Noc paskiewiczowska

[dzionga]

Po upadku powstania listopadowego władzę w Królestwie objął Iwan Pakiewicz. Czas jego rządów jest nazywany nocą paskiewiczowską z powodu represji i terroru jaki zaprowadził w Królestwie.

Jakie represje dotknęły Polaków? Według Was cięższa dla Polaków była noc paskiewiczowska czy noc flottwellowska na terenie zaboru pruskiego?

[bavarsky]

Preludium do tzw. "Nocy paskiewiczowskiej", były dywagacje zawarte w raportach generał-policmajstra Armii Czynnej Lesowskiego [wysyłane równolegle do Paskiewicza i do Benckendorfa szefa III Oddziału], z jesieni 1831 roku, dotyczące ewentualnego przyłączenie ziem Królestwa Polskiego do okręgu żandarmerii guberni zachodnich.

Lesowski był zdania, iż naczelnik tego powiększonego okręgu znajdujący się "przy osobie głównodowodzącego" Armii Czynnej i całkowicie mu podporządkowany w każdej chwili będzie w stanie wypełniać jego rozkazy. Sądząc wszak z raportów generał-policmajstra ten punkt widzenia spotkał się z aprobatą w Petersburgu.

W kolejnej drodze do uskutecznienia powyższego planu, rząd napotkał na zdecydowany sprzeciw Benckendorfa. Otóż ów jegomość nie tylko nie zgodził się na wyjęcie spod jego kompetencji dziewięciu zachodnich guberni, lecz postawił pod znakiem zapytania roszczenia Paskiewicza do zwierzchnictwa nad żandarmerią Królestwa Polskiego.

W styczniu 1832 r. namiestnikowi udało się uzyskać jednak najwyższą zgodę na realizację projektu Witta i Rautenstraucha przewidującego przywrócenie dawnej, niezależnej od III Oddziału, organizacji żandarmerii Królestwa. Mimo, iż we wspomnianym projekcie władze Królestwa nie pretendowały już do zwierzchnictwa nad żandarmerią w Kraju Zachodnim, nawet to cząstkowe zwycięstwo Paskieiwcza okazało się krótkotrwałe.

Na mocy ukazu z 27 lutego 1832 r. na terytorium Królestwa Polskiego utworzony został 3 okręg żandarmerii, stanowiący część składową ogólnej organizacji Korpusu Żandarmów cesarstwa.

Wynikiem walki jednak pomiędzy Paskiewiczem a szefem III Oddziału było jednie to, że w odróżnieniu od pozostałych części cesarstwa żandarmeria Królestwa miała dwóch zwierzchników, tj.:

-szefa Korpusu,

-namiestnika.

Rozgraniczenie ich funkcji nastąpiło dopiero w 1843 r., kiedy ogłoszono oficjalny regulamin 3 okręgu w oparciu o projekt opracowany w kancelarii Paskiewicza. Zda się w tym miejscu nadmienić iż namiestnik uzyskiwał władzę nad okręgiem jako głównodowodzący armii i w szczególności prawo określania na mocy własnych instrukcji obowiązków sztabs-oficerów żandarmerii, którzy w aparacie okręgu odgrywali główną rolę. III Oddział otrzymywał, jak dawniej całą sprawozdawczość, z nim też namiestnik obowiązany był konsultować się w sprawach kadrowych.

I już tak całkiem z boku;

Rząd Imperialnej Rosji zawsze brał pod uwagę możliwość wyzyskania aparatu wojskowego w zarządzaniu Królestwem. Pozostawiając dowódcom korpusów znaczne prerogatywy w zakresie "baczenia nad duchem ludu" i "władzę wykonawczą w tym przedmiocie", Paskiewicz był jednak przeświadczony, iż "zespolenie władzy dozorującej i wykonawczej w ręku dowódców korpusów i innych naczelników wojennych oraz dopuszczenie do kontaktu pomiędzy nimi i tajnymi agentami używanymi przez najwyższą władzę byłoby rzeczą bardzo niedogodną" [w:] CGWIA, zesp. 478, inw. 1, vol. 50, k. 5

W cytowanej wypowiedzi Paskieiwcza widać wyraźnie dążenie do ograniczenia udziału aparatu Armii Czynnej w kierowaniu ludnością cywilną do szczebla korpusu.

Jednakże były okresy, kiedy okoliczności zmuszały namiestnika do odstępstwa od tej zasady. I tak oto w 1846 r., w okresie szczytowego zaostrzenia reżimu wojskowego, władzę nad ludnością cywilną zlecano nawet dowódcom kompanii!

Zob. Szczerbatow A. P., Gienierał-fieldmarszał kniaź Paskiewicz. Jego żyźń i diejatienost, t. V, Aneks, S. Petersburg, s. 603 1896,

Edytowane 30 Sierpień 2011 przez bavarsky