Plany powstania powszechnego itp.

[dzionga]

Myślę, że możemy tu poruszyć także wątek dotyczący tego jak długo planowano wybuch Powstania i jakie to były początkowo plany.

Początkowo były zamiary wzniecenia powstania powszechnego, ale bardzo szybko okazało się, że plany te są nie do zrealizowania ( jak się później okazało PW też nie było). Pozwolę sobie przytoczyć wypowiedź Jana Rzepeckiego odnośnie tego:

Myśl stoczenia walki w Warszawie nie narodziła się w lipcu 1944 r., lecz towarzyszyła już pierwszym poczynaniom ZWZ. Już w 1940 r. kiedy pełniłem funkcję szefa sztaby Stołecznego Okręgu ZWZ, rozpoczęto rozpoznanie wszystkich obiektów obsadzonych przez Niemców i czyniono pierwsze kroki nad sporządzeniem planów zaatakowania ich. Liczono się z 2-3 letnią wojną, nie traktowano więc tych prac jako pilnych- zwłaszcza po upadku Francji.

Myślałam o założeniu osobnego tematu o planowaniu Powstania, ale stwierdziłam, że byłoby za dużo nawiązań do tego tematu

[Albinos]

Spytam dla pewności, chodzi o plany jakie tworzono już w ZWZ z Planami Operacyjnymi 54, 154 i wszelakimi załącznikami do nich na czele?

[dzionga]

Mów mi jeszcze o jakichś planach i załącznikach, a na pewno zrozumiem Tłumacząc po mojemu (mam nadzieję, że się domyślisz tego, czego chcesz)- myślę właśnie o planach jakie były prowadzone jeszcze za czasów ZWZ, przez dowództwo w kraju i na emigracji.

[Albinos]

Temat pozwoliłem sobie jednak wydzielić. Nawiązań istotnie trochę może być, ale temat jest na tyle ciekawy, że zasługuje zdecydowanie na osobną dyskusję Na początek post, który popełniłem kiedyś w rozmowie na temat KG ZWZ/AK:

Tutaj warto zwrócić uwagę już na Plan Operacyjny nr 54, który powstał pod koniec roku 1940 wraz z załącznikami i Instrukcją taktyczną walki partyzanckiej. Agresja Niemiec na ZSRS, która spowodowała zwrot w wojnie, wcale nie zaskoczyła KG ani okręgów ZWZ. Kolejny plan tj. Raport operacyjny 154 z września '42 (dopracowany został dokładnie 8 września) precyzował cele powstania, a konkretnie:

Obalenie okupacji niemieckiej, dozbrojenie oddziałów, neutralizowanie akcji ukraińskich, odtwarzanie sił zbrojnych i państwa polskiego oraz walka o ziemie postulowane. Plany godne pochwały, jednak na ówczesny stan przygotowania mimo wszystko zbyt optymistyczne i zdecydowanie zanadto ambitne. Wystarczy zapoznać się z załącznikiem do planu operacyjnego 154 Sprawy lotnicze aby stwierdzić, że ludzie tworzący je nie mieli chyba świadomości, jak ciężko będzie coś takiego zorganizować. Pomoc lotnictwa zachodniego, zrzuty zaopatrzenia, bombardowanie wskazanych celów i w końcu przerzut sił powietrznych do kraju wraz z opanowaniem lotnisk a w dalszej perspektywie przerzut trzech batalionów spadochronowych i dziewięciu szkieletowych batalionów piechoty, które uzupełnione siłami krajowymi miały stanowić główną siłę uderzeniową w początkowej fazie walki.

Tutaj warte uwagi jest to, iż o ile sprawa nieuchronności wybuchu powstania, w tej czy innej formie w kraju była sprawą akceptowaną przez kadrę dowódczą i sztab, to już wsparcie ze strony aliantów zachodnich było mocno dyskusyjne.

Podczas gdy KG ZWZ/AK opracowywała swoje plany, Sztab naczelnego Wodza w Londynie sam opracowywał odpowiednie plany, po części opierając się na tym, co nadsyłano z kraju. Uwagę skupiano przede wszystkim na wsparciu lotniczym. Zajmował się tym Oddział III Operacyjny Sztabu Naczelnego Wodza wraz z Wydziałem Studiów Inspektoratu Lotnictwa.

Wobec wszelkich zastrzeżeń Sikorski wiosną '42 wysłał Roweckiemu Instrukcję osobistą i tajną dla Dowódcy Krajowego. Jednoznacznie w niej pisał, iż przerzut jakichkolwiek sił do kraju jest sprawą wyjątkowo trudną, wobec czego należy w planach brać pod uwagę li tylko siły będące pod bezpośrednią kontrolą władz w Kraju. Tutaj może dziwić względem tego Raport operacyjny 154, który zakładał właśnie pomoc ze strony sił powietrznych i wsparcie naziemne. Śmierć Sikorskiego i aresztowanie Roweckiego spowodowały, iż planowanie powstania przez Komorowskiego i Sosnkowskiego wyglądało w ten sposób, iż nadal nie patrzono realnie na możliwości naszych sojuszników względem wsparcia powstania w kraju, a chciano realizować plany według własnych potrzeb, co prowadziło w efekcie do kontynuowania błędnego kierunku. Wystarczy wspomnieć tutaj nadinterpretację notatki gen. Allana Brooka z dnia 18 czerwca '43, który to zawiadamiał iż tylko "przyjął do wiadomości" Dyrektywę użycia polskich sił zbrojnych. Natomiast Oddział Operacyjny Sztabu Naczelnego Wodza zrozumiał, iż została ta dyrektywa włączona do planów operacyjnych działań sojuszniczych. Na podstawie tej interpretacji rozwijano dalsze koncepcje wsparcia powstania.

Jeszcze bardziej może zastanawiać projekt gen. Roweckiego z dn. 9.II.1943 roku, który to traktował o rozwiązaniu sprawy obszarów zamieszkałych przez ludność polsko-ukraińską. Proponował on nawiązanie współpracy z Węgrami, którzy to mieli umożliwić stworzenie Legionu Polskiego wraz z dozbrojeniem Obszaru Lwowskiego AK. W razie konieczności zakładano nawet okupację tych obszarów przez Węgrów.

[dzionga]

Kirchmayer pisze o tym tak (w odpowiedzi na artykuł Rzepeckiego z WPH nr 2, 1959 r.):

Te obawy niemieckie przybierające w relacji Bacha i, co ważniejsze, w różnych ocenach położenia, sporządzonych w sztabie 9 armii niemieckiej, formę zupełnej bezradnośći wynikłej z braku odwodów świadczą, że powstanie powszechne zamiast odosobnionego powstania w Warszawie miałoby bez wątpienia większe szanse powodzenia. Niemcom byłoby trudno utrzymywać nikłymi siłami front na zachodnim brzegu Wisły i równocześnie zwalczać powstanie na bliskim zapleczu tego frontu. Z dwojga zatem ryzykownych przedsięwzięć: odosobnionego powstania w Warszawie i powstania powszechnego na całym obszarze lewobrzeżnej Polski- może się dzisiaj wydawać, że to drugie było ryzykiem mniejszym i miało nawet pewne szanse powodzenia.

[dzionga]

Temat umarł, trzeba go trochę ożywić. Jak byście się ustosunkowali do tezy Kirchmayera jakoby powstanie powszechne miało większe szanse powodzenia?

[Albinos]

Żeby odpowiedzieć na to pytanie, przydałoby się poznać dokumenty/dane, dotyczące sytuacji w pozostałych Okręgach AK, oraz sytuacji Niemców w tychże. Dysponuje ktoś czymś takim? Inaczej może być ciężko udzielić odpowiedzi, która byłaby choć trochę bliska prawdy. Na pewno sprawne rozpoczęcie powstania powszechnego nie byłoby łatwe, potrzebna byłaby dobra komunikacja miedzy Okręgami, a ta nie należała chyba i tak do najlepszych (oczywiście mogę się mylić). Do tego dochodzi obraz "Zemsty", także niezbyt optymistyczny w świetle udzielania odpowiedzi na pytanie, czy powstanie powszechne miało większe szanse powodzenia.