Heinrich Brand 1789-1868

[bavarsky]

Henryk Brand, Heinrich Brand lub czasami zwany Heinrich von Brand.

Urodzony w 1789 roku w Łąkach, był oficerem armii Pruskiej, po katastrofie pod Jeną przeszedł do armii polskiej.

Oficer Legii Nadwiślańskiej, uczestnik kampanii Hiszpańskiej, Rosyjskiej 1812 roku i Niemieckiej 1813 roku. 18.X.1813 został ciężko ranny w bitwie pod Lipskiem, wzięty do niewoli.

Jakiś czas temu wydawnictwo Armagedon wydało jego wspomnienia pod tytułem: „Moja służba w Legii Nadwiślańskiej”. Świetnie się je czyta, wręcz wybornie, opis okrucieństw wojny toczonej najpierw w Hiszpanii a potem w Rosji często zniewala.

Po jakimś czasie postanowiłem dokopać się do tego co czynił Brand w późniejszym etapie swojego życia, czyli po zakończeniu wojen napoleońskich.

I przez przypadek czytając wspomnienia ostatniego dowódcy czwartaków Józefa Święcickiego, wyszło że po 1813, Brand zaciągnął się na służbę Prus. Podczas powstania listopadowego przebywał w sztabie Dybicza jako obserwator, potem odbierał broń składaną przez wojsko polskie w Prusach.

W 1832 roku opublikował anonimowo paszkwil „Die Polen in und bei Elbing”, na temat zachowania się byłych powstańców na ziemi pruskiej i ustosunkowania się rządu w Berlinie do problemu polskiego.

Podam przykład dialogu prowadzonego przez Branda ze Święcickim w sprawie dania amnestii żołnierzom z 4. pułku piechoty:

„Brand: Przyznaję to wszystko, że pan masz rację, lecz jestem tu przysłany z rozkazu królewskiego, abyś pan takową deklarację [chodzi o tą amnestię –bavarsky] natychmiast odwołał i namówił pułk cały do powrotu do kraju. Przeciwnie zaś, odesłanym pan zostaniesz do fortecy!

Święcicki: Ja zaś, widząc na piersiach jego znak honorowy, który jeszcze w Hiszpanii dostał, będąc kapitanem w wojsku polskim, w uniesieniu odpowiedziałem:

-Jak pan śmiesz, nosząc na swych piersiach znak honorowy wojskowy, prawemu Polakowi podobną propozycję czynić, aby to, co raz napisał, miał potem odwoływać i żołnierzy namawiać do powrotu w kajdany! Jest to niegodne żądanie honorowego człowieka, a fortecą nich pan mnie nie straszy, bo jej się nie ulęknę. A słowa raz wyrzeczonego nie przełamię. Więc proszę podobnej propozycji więcej nie czynić, bo to mnie obraża!”

Święcicki J., Pamiętnik ostatniego dowódcy pułku 4 piechoty liniowej, PiW 1982, str. 169-170

Jak widzimy, Brand, człowiek o dwóch twarzach się nam ukazuje, niby elitarny wojak z Legii Nadwiślańskiej, a jednak wstrętny Prusak się w nim budzi, tak oto poniżając Święcickiego.