Bitwa pod Białołęką 24-25 II 1831 r.

[bavarsky]

Tragiczna w ogólnym swym zarysie kampania 1831 r. nie była pozbawiona epizodów chlubnych i pomyślnych dla oręża polskiego. Do takich właśnie należy bitwa pod Białołęką, w której doniosłą rolę odegrał jenerał Kazimierz Małachowski.

Równolegle toczona do bitwy pod Grochowem, często tylko ad hoc się o niej wspomina, a przecież w planie Rosyjskim Dybicza, atak na flankę Polską pod Białołęką miał zadecydować o rozgromieniu polskich powstańców.

Zapraszam do dyskusji

b.

[bavarsky]

Czy była szansa powodzenia manewru na Warszawę?, który w zamyśle Dybicza pojawił się po stoczeniu bitew: pod Wawrem z 19.II (3700 ofiar po stronie Rosjan) i pierwszego szturmu na Olszynę Grochowską z 20. II (1620 ofiar).

Zapraszam do dyskusji!

Pozdr.

[bavarsky]

Korpus grenadierów kolonii wojskowych w dniu 25. II. 1831 r:

1. dywizja: generał lejtnant Ugriumow (łącznie: 12 baonów, 10,960 ludzi)

1. brygada: generał major von Fronken

pułk cesarza austriackiego: 2 baony, 1904 ludzi,

pułk króla pruskiego: 2 baony, 1788 ludzi,

2. brygada: generał major Tomaszewski

pułk kronprinza pruskiego: 2 baony, 1899 ludzi,

pułk hr. Arkaczajewa: 2 baony, 1818 ludzi,

3. brygada: generał major Leontiew

1 pułk karabinierów: 2 baony, 1796 ludzi,

2 pułk karabinierów, czyli słynny pułk feldmarszałka Barclay de Tolly: 2 baony, 1815 ludzi,

3. dywizja: generał lejtnant Nabokow (łącznie: 12 baonów, 11,064 ludzi)

1. brygada: generał major Bujwid

pułk syberyjski, 2 baony, 1760 ludzi,

pułk feldmarszałka Rumiancewa: 2 baony, 1886 ludzi,

2. brygada: generał major Martynow

pułk feldmarszałka Suworowa, 2 baony, 1762 ludzi,

pułk astrachański, 2 baony, 1787 ludzi,

3. brygada: generał major Kolatyński

5 pułk karabinierów: 2 baony, 1795 ludzi,

6 pułk karabinierów: 2 baony, 1928 ludzi,

Dywizja grenadierska artylerii: generał major Gerbel (łącznie: 1760 ludzi, 72 działa)

1. brygada piesza: płk Moisejew,

3 baterie piesze, 1,2,3, 24 działa, 652 ludzi,

2. brygada piesza: płk Gołowaczew

3 baterie piesze, 1,2,3, 24 dziła, 662 ludzi,

3. brygada piesza: płk Łozow

3 baterie piesze, 1,2,3, 24 działa, 643 ludzi.

Adnotacja:

1 brygada 3 dywizji grenadierów pozostała w Wilnie i złączyła się z armią czynną dopiero w marcu. 1 batalion 6 pułku karabinierów zatrzymał się w Białymstoku z zadaniem pilnowania artylerii.

Kłaniam Się

B.

[bavarsky]

Jestem w trakcie przepisywania dwóch raportów,

1) Jenerała Jana Krukowieckiego, złożony w dniu 26 lutego Wodzowi Naczelnemu

2) Jenerała Kazimierza Małachowskiego, tzw. szczegółowy opis przebiegu bitwy pod Białołęką 24. II. 1831 r.

Może kogoś zainteresują.

Kłaniam Się

B.

[Albinos]

Nie ukrywam, że z racji obecnego miejsca zamieszkania (Białołęka), byłbym niezmiernie rad mogąc przeczytać te teksty, zwłaszcza drugi

[bavarsky]

Obydwa są niezwykle ciekawe. Może z nazwy nie wynika ale ten Krukowieckiego jest bardziej szczegółowy

Kłaniam Się

B.

[bavarsky]

Podjąłem decyzję, że wszelkie dalsze informacje w temacie jak i innych tematach tegoż podforum będę zamieszczał na forum Galicyjskiej Inicjatywy Strategicznej.

Kłaniam Się

B.

Edytowane 18 Lipiec 2009 przez bavarsky

[adam1234]

Bavarsky - DLACZEGO? Nie rób nam tego, skoro mogłeś do teraz, to dlaczego nie możesz robić tego dalej?

[bavarsky]

Liczebność korpusu Grenadierów ks. Szachowskiego pod Białołęką:

Podczas marszu na Warszawę, korpus owy doznał znaczących uszczupleń. Przede wszystkim w koncentracji owej nie wzięła udziału 2 dywizja grenadierów, przydzielona do głównej armii Dybicza. W chwili dokonywanej koncentracji u podstawy operacyjnej na początku kampanii, kniaź Szachowski dysponował 1 i 3 dywizją grenadierów jak i trzema brygadami artylerii. Dawało mu to w sumie 23784 ludzi i 72 działa.

Tenże stan uległ jednak dalszym zmianom podczas pochodu tegoż wojska ku stolicy Polski. W Augustowie pozostał w formie garnizonu pułk grenadierów Arkaczejewa, oraz jeden batalion pułku króla pruskiego. Cała 1 brygada 3 dywizji pozostała w Wilnie, a 1 batalion 6 pułku karabinierów oraz 10 dział w Białymstoku.

Całość oderwanego wojska na tym etapie sumowała się następująco: 8 batalionów, czyli 7592 ludzi i 10 dział.

Szachowski w dalszym ciągu dysponował 16 batalionami, czyli circa 16854 ludzi i 64 działa.

Powyższy ukaz nie jest w każdym bądź razie miarodajnym zestawieniem sił korpusu w działaniach pod Białołęką. Lecz już na tym etapie pięknie staje się widoczny ogrom odrywek.

4. II. 1831 r., armia rosyjska skoncentrowana była we względnie wyznaczonych wcześniej stanowiskach. w dniach 5-6 tegoż miesiąca miała dokonać inwazji przechodząc granicę Królestwa Polskiego.

Korpus grenadierów kniazia Szachowskiego, wyruszając z Kowna [gdzie był punkt koncentracyjny tego korpusu] ma ruszyć eszelonami ku Warszawie.

Pomijam w tym temacie marszruty poszczególnych eszelonów, ich koncentracji i działań, przechodząc do meritum.

Ludwik Mierosławski oszacował siły Szachowskiego na 18 batalionów i 20 szwadronów, czyli 15000 piechoty i 3000 jazdy

Rachunek powyższy jest jednak znacznie zawyżony. Wedle ustaleń Przewalskiego można owe szacunki obniżyć do 13 batalionów, 6 szwadronów huzarów, 2 pułków kozaków i 56 dział. Do tego z tej liczby, Szachowski wydzielił celem eskorty taborów kolejno: 1,5 batalionu, 1 szwadron huzarów i sotnię kozaków, jak i odprawił do Nasielska, 1 baon z dwoma działami z sotnią kozaków.

Kolejne odrywki: około 2,5 baonu, 2 szwadrony, 2 sotnie kozaków i 4 działa

Daje nam to zatem w początkowym starciu z Polakami pod Białołęką: 10,5 baonu, 4 szwadrony huzarów, czyli około 9000 ludzi[sic!], nadto przyprowadzonych przez jenerała Sackena, 2000 ludzi (których doliczymy na końcu), więc jeśli dodamy jeszcze kozaków otrzymujemy blisko 12000 chłopa, zestawionych w OdB do Walki następująco:

Piechota:

1 pułk morski, 2 baony, 1790 ludzi

2 pułk morski, 2 baony, 1707 ludzi

pułk grenadierów Suworowa, 2 baony

pułk achtyrski, 1 baon

2 pułk karabinierów, 1,5 baona

5 pułk karabinierów, 2 baony

----------------------------------

Razem: 10,5 baonu, około 8500 ludzi

Jazda:

huzarzy Łubny, 2 szwadrony

huzarzy Klastiza, 2 szwadrony

----------------------------------

Razem: około 560 koni

kozacy atamańscy, 4 sotnie

kozacy Andrianowa, 2 sotnie

----------------------------------

Razem: około 600 koni

Łączna liczba kawalerii: około 1160 koni

Artyleria:

z 1 brygady artylerii grenadierów: 1,5 baterii, 12 dział,

z 2 ,, ,, ,, : 3 baterie, 24 działa,

z 3 ,, ,, ,, : 2 baterie, 14 dział,

z kompani konnej nr 1: 1,5 baterii, 4 działa,

----------------------------------

Razem: 1320-1490 ludzi, 7 baterii, 54 działa

Grupa Sackena:

3 batalion jegrów, 1 baon

elizabetgradzki pułk ułanów, 6 szwadronów

nowomirgorodzki pułk ułanów, 6 szwadronów

z baterii konnej nr 19, 2 działa

----------------------------------

Razem: 1 baon, 12 szwadronów, (około 1680 koni), 2 działa

Łącznie Szachowski wliczając Sackena miał w dn. 24. II. 1831 r. do boju wojsko w liczbie: 11,5 baonu, 16 szwadronów, 56 dział i 600 kozaków

Natomiast Marian Kukiel, w Zarysie historii wojskowości, s. 258, 260, podaje że Szachowski posiadał 15000 ludzi i 34 działa (13 baonów, 16 szwadronów, 600 kozaków).

Pozdr.

B.

[bavarsky]

No dobrze, ale co z Polakami? – chciałoby się rzec.

Wypadłoby wpierw zacząć od działań grupy płk. Jankowskiego [mianowanego generałem brygady 26. II. 1831 r.]

Podległe mu wojsko znajdowało się na rozlewiskach Grodziska i Brzezin, a była to całkiem spora siła jako że dysponował pułkami 1 dywizji jazdy:

1 pułk strzelców konnych,

3 pułk strzelców konnych,

1 pułk Mazurów,

5 pułk strzelców konnych (inaczej pułk jazdy płockiej)

Czyli co najmniej 12 szwadronami, a wedle Wacława Tokarza, 16.

Do powyższej siły doliczyć też trzeba piechotę i artylerię.

Stanowiło resztę sił:

batalion 6 pułku piechoty liniowej,

połowa batalionu Kurpiów Kochanowskiego,

2 działa artylerii konnej (najpewniej 6 funtowe)

--------

W następnych postach przybliżę sylwetki poszczególnych dowódców zarówno polskich jak i rosyjskich, jest to o tyle istotne że będziemy w stanie poznać kto kim tak naprawdę dowodził, jakie miał kompetencje do tego itp.

Jeżeli chodzi o Rosjan to odsyłam do pozycji: Mikaberidze, A., The Russian Officer Corps In the Revolutionary and Napoleonic Wars 1792-1815, Spellmount, 2005.

--------

Powyższy oddział płk. Jankowskiego, Chłopicki wysłał dn. 23. II., na owe rozpoznanie, z marszrutą przez Białołękę-Grodzisk-Słupno-Nieporęt

Przechodząc przez wieś Białołęka, Jankowski pozostawił w niej 1 pułk Mazurów, kierując się w stronę nieprzyjaciela czyli na osi Słupno-Nieporęt, wódz polski zdawał sobie sprawę z tego że wróg znajduje się w Nieporęcie.

I co by nie napisać teraz jak i potem, osławiona batalia Grochowska, czy mniej poznana [i znana] pod Białołęką, miała wspólne korzenie w bitwie [tudzież potyczce] pod Nieporętem stoczonej, dn. 24. II.

Ową potyczkę postaram się nieco niżej przybliżyć:

Mianowicie, wczesnym rankiem Jankowski na czele sił swoich postanowił zaatakować od strony wschodniej wieś Nieporęt, gdzie wróg o nieznanej mu sile miał swe kwatery.

Rozkaz ataku był jakże nonszalancki, jeżeli chodzi o wodza polskiego! Nie dość że sądził sobie zrazu że ma tylko do czynienia z grupą generała Sackena [OdB grupy podałem postów parę wyżej], to nawet nie spróbował zwiadu wykonać [identyczną indolencją wykazał się mości Gejsmar w bitwie pod Stoczkiem]

A tam nie tylko Sacken tkwił ale i gros sił księcia Szachowskiego!

Rozwinął się więc Jankowski o strzał od wioski, Rosjanie pilnując się dobrze zrazu zdali sobie sprawę z zagrożenia i skuteczne środki przeciw polakom wyprawili.

Ogień rozgorzał najpierw z 2 dział, grupy atakującej po czym odpowiedzieli Rosjanie, widać skutecznie bowiem jaszczyk amunicji wyleciał polakom w powietrze, a korzystając z tego zamieszania kawaleria jenerała Sackena ruszyła do szarży, wpadając na strzelców konnych Jankowskiego, którzy to strzelcy dopiero wydobywali się na pole bitwy dwójkami z cieśniny leśnej na trzęsawiska.

Oczywistym jest więc fakt że polska konnica rejterowała przed wrogiem, a równocześnie 3 baon jegrów rosyjskich parł na naszych strzelców konnych podpierając atak swojej kawalerii.

Dzięki Najjaśniejszemu sytuację uratował dowódca kompanii grenadierskiej 6 ppl kapitan Dobrzycki, który plunął salwą w twarz Rosjanom, a wszystko w tej kompanii robione było jak na paradzie! Panowie!

Polskie działa pod tą osłoną zaprzężono i przeciągnięto w las, tym sposobem ratując je od utracenia.

Dopiero w tej chwili płk. Jankowski zrozumiał że ma do czynienia z poważnym wrogiem, nie mogąc nic uczynić więcej począł odwrót.

I miał on szczęście że Rosjanom nie zachciało się pościgu skutecznego czynić, bo by przepadł niechybnie.

Co więcej wódz polski nie dość że wykazał się słabą wiedzą z zakresu taktyki, to jeszcze podczas śpiesznego odwrotu, nie czynił nawet żadnych prób zaczepnych, opuszczając wszystkie liczące i nadające się stanowiska do obrony.

W tym samym czasie doszło do kontrofensywy wojsk rosyjskich

Grenadierzy sprawnym marszem osiągnęli około godziny 12.00 Grabiny i Grodzisk, jenerał Sacken stanął w Brzezinach.

Na razie to tyle.

Kłaniam Się

B.

[bavarsky]

Po powyższym poście można odnieś wrażenie, że Rosjanie odnosząc sukcesy z rejterowania grupy płk. Jankowskiego odnieśli wymierne korzyści.

Otóż z chwilą odkrycia "kart", mijał bezpowrotnie element zaskoczenia dla obydwu stron. I to Rosjanie jak się miało okazać ponieśli z tego powodu klęskę, bowiem nie zdołali odnieść definitywnego sukcesu w starciu z 25 lutego 1831 r. [a chciałoby się rzec 26 zgodnie z planem Dybicza, który to został tak bezpowrotnie pokrzyżowany, ale o tym niebawem.]

By wyjaśnić jak do tego doszło, postaram się naszkicować zamieszanie komunikacyjne w sztabie rosyjskim, jako że jest ono kluczem do zrozumienia niepowodzenia operacji przeciw armii polskiej.

Wieczór 23 lutego przyniósł wojskom księcia Szachowskiego, odpoczynek w miejscowości Nieporęt, po męczącym forsowaniu Bugu-Narwi.

Tegoż wieczoru przybył do księcia adiutant feldmarszałka Dybicza Lwow, z rozkazem: "iść starą drogą, jeżeli udało się przeprowadzić artylerię; w przeciwnym razie - zostawić ją pod osłoną na tamtym brzegu rzeki i iść dalej drogą okolną dla połączenia się z armią." Jenerał Puzyrewski stwierdził, że Szachowski wysłał doniesienie do feldmarszałka, iż posuwa się naprzód dalej starą drogą warszawską.

Problem z odpowiedzią Szachowskiego polegał na tym, że wysłał ją około północy 23 lutego. Do Dybicza owa informacja mogła dojść nie wcześniej jak nad ranem 24.

Głównodowodzący, po otrzymaniu rankiem dnia 24 ową odpowiedź Szachowskiego, rozkazał.. by zatrzymał się przez cały dwudziesty czwarty w Nieporęcie, a dnia następnego udał się do Kobyłki, Toll rozumiejąc że Szachowski nie otrzyma tegoż rozkazu wcześniej jak za parę godzin, dopisał na rozkazie adnotację że jeżeli już wyruszył, to żeby: zatrzymał się tam, gdzie go rozkaz dojdzie.

Niestety, Szachowski owy rozkaz otrzymał dopiero około godziny 13.00 dnia 24, kiedy to już było po walce pod Nieporętem, a sam kierując się drogą ku Pradze, zamierzał zająć Białołękę, która oddalona od Nieporętu była o około 13 wiorst.

Do owego opóźnienia w dostarczeniu rozkazu Dybicza, doszło z powodu napotkania przez gońca [kozaka], grupy płk. Jankowskiego, ten zataczając duże koło, wpadł do Nieporętu, ale nie zastając w nim praktycznie żadnych sił rosyjskich pognał starą drogą warszawską, doganiając Szachowskiego gdy ten mijał miejscowość Kobyłka.

Mierosławski, twierdził że owy rozkaz zawierał informacje bezwzględnego opuszczenia drogi prowadzącej do Białołęki i skierowania całego korpusu przez Kobyłkę na drogę ząbkowską, gdzie miał się z nim połączyć 3 korpus jazdy rezerwowej. Ponieważ jednak czoło maszerującej kolumny rosyjskiej znajdowało w odległości 1,5 do 2 km od Białołęki, Szachowski uważając za wskazane zajęcie tej wsi, postanowił trzymać się głównego rozkazu Dybicza z 23 lutego.

Zajmując Białołękę, Szachowski otrzymywał klucz do długiej cieśniny (défilé) ciągnącej się od Kobiałki do Kątów Grodziskich.

Owe opanowanie Białołęki osłoniłoby linię komunikacyjną z Kobyłki przez Grodzisk, Marki, Kawęczyn i jednocześnie umożliwiłoby swobodne komunikowanie się z główną kwaterą [gdyby nie mokradła ].

Dalej dochodzimy do niuansów bitwy pod Białołęką jak i Grochowem.

Ale to już nie w tym poście.

Pozdr.

B.

Edytowane 15 Sierpień 2009 przez bavarsky

[bavarsky]

Sarissoforoj, wykrył pewne błędy w moim tekście: http://www.historycy.org/index.php?showtopic=55909&st=0

By nie powtarzać UWAG wykazanych przez moderatora forum historycy.org, podaję wyżej link do nich.

Kłaniam Się

B.

[bavarsky]

Chciałbym też pewne kwestie wyprostować Mianowicie merytorycznie, powyższe posty nie są wysokich lotów. Mam tylko nadzieję że zapodałem jakiś przyczynek do dysputy.

Kłaniam Się

B.