Cudzoziemskie zaciągi Władysława IV na wyprawę turecką

[Kadrinazi]

Jan Wimmer w 'Wojsku polskim w drugiej połowie XVII wieku' podał, że zaciągi cudzoziemskie na planowaną przez krola Władysława IV wyprawę turecką miały wynieść 8400 stawek żołdu :

1) 4000 piechoty:

- reg. gwardii - 2400

- reg. Rafała Leszczyńskiego - 800

- reg. Narzymskiego - 400

- reg. Minorowych (?) - 400

2) 4400 dragonii:

- reg. Pletnera - 800

- reg. Krokowskiego lub Rycharda - 600

- reg. Bełdysewa - 600

- reg. Dysbęszy (? Wimmer napisał 'dragoniw Dysbeszowych) - 400

- reg. Frakenberka - 400

- reg. Lestwanta - 1200

- reg. Denhoffa - 400

Na skutek naciskow szlachty krol musiał te siły rozwiązać, sejm zezwolił mu jedynie na pozostawienie zwiększonego stanu gwardii (1200 stawek żołdu - regiment pieszy + po oddziale [kompania? skwadron?] dragonow i rajtarow).

Czy ktoś z Was spotkał się z innymi danymi dotyczącymi tych zaciągow? Chodzi mi zwłaszcza o to, czy krol zaciągał też formacje rajtarskie. Jerzy Maroń w swojej pracy 'Wojna trzydziestoletnia na Śląsku. Aspekty militarne' napisał bowiem:

Dzięki przejęciu na służbę zwiniętych oddziałow Władysława IV (4 tys. jazdy i 2 tys. piechoty) Wittenberg był w stanie zareagować nową ofensywą

Nie dysponuję aktualnie danymi na temat armii szwedzkiej w 1647 roku, niemniej jednak nie wydaje mi sie, by Wittenberg zaciągnął aż 4000 ex-polskich dragonow. W 1648 roku armia szwedzka miała w Niemczech nieco ponad 2600 dragonow, z czego raptem dwa regimenty (ok. 1200 żołnierzy) w armii polowej Wrangla.

[Kadrinazi]

Coś się udało na ten temat znaleźć, więc odkopuję temat

Prof. Nagielski w 'Gwardii przybocznej Władysława IV' polemizuje w danym podanymi przez prof. Wimmera. Część z wymienionych powyżej jednostek nigdy nie została utworzona, a część należała do innych formacji, np. 'dragonia Bełdysewa' to rajtaria hr. Baudissina, Balcer Franckerberk także przybył na czele regimentu rajtarii a nie dragonii; poza istniały także oddziały nie wymienione w spisie prof. Wimmera. Widać więc, że w jakiś sposób wyjaśnia to kwestię kawalerii, a nie dragonii, zaciągniętej przez Szwedów z rozwiązanych zaciągów Władysława IV.

Z kolei u Wiktora Czermaka w pracy ' Plany wojny tureckiej Władysława IV' znajdujemy nader interesujące informacje, jakoby dwa z rozwiązanych regimentów miał zaciągnąć do armii siedmiogrodzkiej Rakoczy, a 3000 żołnierzy (sic!) hospodar wołoski. Bez dalszych detali mamy także zdanie, że 'część jakąś mieli między siebie rozebrać książę najburski, Francuzi i Szwedzi'.

W artykule prof. Nagielskiego jest sporo nazwisk oficerów, spróbuję sprawdzić je z zestawieniami regimentów szwedzkich w tym okresie, może da to dodatkowe informacje.

[Kadrinazi]

Władysław IV planował jednak wojnę z niesamowitym rozmachem, nieco nie licytującym z możliwościami skarbu… Hubert Walderode, rezydent cesarski w Warszawie, miał w maju 1646 roku wspomnieć w liście do Ferdynanda II, że Władysław IV wydał 20 patentów na regimenty. Próba zwiększenia armii na tym się jednak nie skończyła, tenże Walderode w liście z 16 czerwca 1646 roku przedstawił otrzymaną z kancelarii królewskiej pełną listę aż 133 patentów na łączną sumę 42 200 żołnierzy (sic!). Są one rozpisane jako:

- 60 patentów po 100 żołnierzy każdy

- 46 patentów po 200 żołnierzy każdy

- 2 patenty po 400 żołnierzy każdy

- 2 patenty po 500 żołnierzy każdy

- 1 patent na 600 żołnierzy

- 15 patentów na 1000 żołnierzy każdy

- 6 patentów na 1200 żołnierzy każdy

- 1 patent na 2400 żołnierzy

Widzimy więc, że są one bardzo zróżnicowanej wielkości, gros patentów to te na kompanie/kornety, mamy jednak i sporę liczbę besztalungów na regimenty. W liście Walderode zapisał także nazwiska wszystkich oficerów którzy owe patenty otrzymali – wspomina o tym Wiktor Czermak w pracy Plany wojny tureckiej Władysława IV. Niestety nazwisk tych nie podał, prof. Mirosław Nagielski w swojej pracy o gwardii Władysława IV podaje w przypisie do tej informacji sygnaturę PAN Kraków, rkps 8676, str. 22-24. Być może więc lista owa przetrwała do naszych czasów? Byłaby to niezwykle ciekawa lektura, bardzo pożyteczna w kontekście badania autoramentu cudzoziemskiego w armiach RON.

Oczywiście większość z owych patentów/besztalungów pozostała tylko na papierze i nigdy zaciągnięto tak dużej liczby żołnierzy. Oficerowie nie otrzymywali bowiem wraz z patentem pieniędzy na zaliczki dla żołnierzy, a jako to napisał W. Czermak trudno było zwabić ludzi na słowo, jeszcze trudniej utrzymać ich – bez pieniędzy. Co by jednak nie mówić - król planował ze sporym rozmachem