Warszawa a "Burza"

[Albinos]

Przez wiele lat podczas omawiania problemu rozpoczęcia Powstania w Warszawie, powoływano się na fakt włączenia miasta do "Burzy" na krótko przed 1 sierpnia. Wystarczy zajrzeć chociażby do Kirchmayera:

Oczywiście, zameldowana "gotowość w każdej chwili do powstania w Warszawie nie odpowiadała faktycznemu stanowi rzeczy. Warszawa nie był w rzeczywistości gotowa do walki, i to nie tylko w dniu 25 lipca, ale także i we wszystkich dniach następnych. Ażeby postawić Warszawę w takiej gotowości, trzeba było odrobić zaniedbania w organizacji i uzbrojeniu, do których doszło, gdy stolica nie była objęta "Burzą".

Za: Kirchmayer J., Powstanie Warszawskie, Warszawa 1984, s. 126-127.

Taki punkt widzenia utrzymuje się po dziś dzień (żeby wspomnieć tylko prace Bartosza Nowożyckiego nt. "Czaty", czy też Agnieszki Pietrzak nt. żołnierzy "Zośki", represjonowanych po wojnie). Tymczasem w 2004 roku, w pracy prof. Komorowskiego, pojawiło się zaprzeczenie tej tezie:

Po wojnie gen. Chruściel stwierdził, że w lutym 1944 r. okręg stołeczny otrzymał rozkaz "jedynie ochrony ludności cywilnej w wypadku zarządzonej ewakuacji, gdyby front wschodni się cofał, przy czym część sił, dobrze uzbrojona, razem około 4000 ludzi, miała odejść do dyspozycji dowódcy podokręgu Skierniewice, co potwierdził szef sztabu Komendy Głównej AK gen. Tadeusz Pełczyński. Wypowiedzi kierowniczej kadry AK odnoszą się jednak wyłącznie do jednego z dwóch niezmiennie obowiązujących wariantów operacyjnych.

Wobec tego wnioski o zgubnym wpływie rzekomego wyłączenia Warszawy z "Burzy" na przygotowania do walki o miasto i pozbawienie go podstawowego uzbrojenia i wyposażenia są bezzasadne, podobnie jak krytyczna ocena przyczyn rzekomo gwałtownej zmiany planów operacyjnych dla garnizonu stołecznego AK w lipcu 1944 r. Z analizy materiałów źródłowych wynika bowiem niezbicie, że od jesieni 1943 do lata 1944 r. nieprzerwanie obowiązywały dwa warianty wystąpienia antyniemieckiego. Po pierwsze, aktualność zachował plan Powstania na wypadek załamania się Wehrmachtu na froncie, przy objawach katastrofy niemieckiej, z utrzymaniem w mocy wszystkich dotychczasowych rozkazów i zadań, przede wszystkim dla Warszawy. Na tę okoliczność, wzorem 1918 r., kalkulowano siły do ułatwionych rozbrojeń Niemców i zajęcia kluczowych obiektów stolicy. Po drugie- wprowadzenie alternatywnego planu "wzmożonej akcji dywersyjnej >>Burza<< jako działań na tyły niemieckie, wobec zbliżania się frontu bez oznak rozkładu armii niemieckiej, nie eliminowało dotychczasowej koncepcji powstańczej. Potwierdził to 14 lipca 1944 r. Dowódca AK w swoim raporcie sytuacyjnym do Naczelnego Wodza: "przygotowania powstańcze niczym nie zostały naruszone przez przygotowania do >>Burzy<<. W obecnym czasie zależnie od położenia, jesteśmy w stanie przeprowadzić walkę w obu formach oddzielnie, lub w obu formach jednocześnie, lecz na różnych terenach".

Utrzymano więc dwie możliwości operacyjne (powstanie i akcje dywersyjne), co pozwalało elastycznie reagować na ewentualne zmiany w sytuacji frontowej. W połowie lipca 1944 r. nie wrócono zatem do planu Powstania w Warszawie, lecz jedynie wybrano ten wariant na podstawie analizy i oceny ówczesnej sytuacji politycznej, militarnej i społecznej. W tym kontekście traci zasadność spór: czy Powstanie Warszawskie było tylko fragmentem "Burzy", czy też samodzielnym wystąpieniem.

Za: Komorowski K., Bitwa o Warszawę '44: Militarne aspekty Powstania Warszawskie, Warszawa 2004, s. 99-100.

Na podstawie tego fragmentu można by uznać, że sprawa jest jasna. Ale wobec tego, czemu ciągle powielana jest wersja z wyłączeniem Warszawy z "Burzy"? Niewiedza autorów, czy może jednak sprawa nie jest tak jasna?