Rodzina Rozwadowskich

[Rycerz1984]

Muszę przyznać, że przez długi czas znana mi była tylko postać gen. Tadeusza Rozwadowskiego, o uszy obiło się też nazwisko jego kuzyna sekretarza KNP w Paryżu Jana Emanuela Rozwadowskiego, okazuje się jednak, że blisko spokrewnionych z tymi dwoma panami osób, którzy byli ludźmi wybitnymi i niezwykle zasłużonymi dla Polski jest znacznie więcej.

Badając historię tej rodziny, dowiadujemy się, że przedstawiciele tego rodu odgrywali kluczowe role w wojnach i walkach z wrogami Polski począwszy od czasów Jana III Sobieskiego. Jednak szczególnie zasłużeni są potomkowie Kazimierza Rozwadowskiego, kościuszkowskiego brygadiera, pułkownika wojsk Księstwa Warszawskiego, który słynął z hodowli koni i współtworzył 8 i 9 Pułk Ułanów. Za udział w kampaniach wojennych odznaczony orderem Virtuti Militari. Co ciekawe aż 13 razy przedstawiciele tego rodu odznaczani byli tym najwyższym odznaczeniem.

Obok najbardziej znanego (choć od niedawna) Tadeusza Rozwadowskiego, szczególnie interesujący dla historyków powinien być prof. Jan Emanuel Rozwadowski. To właśnie on pozyskał dla działalności niepodległościowej Ignacego Jana Paderewskiego oraz miał wielkie zasługi w zjednoczeniu skłóconych środowisk Polonii Amerykańskiej. W KNP pełnił równolegle szereg stanowisk. Zdaniem współpracowników był tytanem pracy. Niestety wciąż nie ma naukowej biografii tego człowieka, który jak się okazuje zaczyna wyrastać na jedną z bardziej zasłużonych osób dla funkcjonowania KNP.

Poza tą dwójką Rozwadowskich kolejnym przedstawicielem tego rodu jest wybitny językoznawca, prezes Polskiej Akademii Umiejętności, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego Jan Michał Rozwadowski. Jako ciekawostkę można podać, że był pierwszym prezesem Cracovii Kraków (w rzeczywistosci drugim, ale pierwszym po prawnej rejestracji). W dziedzinie językoznawstwa postać wybitna, pod koniec życia musiał ograniczyć badania w skutek problemów finansowych.

Niesamowicie przedstawiało się również życie dzieci wymienionych wyżej osób. Szczególnie intersującymi postaciami były dzieci Jana Emanuela Rozwadowskiego. Córka Cecylia Rozwadowska - porucznik Armii Krajowej, z wykształcenia artystka-malarka. We wrześniu 1939 roku pracowała w zaopatrzeniu ludności Warszawy w żywność i medykamenty. Walczyła w powstaniu warszawskim, które uważała za głupotę i kolejny z góry skazany na klęskę romantyczny zryw, o czym mówiła zarówno zanim jeszcze wybuchło, jak i po klęsce. Później więziona w obozie dla kobiet Oberlangen, gdzie organizowała oświatę dla współwięźniarek. Po wojnie pomagała uwolnionym kobietom w kontynuowaniu nauki na francuskich uczelniach. Niestety umarła na raka już w połowie 1946 roku. Jej trzej bracia walczyli w kampanii wrześniowej, jeden zginął, dwóm udało się przedostać na zachód.

Na szczególną uwagę zasługuje najmłodszy brat Cecylii Wincenty Rozwadowski ps. Pascal, który we Francji tworzył polską siatkę wywiadowczą F2, będąc jednym z jej kierowników. Po wojnie emigrował do Afryki Południowej. Zatrzymał się w Suazi, gdzie działał na rzecz niepodległości tej kolonii. Był znanym działaczem antyrasistowskim. Jako jedyny biały przedstawiciel Suazi uczestniczył w ogłaszaniu niepodległości. Niestety wiele aspektów jego życia jest wciąż nieznanych, a historycy jakoś nie wykazują chęci, żeby to zmienić.

Warte przytoczenia są też losy dzieci Tadeusza Rozwadowskiego. Syn Józef był skonfliktowany z ojcem. W czasie wojny polsko-ukraińskiej Józef Rozwadowski wielokrotnie dawał dowody jak to określono "szaleńczej odwagi". Pojawiły się nawet głosy, że może być zagrożeniem dla pozostałych żołnierzy. Odznaczono go co prawda za swoje wyczyny Orderem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych, ale gen. Rozwadowski użył swoich znajomości i ku niezadowoleniu syna przeniósł go na placówkę wojskową do Paryża. Później Józef wyjechał do Stanów Zjednoczonych. po zamachu majowym nie miał czego szukać w kraju, więc osiadł w Stanach na stałe.

Przedstawione pokrótce losy przedstawicieli rodu Rozwadowskich mogą imponować. Gdy natomiast dodamy do tego jeszcze ludzi należących do tej rodziny, choć noszących inne nazwisko, jak choćby Tadeusza Bora Komorowskiego, otrzymujemy obraz jednej z najbardziej zasłużonych rodzin w historii Polski. Zastanawiające dlaczego większość z tych ludzi jest zupełnie nieznana Polakom. Sam dość przypadkowo trafiłem na ich życiorysy, a nawet jeżeli gdzieś się przewijali, nie sądziłem, że jest to bliska rodzina i to bardzo bliska, ponieważ ród ten praktykował małżeństwa kuzynostwa. Mam nadzieję, że historycy wkrótce zajmą się odsłonieniem bardziej szczegółowych losów wymienionych przeze mnie Rozwadowskich. Naprawdę jest to ciekawa rodzina.