że zajmowali się dziejami wieku XVIII. Józef Feldman był naukowym mistrzem Jerzego Michalskiego, Emanuel Rostworowski także uczęszczał na jego seminarium, a Michalski i Rostworowski to historycy o bardzo pokrewnych zainteresowaniach naukowych i jednocześnie najbliżsi przyjaciele”.

Z przedmowy Zofii Zielińskiej

ISBN: 978-83-7507-077-4, format B5, s. 206

Spis treści

Wykaz skrótów

Zofia Zielińska

Przedmowa

Jacek Burdowicz–Nowicki

Józef Feldman o początkach imperialnej polityki Rosji wobec Polski u zarania XVIII w. — źródła i inspiracje

Piotr Biliński, Zofia Zielińska

Emanuel Rostworowski — droga na historiograficzny Olimp

Urszula Kosińska

Polityka zagraniczna Augusta II w ostatnich latach jego panowania. Rozważania nad książką Emanuela Rostworowskiego O polską koronę

Maciej Forycki

Emanuela Rostworowskiego badania nad polonikami Woltera

Jerzy Dygdała

Epoka saska w ujęciu Jerzego Michalskiego

Anna Grześkowiak–Krwawicz

Jerzy Michalski jako badacz polskiej myśli politycznej XVIII wieku

Magdalena Ślusarska

Sprawa chłopska w naukowej refleksji Jerzego Michalskiego

Richard Butterwick

Jerzego Michalskiego Rousseau i sarmacki republikanizm

Zofia Zielińska

Badania Jerzego Michalskiego na temat sytuacji międzynarodowej Rzeczypospolitej w czasach Stanisława Augusta

Бopuc B. Hocob

Труды Ежи Михальского и современная российская историография

Dorota Dukwicz

Krytyka naukowa Jerzego Michalskiego

Jakub Goldberg

Żydzi polscy XVIII wieku w pracach Jerzego Michalskiego i Emanuela Rostworowskiego

Maria Czeppe

Biografistyka w twórczości Emanuela Rostworowskiego i Jerzego Michalskiego

Piotr Ugniewski

Relacje polsko–francuskie w twórczości Józefa Feldmana, Emanuela Rostworowskiego i Jerzego Michalskiego

Wojciech Kriegseisen

Czy warto pisać o królach? Józefa Feldmana, Emanuela Rostworowskiego i Jerzego Michalskiego biografie monarchów

Indeks osobowy

Indeks nie obejmuje Jerzego Michalskiego i Emanuela Rostworowskiego, Józefa Feldmana zaś tylko tam, gdzie nie jest on bohaterem tytułowym.

d’Aiguillon Emmanuel Armand de Vignerot du Plesis de Richelieu, duc 21, 134, 183

Aleksander I 133

Anna Iwanowna 77

Antoine Michel 145, 150, 182, 183

Aretin Karl Otmar, Freiherr von 130

Arnold Stanisław 22, 89, 93

Askenazy Szymon 52, 77, 144

August II 11–12, 15–16, 45–56, 67, 70, 174–175, 182, 187, 189–191

August III 182–183, 187, 189–191, 196

Baczko Bronisław 100

Baranowski Bogdan 91

Bardach Juliusz 142

Barycz Henryk 191

Beauvois Daniel 58–59

Benoît Gédéon 31

Besterman Theodore 58, 60

Białłozor Mateusz 32–33, 35, 70

Biernacki Andrzej 41, 44

Bierut Bolesław 26–27

Biliński Piotr 19, 21, 45, 109, 138

Blanchot Friedrich 113–116

Bobińska Celina 22–25, 27, 33, 41

Bogacz Daniel 72

Bohusz Ignacy 81, 87, 171

Bonneau Jean Alexandre 113–114

Borkowska–Bagieńska Ewa 167

Brandt Otto 30

Branicka Anna 98

Branicki Franciszek Ksawery 22

Braubach Max 51

Breteuil Louis Auguste Tonnelier, marquis de 114

Broda Józef 152, 158

Broglie Charles–François, comte de 145, 148, 150, 182

Brühl Heinrich 50, 55

Brzostowski Paweł Ksawery 22, 27, 171

Burdowicz–Nowicki Jacek 11, 159

Burgoyne John 185

Bush Judith 104

Butler Rohan 186

Butrymowicz Mateusz 167–168

Butterwick Richard 97, 99, 102, 187

Byčkov Afanasij Fëdorovič 15

Byčkov Ivan Afansevič 15

Candaux Jean–Daniel 103

Cegielski Tadeusz 129–130

Chamcówna Mirosława 149

Chapman John William 101

Château Jean 100

Chaussinand–Nogaret Guy 186

Choiseul d’Amboise Etienne–François, comte de Stainville, duc de 186

Chomiński Franciszek 183

Cieślak Edmund 187, 189–190

Cobenzl Ludwig 113

Corberon Marie Daniel 114

Cornut Romain 57

Coyer Gabriel François 61

Cranston Maurice 104

Crocker Lester G. 105

Czapski Franciszek 94

Czartoryscy 67, 70, 79, 81–84, 86, 90, 99, 176, 191, 197

Czartoryski Adam Jerzy 147

Czartoryski Adam Kazimierz 147, 156

Czartoryski August Aleksander 191

Czartoryski Michał Fryderyk 81, 191

Čečulin Nikolaj Dmitrevič 131

Czubiński Antoni 61

Deboli Augustyn Antoni 115, 119–120, 144, 154

Delsol Chantal 86

Dent Nicholas J. H. 105

Derathé Robert 100–101

Dickinson Henry T. 82

Dmowski Roman 20

Dolgorukij Grigorij Fëdorovič 15, 70

Dowiat Jerzy 58, 68, 81, 104

Droysen Johann Gustav 45, 51–52

Drozdowski Marek Marian 176

Družynina Elena Joasafovna 130

Ducros Louis 100

Dutkiewicz Józef 40

Dvorničenko Elena Vladimirovna 127–128, 134

Dybiec Julian 21

Dygdała Jerzy 67, 156

Dziembowski Edmund 186

Dzwigala Wanda 58

Eigeldinger Frederic S. 105

Eisenbach Artur 162–163

Elbogen Ismar 162

Elżbieta Piotrowna 77

Essen Franz August 31, 110, 114, 116, 119

Fabre Jean 57, 98–99, 102, 104

Feldman Józef 9, 21, 44, 137, 162–163, 175

Feldman Wilhelm 162–163, 192

Finckenstein Karl Wilhelm 113, 116

Fiszer Stanisław 59–60

Flemming Jakub Henryk 46–48, 51

Fleury André Hercule 54

Fleury Joseph markiz de (François Joseph de Wicardel, marquis de

Fleury et de Beaufort) 46, 54

Forst–Battaglia Otto 187

Forycki Maciej 57, 59

Fralin Richard 105

Fryderyk August, elektorowicz saski (zob. też August III) 47, 50, 53, 55–56

Fryderyk August III elektor saski 119

Fryderyk Wielki 21, 63, 113–114, 116, 117, 120, 128, 145–146, 192, 194

Gagnebin Bernard 98

Garczyński Stefan 76, 171

Garlicki Andrzej 176, 195

Gaussen Jean Pierre François 114

Gelber Nathan Michael 162

Gelderen Martin van 104

Gérault Jean Claude 113, 184–185

Gierowski Józef Andrzej 23, 27, 68, 76, 175

Głębocki Karol 171

Goldberg Jakub 163, 165–166

Golejewski Ignacy 171

Goliński Zbigniew 176, 195

Golovin Fëdor Alekseevič 14

Gomoliński Ignacy 171

Gosiewski Bogusław 171

Goyard–Fabre Simone 105

Górski Jan 193

Grabowski Ignacy 171

Grabski Andrzej Feliks 76

Grabski Władysław Maria 35, 40

Grell Chantal 59

Griesheim Karol 171

Grimm Friedrich Melchior 99

Grimsley Ronald 105

Grumbkow Friedrich Wilhelm 45, 52

Grześkowiak–Krwawicz Anna 79, 104

Grzybowski Stanisław 104, 143

Guéhenno Jean 100

Habsburgowie 49

Hanson Derek 105

Heeren Arnold Hermann Ludwig 16

Hegel Georg Wilhelm Friedrich 105

Heitzmanowa z Konopczyńskich Halina 36

Heker Helena 161

Hendel Charles William 105

Hennin Pierre 30, 59–62, 65, 182

Hennig–Henninski Fryderyk 174

Henryk Pruski, książę 113, 116

Herbst Stanisław 27

Herlitz Nils 14, 17

Herrmann Ernst Adolf 16–18

Hertzberg Ewald Friedrich 113

Hobbes Thomas 105

Hoensch Jörg Konrad 77

Homola–Skąpska Irena 41–42

Hoszowski Stanisław 158

Howe William 185

Hoym Karl Heinrich 46–50

Hubert René 100

Hulewicz Benedykt 41

Hulliung Mark 105

Husarzewski Aleksy 115, 174

Inglot Stefan 95, 144

Jabłonowski 172

Jabłonowski Felicjan 172

Jabłonowski Roch Michał 172

Jabłoński Henryk 41

Jakubowski Wojciech 113, 115, 118, 184

Jan III Sobieski 20, 61

Jandołowicz Marek 32

Jasieński Mikołaj 172

Jedlicki Jerzy 43

Jelski 172

Jezierski Franciszek Salezy 148, 157

Jeżewski Józef 172

Johnston Steven 105

Józef II, cesarz 113, 121

Jurzykowski Alfred 43

Kalinka Walerian 22, 35, 44, 108–109, 123, 144

Kant Emmanuel 105

Kantecki Klemens 45

Kareev Nikolaj Ivanovič 129

Karol VI, cesarz 50, 52–54

Karol XII 14, 62

Karol Albert, elektor bawarski 47

Karpowska Natalia 25–26, 31, 34, 36

Karwicki Dunin Stanisław 68, 70, 76, 86

Katarzyna II 30, 62–64, 116–119, 127, 129–131, 133, 154, 185, 191, 194, 196–197

Katkov Mihail Nikiforovič 125

Kaunitz Wenzel 113–114, 121

Kaunitz Josef 113–114

Kądziela Łukasz 32, 103, 138

Kelly Christopher 104–105

Kelly Patrick 54

Kiciński Pius 174

Kieniewicz Stefan 22–23, 35, 139, 144, 174

Kiernicki Edward 145

Kipa Emil 152

Kitowicz Jędrzej 157–158

Kocój Henryk 151, 155–156

Kočegarov Kiril Aleksandrovič 128

Kołłątaj Hugo 23, 33–34, 39, 40, 68, 86, 94–95, 103, 145–149, 167, 170–171, 188

Konarski Stanisław 162

Konarski Stanisław, pijar 68–70, 73, 76, 81, 86, 94, 103–104, 166, 192

Konopczyński Władysław 21, 29–30, 33, 36–37, 43–45, 77, 80, 97–98, 102, 107–108, 114, 123, 127, 134, 137, 147, 152, 163, 169–170, 173–175, 183–184, 186, 189–190, 192, 198

Kosińska Urszula 45, 159

Kossakowski Józef 94

Kostkiewiczowa Teresa 176, 195

Kościuszko Tadeusz 133

Kot Stanisław 57

Kowalska Halina 28–29, 32, 38, 40, 58

Kowecki Jerzy 26, 148, 162, 165

Kölving Ulla 58

Krajewski Michał 94

Krasicki Ignacy 94

Krasiński Adam 92

Kraszewski Igor 59

Kriegseisen Wojciech 32, 103, 137–138, 141, 159

Krzyżanowski Stanisław 161

Ksawery Saski 114

Kula Witold 23, 25, 40

Kulak Zbigniew 61

Kurdybacha Łukasz 151–152

Kylmäkoski Merja 105

Labourdette Jean–François 185

Labuda Gerard 155, 158

Langford Paul 82

Launay Michel 100

Lauzun Armand Louis de Gontaut, duc de 183–184

Lelewel Joachim 43

Lemaire Jacques–Charles 59

Lepszy Kazimierz 22, 25, 41, 46, 145, 172–173, 175

Leskiewiczowa Janina 89, 93

Leśnodorski Bogusław 22, 24, 26–27, 32, 34–36, 38–39, 145, 149

Libiszowska Zofia 91

Linde Samuel Bogumił 171, 174

Lobkowitz Josef 113

Locke John 105

Loew Ryszard 161

Lord Robert Howard 154

Lortholary Albert 57, 60

Louis–Henri de Bourbon–Condé 181

Lubomirska Elżbieta (Izabela) z Czartoryskich 174

Lubomirski Stanisław 145–146, 174

Ludwik XV 52, 59–61, 181–183, 185

Ludwik Bourbon, delfin Francji 49

Lukowski Jerzy Tadeusz 58, 103

Łojek Jerzy 139–140, 143–147, 154, 156, 194

Łubieński Władysław 41, 175

Mably Gabriel Bonnot de 81, 83, 87, 89, 98, 100, 102–103, 165

Mackiewicz Stanisław (Cat) 39

Malinowski Jerzy 163

Małachowski Stanisław 33–34

Manteuffel Ernst Christoph 45, 47–48, 50–51

Manteuffel Tadeusz 24–25, 27, 30, 41, 111, 112

Manuzzi Jadwiga ze Strutyńskich, 1v. Ciechanowiecka 174

Manuzzi Mikołaj 174

Maria Józefa z Wettinów 49

Maria z Leszczyńskich 28, 45–46, 181

Maria Teresa 113

Markiewicz Henryk 195

Markiewicz Mariusz 70

Marks Karol 27

Masłowski Michel 86

Massalski Ignacy Jakub 92

Master Roger D. 105

Mączak Antoni 59, 182

Meisel Josef 162

Mervaud Christiane 58

Mettrier Henri 100

Michalski Jan 162

Mickiewicz Adam 98

Mikulski Krzysztof 165

Miller Jim 105

Mitrofanov Pavel 131

Mniszchowa Amelia z Brühlów 81, 87, 171

Mniszech Adam Józef 185

Mokronowski Andrzej (Jędrzej) 41, 114, 118, 174, 183–184

Monet Jean Antoine 113, 115, 119, 174, 183

Monteskiusz (Charles Louis Secondat, baron de la Brède et de Montesquieu) 84, 103

Monti Antoine Felix, marquis de 28–30, 40, 47–55

Morel Jean 100

Mrozowska z Konopczyńskich Wanda 36

Müller Michael Günther 77

Murphy Orville 185

Naruszewicz Adam 143, 147–148

Nersesov Georgij Aleksandrovič 130

Niemcewicz Julian Ursyn 166

Nosov Boris Vladimirovič 128

Ogiński Michał Kazimierz 183

Ogrodzki Jacek 174

Ojrzyński Jacek Antoni 35, 122

Olizar Leonard 41

Olszewski Henryk 68, 80

Oraczewski Feliks 92

Orgelbrand Stanisław 152

Orlik Grzegorz (Hrehory) 46, 174–175

Orlik Filip 175

Orłowski Ryszard 151

Ossowski Michał 171

Ostermann Ivan Andreevič 116, 120

Ostrowski Teodor 185

Ozanam Didier 145, 150, 182–183

Panin Nikita Ivanovič 30, 114, 116, 118

Patkul Johann Reinhold 13–18

Pawlikowski Józef 33–34, 85, 94–95, 164, 171

Payot Roger 100

Pazyra Stanisław 68

Peter Janusz 153

Phillip Albrecht 45, 47, 49–50, 54

Piattoli Scipione 36, 41, 163, 167, 174

Pietrzak Włodzimierz 43

Pikulska–Robaszkiewicz Anna 163

Piłsudski Józef 20

Piotr I 11–15, 17

Pirard Stephane 81

Pitt William Starszy 127

Piwarski Kazimierz 21–22, 27–28, 31, 40, 45

Platt Julian 146

Plutarch 188

Podoski Gabriel Junosza 41, 58, 64, 65, 171

Pol Pot (właśc. Saloth Sar) 66

Pollak Roman 157–158

Pomeau René 58, 61

Poniatowscy 29, 31, 63

Poniatowski Andrzej, brat króla 41

Poniatowski Andrzej 29

Poniatowski Michał Jerzy, brat króla 89, 93, 158

Poniatowski Stanisław, ojciec króla 45, 70

Poniatowski Stanisław, bratanek króla 42, 119, 174

Poniatowski Stanisław 29

Poniński Antoni 92

Poniński Jan 41

Popielowie 102, 174

Potëmkin Grigorij

Aleksandrovič 116

Potocki Ignacy 33–34, 36, 104

Potocki Jan 23, 171

Potocki Szczęsny (Stanisław Szczęsny) 41, 158, 171, 174

Pretsch Hans Jochen 45, 47–48, 51

Przybylska Elżbieta 58

Pusłowscy 174

Radwański Zbigniew 152

Radziwiłł Karol Stanisław 174

Radziwiłłowa Maria z Lubomirskich 174

Rambaud Alfred 114

Rang Martin 100

Ranke Leopold 131

Raymond Marcel 98

Reisert Joseph R. 105

Repnin Nikolaj Vasilevič 91, 114, 118–120, 131

Reverdil Marek 174

Reviczky Karl Emmerich 109, 111, 113–116, 118, 120

Reytan Tadeusz 171, 174

Riley Patrick 105

Ringelblum Emanuel 161–163

Rosin Ryszard 91

Rostworowscy 19, 174

Rostworowska Róża z Popielów 20

Rostworowski Dominik 23

Rostworowski Jan 20

Rostworowski Karol 23

Rostworowski Karol Hubert 20, 44, 162–163, 189

Rostworowski Marcin 23

Rostworowski Marek 20, 21, 163

Rousseau Jean Jacques 58, 60, 62, 65–66, 81, 83, 85, 87, 97–105

Rulhière Claude Carloman 58–59, 100, 182

Rutkowski Tadeusz Paweł 22

Ryx Franciszek 174

Rzadkowska Ewa 58

Rzewuski Seweryn 171

Rzewuski Franciszek 174

Saint–Saphorin Armand François Louis de Mestral de 38

Saldern Kaspar 30

Salmonowicz Stanisław 67, 74–75, 139, 153

Sanin Genadij Aleksandrovič 129

Sautifaller Leo 29, 114

Schaeffer Elise 45, 52

Scharf Claus 130

Schinz Albert 100

Schletz Alfons 151

Schlobach Jochen 99

Scott John T. 105

Serczyk Jerzy 76

Serejski Marian Henryk 76, 108–109, 128

Sérieys Antoine 16

Serwański Maciej 59

Seydewitz Thea 51

Shklar Judith N. 105

Silferstolpe Carl 16

Simpson Matthew 105

Sirven 63

Sjörgen Otto 16

Skibiński Mieczysław 77

Skinner Quentin 104

Skrzetuski Wincenty 94

Skwarczyński Zdzisław 148

Smolarski Mieczysław 57

Smoleński Władysław 57, 76, 154, 161, 175

Sobociński Władysław 67, 75–76

Solms Victor Friedrich 111, 113–114, 116, 118

Solov’ëv Sergej Mihajlovič 15, 18, 45, 77, 114, 116, 118, 127, 129–131

Sołtyk Kajetan 64

Sozański Antoni 152

Stackelberg Otto Magnus 114–120, 122, 184, 197

Stanisław August 28–32, 34–36, 38–39, 42, 57–58, 63–64, 67, 73–74, 80–84, 90–92, 98–99, 102, 104, 107, 115, 118–120, 147, 154–155, 158–159, 163–165, 167–168, 171, 174–177, 183–185, 187–188, 190–191, 194–197

Stanisław Leszczyński 21, 28, 31–33, 35, 46, 48, 68–70, 73, 171, 175, 181, 187, 189–192

Starobinski Jean 100

Staszewski Jacek 56, 70, 76, 187–191

Staszic Stanisław 81, 86, 94–95, 171

Stebelski Adam 6

Stefanowska Zofia 33, 68, 80, 104

Stengel Edmund C. 16

Stephenson–Spink John 100

Sułkowski August 92

Swetoniusz 188

Szacki Jakub (Shatzky Jacob, Shatski Ya’akov) 161–162

Szczygielski Wacław 153–154

Szembek Krzysztof 165–166

Śliwa Michał 163

Ślusarska Magdalena 89

Śniadecki Jan 147

Śródka Andrzej 20

Talleyrand–Perigord Charles Maurice 191

Talman Jacob Leib 101

Tarle Evgenij Viktorovič 130

Tarnawski Mieczysław 152

Tazbir Janusz 20–21, 23, 25, 28–29, 41, 43, 45, 174–175

Teller Adam 165

Thiéry Robert 105

Thioly Johann Anton 49–50, 52–54

Tkaczuk Marek 72

Tokarz Wacław 34, 44, 108, 123, 161

Trachtenberg Zev M. 105

Tračevskij Aleksandr Semenovič 131

Trębicki Antoni 148

Trocki (właśc. Bronsztejn) Lew Dawidowicz 20

Trousson Raymond 105

Ugniewski Piotr 185

Vautrin Hubert 164

Vergennes Charles Gravier, comte de 113–114, 181, 183–185

Vercryusse Jeroom 59

Viroli Maurizio 105

Vögel Dagmar 51

Wackerbarth August Christoph 51

Waniczkówna Helena p. Wereszycka Helena

Waszyngton Jerzy 185

Wereszycka Helena z Waniczków 35, 145, 168

Wereszycki Henryk 27–28, 39

Werly Patrick 59

Wettinowie 46, 48, 52, 56, 68, 70, 190

Wieczorkiewiczowa z Konopczyńskich Maria 36

Wielhorski Michał 83, 86–87, 97–98, 100–103, 171

Winter Otto Friedrich 29, 114

Wischnitzer Mark 162

Wiśniewski Jerzy 175–176

Wojtowicz Jerzy 76, 155

Wokler Robert 102, 105

Woliński Janusz 24, 93, 147, 163

Wolter (Voltaire, właśc. François–Marie Arouet) 16, 57–66, 99–100

Wołoszyński Ryszard W. 58, 122

Wójcicki Jacek 166

Wójcik Zbigniew 126, 128

Wrzosek Mieczysław 182

Wybicki Józef 85, 94, 151, 171

Wyrozumski Jerzy 33

Wysokinska Teresa 81

Zabłocki Bernard 115

Zahorski Andrzej 26, 39, 159, 176, 191

Zamoyski Andrzej 33, 67, 76, 81–82, 94, 151, 167

Zamoyski Adam 187

Zawadzki Tadeusz 43

Zawadzki Wacław 165

Zernack Klaus 77, 129

Zielińska Zofia 9, 19, 32, 103, 138

Zielińska–Nowicka Agnieszka 165

Zienkowska Krystyna 141, 155, 162, 164, 168, 189–191

Zwierzykowski Michał 72

Żółkiewski Stefan 41