Herbert i Gombrowicz mieli szanse na Nobla

[Jarpen Zigrin]

Pracownik poznańskiego IPN Rafał Sierchuła odnalazł w archiwach służby bezpieczeństwa notatkę rzucającą światło na środowisko polskich literatów w latach 60. i szanse noblowskie Zbigniewa Herberta i Witolda Gombrowicza. 

Znaleziona notatka zawiera opis wizyty w Polsce Sekretarza Generalnego Akademii Szwedzkiej, która rozpoczęła się 6 maja 1968 roku. Autorem notatki jest nieznany dotąd z nazwiska tajny współpracownik SB, który działał w środowisku polskich literatów, prawdopodobnie blisko zarządu Związku Literatów Polskich. 

- Ciekawą informację przynosi fragment notatki dotyczący rozmowy Szweda z szefem ZLP Jarosławem Iwaszkiewiczem. Po spotkaniu z sekretarzem Komitetu Iwaszkiewicz powiedział zaufanym kolegom, że w Szwecji rozważana jest kandydatura Gombrowicza lub Herberta do nagrody Nobla

Autor notatki zauważył pewne rozczarowanie w relacji Iwaszkiewicza - oficjalnymi kandydatami wysuwanymi przez polskie środowisko literackie do Nobla byli w tamtym czasie Jerzy Andrzejewski, Jan Parandowski i właśnie Iwaszkiewicz. 

W notatce znalazła się też krótka charakterystyka Herberta i Gombrowicza. Współpracownik SB pisze, że Herbert "przebywa na Zachodzie. To bardzo znany poeta, ale chory umysłowo, melancholik, który izoluje się od otoczenia". O Gombrowiczu napisał, że wiele lat spędził na Zachodzie. - Dodał też informacje o bracie Gombrowicza mieszkającym w Kielcach, który miał kontakty z rumuńskimi faszystami. Wyraźnie szukano na Gombrowicza jakiegoś "haka" - dodał Sierchuła. 

- Trudno przypuszczać, żeby władze w Polsce miały jakiś realny wpływ na decyzje Komitetu Noblowskiego. Odnaleziona notatka to tylko drobny przyczynek do historii polskiej literatury za PRL-u pokazujący pewne animozje środowiskowa, a także sposoby pracy SB - powiedział Sierchuła. Faktem jest jednak, że ani Herbert, ani Gombrowicz nie dostali Nobla. 

Notatka została odnaleziona w zasobach warszawskiego IPN w ramach pracy nad programem "Aparat Bezpieczeństwa PRL wobec środowisk dziennikarskich, twórczych i naukowych".

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1342,title,Sen...2&_ticrsn=5

Bardzo szkoda, że Herbert nie dostał Nobla, jak mało kto zasługiwał.

[widzący]

Prawdopodobnie więcej dokumentów na ten temat może sie znajdować w Lodzi i w teczce Marcelego Reicha Ranickiego. W 1948r zostal kierownikkiem III Wydz Dep.Urzędu Bezp Publi. tj. Glownym Urzedem Cenzury przy Centralnym Urz. Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk. Był właściwie glównym tworcą systemu zbrodniczej cenzury PRL lecz w okresie gomulkowskim jako znany ze swego zydowstwa został uznany za "dysydenta" i przez pewien czzs prlnił funkcje ważnego konfidenta w środowisku literackim PRL(zarzucano mu nadgorliwość w ułatwianiu emigracji do Palestyny) i jakby za karę wyslany został jako oficer wywiadu na stranowisko w dyplomacji PRL. Wyjechał do rodzinnych Niemiec (wowczas RFN) i jako wplywowy krytyk literacki zostal nazwany "papieżem niemieckiej krytyki literackiej". Był protektorem nobilitacji Milosza , Szymborskiej i Gintera Grassa. Sądząc po przejawianych preferencjach z pewnościa pomógł by w nobilitacji Gąbrowicza.

W Gazecie Wyborczej 12.08.2002) ukazal się artykul "Kapitan Reich" omawiajacy jego dzialalność konfidencką w środowisku literackim lecz zupełnie przemilczający jego dzialalność cenzorską.