Czy samorząd terytorialny II RP był jednolity

[Jarpen Zigrin]

Czy samorząd terytorialny II RP był jednolity? Zważywszy na autonomię Śląska i odrębne regulacje samorządowe Gdyni i Warszawy można mówić o państwie jednolitym?

[Bruno Wątpliwy]

W największym skrócie:

Do 1933 obowiązywały generalnie regulacje odziedziczone po zaborcach, co przekładało się na rozmaitość instytucjonalno-prawną w poszczególnych dzielnicach.

Ustawa z 23 marca 1933 r. ("scaleniowa") sprawy w dużym stopniu uporządkowała, ale ponieważ jej przepisy nie dotyczyły samorządu wojewódzkiego, oznaczało to utrzymanie samorządu wojewódzkiego w województwie pomorskim i poznańskim (gdzie indziej nie występującego). I oczywiście należy pamiętać o autonomii woj. śląskiego, czy nieco specyficznym statusie Warszawy (ostatecznie uregulowanym ustawą z 16 sierpnia 1938 r.).

Powyższe odrębności, utrzymujące się do końca III RP, nie zmieniają jednak faktu, że była ona państwem jednolitym (unitarnym), z autonomią jednego województwa. BTW - autonomia jakiegoś obszaru nie przeczy unitarnej strukturze państwa. Vide - Ukraina i Krym dziś.

[Jarpen Zigrin]

Autonomia Śląska była rozległa, ale także Gmina Gdynia miała inny ustrój z komisarzem rządowym na czele mianowanym przez Ministra Spraw Wewnętrznych. Rada Miejska w połowie także była powoływana przez Ministra SW.

Samorząd Warszawy był także odmiennie regulowany. Pierwsza regulacja z 1934 r., a druga z 1938 r. Stolica była jednostką samorządu terytorialnego o odrębnym charakterze.

[Bruno Wątpliwy]

W formie ciekawostki. Przedwojenny profesor W. Jaworski uważał nawet, że relacja Śląska do Polski jest formą unii realnej dwóch państw, a nie autonomią w ramach państwa unitarnego.

Opinia ta była jednak nader odosobniona, choć autonomia Śląska miała pewną cechę szczególną, wymykającą się nieco typowej definicji prowincji autonomicznej, tj. konieczność uzyskiwania zgody Sejmu Śląskiego na zmiany statutu organicznego (co zresztą - bezprawnie moim zdaniem - zmieniła konstytucja kwietniowa).