Czy w starożytności mieliśmy system wolnorynkowy?

[Jarpen Zigrin]

Na ile gospodarka starożytna była podobna do dzisiejszej i rządziła się prawami rynkowymi, a na ile stanowiła odrębną jakość?

[Furiusz]

W którym okresie starożytności? Bo to zasadnicze pytanie.

Mamy bowiem wiele rożnych - od archaicznych, Bliskowschodnich i minojskich systemów pałacowych, w których cała własności i produkcja należała do władcy bądź świątyni. Cytat : Jedyne dobra, które wydaja się należeć do osób prywatnych , to ogrody, domy, niekiedy gaje palmowe i dobra ruchome.*

jeszcze jeden : Z dokumentów tych wynika, że ogromne włości Eany były porównywalne z posiadłościami asyryjskiego pałacu i zajmowały większość terytorium prowincji. Poza gajami palmowymi i uprawami zbóż własnością świątyni były ogromne stada (...). Miała ona także własne warsztaty rzemieślnicze i siec handlową o wielkościach nieznanych, ale i one odgrywały ważną rolę gospodarczą.**

Dodać jednak trzeba, ze w okresie asyryjskim system pałacowy jest już przeżytkiem, coraz słabiej funkcjonującym, zwłaszcza biorąc pod uwagę, siłę kupców asyryjskich i prowadzona przez to państwo politykę.

Odnosi się wrażenie, iż kupcy działający - jak się wydaje - na zasadach wolnego rynku, musieli się liczyć z życzeniami administracji asyryjskiej (...) której potrzeby winny być zaspokajane w pierwszej kolejności. ***

W okresie klasycznym raczej można mówić o wolnym rynku, z zastrzeżeniem, ze każdy starał się być samowystarczalny. Są jednak elementy wyłamujące się ze schematu - Sparta, w określonych przypadkach sprawy handlu przestawały być jedynie w gestii zwykłych ludzi a zaczynało je regulować państwo - oczywiście chodzi o wojny, np w wojnie peloponeskiej zapewnienie dostaw żywności dla Aten stało się sprawą życia i śmierci i wzięło jego ciężar na siebie państwo. W Rzymie mamy w okresie republiki inne problemy z ziemia, od rozdawnictwa i upadku klas średnich rolników, kwestie ager publicus etc, ale ogólnie wydaje mi się, ze system tamtejszy był wolnorynkowy (zresztą powstał najpewniej bez intencji władz).

Sytuacja zmienia się w okresie cesarstwa, znane nam są dioklecjanowe określenia cen maksymalnych. W okresie cesarstwa powstał też system kolonatu: Kolonowie pierwotnie płacili czynsz pieniężny, stopniowo jednak przechodzono na oddawanie części opłat w naturze, w postaci plonów. Obok tego zaczęto stosować robocizny. Ta zmiana wiązała się zapewne także z zadłużeniem kolonów, którzy chętnie "odrabiali" część zaległości (...)****

________________________________________________________________________________

_____-

* cytat z Roux Georges, Mezopotamia , Warszawa 2008, pagina 116

** Ibidem, pagina 328

***Zawadzki Stefan, Środkowy Eufrat w I tys. przed Chr. jako pośrednik w kontaktach gospodarczych Mezopotamii z Zachodem [w] Starożytna Palestyna - Miedzy Wschodem a Zachodem, Lublin 2008

**** Jaczynowska Maria, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1982 pagina 317

[Narya]

W oparciu o elementy, które obroniły się do dzisiaj, marksowskiej teorii historii: o kapitalizmie i poglądach chociażby Adama Smitha możemy mówić dopiero od XVIII wieku. Przekładanie elementów kapitalizmu na epoki wcześniejsze jest zbędnym anachronizmem. To były zupełnie inne czasy. Istniały rynki (jako miejsca handlu dla kupców) w miastach, na szlakach itp.

[Furiusz]

W oparciu o elementy, które obroniły się do dzisiaj, marksowskiej teorii historii: o kapitalizmie i poglądach chociażby Adama Smitha możemy mówić dopiero od XVIII wieku.

Oczywiście masz racje w tym elemencie

Przekładanie elementów kapitalizmu na epoki wcześniejsze jest zbędnym anachronizmem.

Nie zgodzę się, jest to wygodna etykietka i jako taka należy ją traktować. W innym wypadku winniśmy zrezygnować w ogóle z mówienia o systemie wolnorynkowym, bo w kształcie zaproponowanym przez Smitha czy Misesa on nigdy nie istniał.

________________________________________________________________________________

_________

wszystkie podkreślone zdania pochodzą z posta użytkownika Narya

Edytowane 20 Marzec 2010 przez Furiusz

[Narya]

Tyle, że system wolnorynkowy to raczej od XVIII wieku (A. Smith), więc ten zwrot całkowicie nie pasuje do starożytności.

[FSO]

Witam;

między nami mówiąc, systemy gospodarcze - chyba wszystkie wywodzą się od tego, co nazwane zostało dużo poźniej kapitalizmem wolnorynkowym. Porównując to co istniało wówczas z tym co istnieje dziś nie zmieniło się kilka rzeczy: pewne dziedziny w których dominuje państwo [n.p. dajmy na to wtedy: saliny, obecnie: złoża mineralne]. Tak czy inaczej należą one do państwa "z urzędu", a osoba je wydobywająca albo je wykupuje, albo dzierżawi. Różnica jest jedna - długość okresu. Synonim obecnego słowa państwo to ówczesny władca, król, książe... Tak jak wtedy tak i obecnie nakladane były pewne obowiązki - podatkami zwane. Czopowe, mostowe, i pewnie kilka innych - podatki bezpośrednie czy pośrednie mające na cel wzbogacić budżet. Gwoli ścisłości VAT-u wówczas nie znano.

Rzemieślnik który sprzedawał swoje wyroby, kupiec który handlował i td. dzialał na własne ryzyko, własny rachunek i takąż odpowiedzialność. Nikt nie przejmował się nim kiedy nie powiodło mu się, nikt nie wypłacał mu bezrobocia kiedy stracił pracę, nikt nie dawał mu dotacji bo "musi daną robotę wykonywać"...Ówczesny system był prosty brutalny i ostry. Nie podolasz - zginiesz. Z boku: własność środków produkcji nie oznacza tego, że system wymiany i sposób wymiany nie może być wolnorynkowy. Z jednym zastrzeżeniem - wówczas słowo rynek obejmowalo znaczniem zupełnie inny zasięg terytorialny.

pozdr

[lotherlohan]

System wolnorynkowy w 100%, tak naprawdę, nie istnieje ani nigdy nie istniał, bo zawsze istniał protekcjonizm i odgórne regulacje, bo zawsze też byli oszuści i kombinatorzy. Np zakaz wywozu jedwabników z Chin chronił monopol i zyski tego kraju.

[Lu Tzy]

Tyle, że system wolnorynkowy to raczej od XVIII wieku (A. Smith), więc ten zwrot całkowicie nie pasuje do starożytności.

To, ze wtedy nazwano pewne zjawisko nie oznacza, ze wczesniej ono nie istnialo. Przeciwnie raczej.

[FSO]

Witam;

lotherlohan: protekcjonizm nie polega li tylko i wylącznie na zakazie wywozu danych wyrobów. Tak na wstępie - poza tym i dziś są pewne zakazy wywozu i wwozu. Najważniejsze zalożenie kapitalizmu wolnorynkowego polega na tym glównie że nikt nie ogranicza handlu i produkcji, ze pelna odpowiedzialność za dzialania osoby coś produkującej / sprzedającej spada na nią samą. To ona ponosi pelną odpowiedzialność, zaś państwo [lub jego ekwiwalent] nie wnika w najmniejszym stopniu kto, co i jak ma prawo coś sprzedawać i wytwarzac - tylko wymaga zalaty podatku za możliwość sprzedaży w danym miejscu etc.

pozdr