Wojna Yom Kippur na Morzu Środziemnym

[Kadrinazi]

Tzva Hagana L'Yisrael Heyl Ha'Yam – Korpus Morski IDF – był zawsze najmniejszą częścią sił zbrojnych Izraela. Do połowy lat 60-tych był niedofinansowany, generalnie zaniedbywany przez Sztab Generalny. Zatopienie flagowego okrętu Korpusu – INS Eilat – przez egipskie okręty rakietowe 21 października 1967 roku było zimnym prysznicem dla izraelskich oficerów. Użycie rosyjskich rakiet typu STYX zwróciło uwagę Izraelczyków na możliwość zastosowania tego typu uzbrojenia we własnej flocie. W francuskiej stoczni w Cherbourgu zamówiono serię 12 okrętów rakietowych typu Saar (sześć pierwszych to Saar 1 i 2, oparte o niemiecki project, pozostałe to klasa Saar3). Siedem z nich dostarczono w 1968 roku, pozostałe pięć, objęte francuskim embargiem, wykradziono w akcji Mossadu (słynne ‘kanonierki z Cherbourga’) i dostarczono do Hajfy w 1969 roku. Saar’y uzbrojone były w izraelskiej rakiety woda-woda Gabriel i 40 mm działa Boforsa. Poniżej nazwy okrętów wraz z numerami burtowymi:

Saar 1 i 2:

- INS Mivtach (311)

- INS Miznak (312)

- INS Misgav (313)

- INS Eilat (321)

- INS Haifa (322)

- INS Akko (323)

Saar 3:

- INS Saar (331)

- INS Sufa (332)

- INS Gaash (333)

- INS Herev (341)

- INS Hanit (342)

- INS Hetz (343)

Jako uzupełnienie klasy Saar stocznia w Hajfie rozpoczęła w 1970 roku pracę nad własnym projektem – cięższych, lepiej uzbrojonych (rakiety Gabriel Harpoon, działa 76 mm) okrętów klasy Reshef (Saar 4). Do wybuchu wojny w 1973 roku do służby weszły dwa okręty tego typu:

- INS Reshef

- INS Keshet

Jak w tym okresie wyglądały sprzymierzone siły arabskie? Flota egipska to 12 okrętów rakietowych typu Osa, bliżej niesprecyzowaną liczbę starszych okrętów rakietowych typu Komar, 3 niszczyciele, 10 okrętów podwodnych, 26 łodzi torpedowych (tylko 6 nowoczesnych), 2 fregaty, 11 LCT. Flota syryjska to z kolei 3 Osy, 6 Komarów, 11 łodzi torpedowych i 2 trałowce. Widzimy więc, że siły sprzymierzone miały znaczącą przewagę nad Korpusem Morskim IDF. Izraelczycy mieli jednak po swojej stronie kilka atutów – lepsze wyszkolenie, udoskonalone techniki ECM (Electronic countermeasures) do zakłócania systemów rakietowych, odpowiednią taktykę działania z użyciem rakiet Gabriel, mających mniejszy zasięg niż sowieckie Styxy. Co ważniejsze, dowódca Korpusu, kontradmirał Beniamin Telem, nie uległ wszechobecnemu w Izraelu przekonaniu, że nie dojdzie do wybuchu wojny. Nakazał swoim jednostkom (podzielonym na siły południowe – Egipt – i północne – Syria) stan podwyższonej gotowości już w dniu 1 października. Dzięki temu Izraelczycy już o godzinie 5 nad ranem w dniu 6 października 1973 roku byli w stanie wypłynąć do ataku na cele arabskie.

Jako pierwsza weszła do walki grupa północna, na kierunku syryjskim. Nocą z 6 na 7 października na rozkaz Telema izraelska grupa pięciu (lub sześciu – różnica w źródłach) okrętów rakietowych na czele z INS Reshef udała sie na patrol wzdłuż wybrzeża Libanu i Syrii. O godzinie 22.28 rozpoczęto pościg za napotkaną syryjską łodzią torpedową – została ona doścignięta przez Izraelczyków i zatopiona. Okręty IDF skierowały się potem w okolice Latakii (syr. al-Ladhiqiyah), płynąc w dwóch równoległych kolumnach. Napotkano tam patrolujący syryjski trałowiec, który został zatopiony przez INS Reshef salwą rakiet Gabriel. Trałowiec był jednak tylko częścią syryjskich sił w tym regionie – z południa w stronę Izraelczyków zbliżyła się grupa trzech okrętów typu Osa. Syryjczycy wystrzelili salwę rakiet Styx, ale nie udało im się trafić w żaden izraelski okręt – sprzęt ECM i sprawne manewrowanie zapobiegło stratom. Okręty IDF zbliżały się do Syryjczyków, by uzyskać zasięg dla rakiet Gabriel. Kolejne rakiety typu Styx były niecelne, po wystrzeleniu wszystkich Syryjczycy zaczęli się wycofywać w stronę swojej bazy. Odwrót nie był jednak udany – o 23.35 pierwsza salwa Gabrieli z okrętów IDF dosięgła celów. Do północy wszystkie okręty syryjskie zostały zatopione. Bitwa pod Latakią, pierwsze starcie morskie wyłącznie z użyciem pocisków rakietowych, zakończyła się absolutnym sukcesem IDF. Marynarka syryjska przestała się liczyć w grze.

W tym samym czasie grupa południowa napotkała grupę egipskich łodzi torpedowych na wysokości Port Saidu. Egipcjanie natychmiast rozpoczęli odwrót, tracąc jeden okręt w wyniku ataku samolotów IAF.

Korpus Morski IDF nie zaprzestawał agresywnych działań, okręty IDF ostrzeliwały cele lądowe i starały się wciągnąć Egipcjan do walki. Dzięki temu doszło do drugiej bitwy morskiej w Wojnie Yom Kippur – bitwy pod Damiettą-Balatin. Nocą z 8 na 9 października sześć izraelskich okrętów rakietowych rozpoczęło ostrzał pozycji egipskich w okolicy Damietty. Ok. północy Izraelczycy zostali zaatakowani przez cztery egipskie Osy, które oddały pierwszą (niecelną) salwę rakiet. Okręty IDF, wciąż poza zasięgiem Gabrieli, zaczęły zbliżać się do Egipcjan. Po wystrzelenie kolejnych Styxów, egipska grupa zaczęła wycofywać się do bazy. Izraelczycy byli już jednak na tyle blisko, że mogli otworzyć ogień. W ciągu trwającej ok. 40 minut bitwy zatopiono trzy Osy, tylko jedna zdołał uciec z akwenu walki.

W nocy z 10 na 11 października, podczas ostrzału syryjskiego portu Mint el-Beida i pola naftowego w Banias izraelskie okręty zostały ostrzelane ogniem baterii nadbrzeżnych (działa 100 i 130 mm, kierowane radarem) i rakietami z syryjskich Komarów ukrytych w porcie. Izraelczycy wystrzelili salwę rakiet, która ciężko uszkodziła dwa Komary. Nocą z 11 na 12 października grupa czterech okrętów IDF znów zaatakowała syryjskie wybrzeże w okolicy portu Tartus. W walkach uszkodzono dwa kolejne Komary, zniszczono większość pól naftowych wokół portu.

Siły arabskie po bitwie pod Damiettą-Balatin przestały szukać szansy na otwartą bitwę z Izraelczykami. Zamiast tego okręty rakietowe wypływały z dużą prędkością z portu, wystrzeliwały salwę rakiet w stronę Izraelczyków po czym kryły się pomiędzy okrętami handlowymi zakotwiczonymi w porcie. Po 13 października okręty egipskie otwierały ogień z samego portu, chronione artylerią nadbrzeżną i siłami pancernymi. Często zdarzało się też, że Izraelczycy atakowali egipskie wybrzeże bezkarnie, żaden z egipskich okrętów nie otwierał do nich ognia.

W nocy z 21 na 22 października okręty IDF zatopiły koło Abukiru dwie egipskie łodzie patrolowe, po czym za pomocą rakiet uszkodziły nadbrzeżną stację radarową.

Z dużymi sukcesami działała także Shayetet 13 (Flotylla 13) – elitarny oddział płetwonurków Korpusu Morskiego. Podczas rajdu na Port Said udało im się zatopić łódź torpedową, Komara i LCT. Działania izraelskich ludzi-żab wywołały panikę w porcie Gardaka, który został ewakuowany przez siły egipskie.

Korpus Morski IDF był jedyną częścią IDF, który uniknął krytyki za udział w Wojnie Yom Kippur. Tracąc tylko 3 zabitych i 24 rannych zapewnił Izraelowi morską supremację w tym konflikcie – dokonanie, na które zapewne nikt nie liczył. Siły arabskie – chociaż posiadały tak dużą przewagę w ilości i tonażu okrętów – nie zdołały zablokować izraelskich szlaków wodnych i wybrzeża. Egipcjanie i Syryjczycy wystrzelili w toku wojny 52 pociski typu Styx, ale nie zatopiono nimi żadnego izraelskiego okrętu. Siły arabskie straciły przynajmniej 19 okrętów, w tym 10 Os i Komarów.

Użycie w tak dużych ilościach rakiet woda-woda, skuteczność izraelskich systemów ECM, działania we współpracy z siłami lotniczymi – wszystkie te aspekty pokazały dobitnie, w jakim kierunku rozwijać się będzie walka na morzu. Starcia na Morzu Śródziemnym w październiku 1973 roku, chociaż prowadzone na małą skalę, stały się tematem badań dla analityków morskich na wiele lat.

[zulker]

Bardzo interesujące. Chciałbym jednak zapytać się o egipskie okręty podwodne. Napisałeś, że Kair dysponował dziesięcioma podwodniakami. Tymczasem na stronach rosyjskich spotkałem się z liczbą dwunastu OP. Sześć projektu 633 i sześć projektu 613. Dwie sześćsettrzynastki były na Morzu Czerwonym, a jedna w dyspozycji Libii. Z tą ostatnią ma się wiązać tajemnicza historia z kwietnia 1973. Ponoć dyktator Libii Muamar Kadafi nakazał jej storpedowanie pasażerskiego "Queen Elizabeth II" wiozącego amerykańskich Żydów na obchody ćwiećwiecza proklamowania niepodległości Izraela. Dopiero kategoryczny rozkaz Sadata rzekomo zapobiegł tragedii. Wiesz może coś bliżej na ten temat?

[Kadrinazi]

Jedyne źródło które mówi o 12 op (6 x 613 lub Whiskey , 6 x 633 czyli Romeo) podaje je jako stan z 1979 roku a nie z samej wojny. Wszystkie źródła jakimi dysponuję, włącznie z uczestnikami wojny, podają liczbę 10 op.

Historia z 'Queen Elizabeth II' niestety nie jest mi znana, nigdy się z nią nie spotkałem.

[zulker]

Ja swoją wersję wziąłem stąd:

http://www.almanacwhf.ru/?no=5&art=4

[Kadrinazi]

Ja niestety pięknego języka Czechowa i Wysockiego nie znam, więc nie bardzo mi się to przyda Nie ma tam jakieś notki bibliograficznej skąd autor wziął informację o planowanym ataku?

[zulker]

Ataku na "QE II"? Z wypowiedzi Sadata z 1977 roku. Problem w tym, że taka historyjka bardzo byłaby przydatna w poprawie wizerunku Anwara na Zachodzie, a wówczas przecież przeorientowywał Egipt na Amerykę. Zresztą chyba już wtedy mocno ćpał i miało mu się zdarzać branie majaków za rzeczywistość. Sprawa wygląda więc podejrzanie. Ale znając metody Kadafiego wykluczyć takiego ataku nie można.

[Kadrinazi]

Znalazłem to jako plotkę w artykule o QEII:

http://www.independent.co.uk/news/world/qu...ca-1539317.html

Niemniej jednak nie brałbym tego zbyt serio - Kadafi mógł tylko grozić żeby wśród innych polityków arabskich wyglądać na nieprzejednanego wroga Izraela, wszak libijski wkład w Wojnę Yom Kippur był mizerny

[zulker]

Fakt. Libia skierowała bowiem chyba tylko brygadę czołgów i eskadrę samolotów. Wracajmy jednak na morze. W książce A. Okorokowa "Sekretnyje wojny Sowieckiego Sojuza" spotkałem się ze stwierdzeniem iż doszło do wymiany ognia podczas tej wojny między izraelskim lotnictwem a radziecką marynarką. Miało to mieć miejsce podczas wchodzenia trałowca "Rulewoj" i średniego okrętu desantowego "SDK-39" do syryjskiej Latakii. Strat nie było po żadnej stronie. Masz może jakieś dane o innych sowiecko-radzieckich starciach na morzu w 1973? A może ten incydent był jedynym?

[Kadrinazi]

Mam dane o walkach z rosyjskimi pilotami podczas Wojny na Wyczerpanie ale niestety żadnych danych o starciu z marynarką wojenną spod znaku sierpa i młota. Generalnie moim głównym polem zainteresowania były siły lądowe IDF do 1982 roku, IAF i Heyl Ha'Yam (a co za tym idzie starcia z ich udziałem) interesowały mnie w mniejszym stopniu.

[Kadrinazi]

Google to takie wygodne urządzenie

The first of these scenarios became highly plausible after Israeli missile boats sank the Soviet merchant vessel Ilya Mechnikov while bombarding the Syrian port of Tartus on Oct. 11. Soviet commanders deployed two destroyers off the Syrian coast, placed airborne divisions on alert, and authorized captains to open fire as needed on Israeli combatants approaching Soviet convoys and transports. Such exchanges of fire did occur. Captain 1st rank (ret) V. Zaborskii recalls that the BSF minesweeper Rulevoi and a medium landing ship fired upon Israeli jets in self-defense at Latakia, Syria.

http://www.navyleague.org/sea_power/oct_03_32.php

Co ciekawe, nie znalazłem potwierdzenia z izraelskiej strony, ale jeszcze poszukam w kilku pracach na temat wojny.

[zulker]

Dzięki i za to!

Do działań morskich należy zaliczyć także akcje izraelskiego specnazu morskiego. Z przytoczonego przeze mnie artu wynika iż Flotylla 13 miała przeprowadzić cichy desant w rejonie Port Saidu z 16 na 17 października i wysadzić przynajmniej jeden kuter rakietowy projektu 183R (Komar) i dwa małe okręty desantowe. Podobną akcję S-13 dokonała rzekomo pod koniec wojny, ale o jej rezultatach nic nie wiem. Jak Ty oceniasz działania Shayetet 13 w czasie tej wojny?

Przy okazji to czytałem jakoby od niedawna S-13 miała nowego dowódcę, który ma zadbać o "lepszą koordynację z armią". Mi to brzmi trochę jak próba podporządkowania morskiego specnazu siłom lądowym. W uzasadnieniu podaje się nieprawidłowości w akcji w Tyrze w czasie drugiej wojny libańskiej. To jest ciekawe bo do niedawna źródła izraelskie mówiły o blefie strony arabskiej twierdzącej o zmuszeniu S-13 do wycofania. Wiesz może na ten temat coś więcej? Moja znajomość angielskiego jest bowiem dość ograniczona a hebrajskiego żadna...

[Kadrinazi]

Shayetet 13 zawsze był w cieniu bardziej znanych jednostek specjalnych, np. Seyeret Matkal czy spadochroniarzy, czasami jednak potrafili zabłysnąć, coś o tym też skrobnąłem:

https://forum.historia.org.pl/index.php?showtopic=5794

Jak już pisałem, historia IDF po 1982 roku to już niezbyt moja działka, kiedy się jeszcze interesowałem to tylko do 'Pokoju w Galilei'. Trudno mi więc komentować o ich akcjach w XXI wieku. Poza tym nazwa 'specnaz' jednak tu nie gra

[zulker]

Rusycystyczny zbitek słowny "specnaz" znaczy tyle co "specjalnego przeznaczenia" i jest dość powszechnie stosowany dla nazwania jednostek tego typu. Nie tylko rosyjskich/radzieckich. Ale oczywiście jak Cię razi takie odniesienie do jednostek specjalnego przeznaczenia sił zbrojnych Izraela to powstrzymam się od jego stosowania w tym wypadku.

Oczywiście czytałem Twój post o działaniach izraelskich morskich komandosów w 1969. Wspaniały tekst! Ostatnim powszechnie znanym "dniem chwały" S-13 było chyba zajęcie statku Karine A w początkach stycznia (bodajże 3 lub 4) 2002 z 50 tonami uzbrojenia (w tym Katiusze) dla palestyńskich terrorystów. Od Operacji Arka Noego to żydowskim morskim komandosom raczej niezbyt się powodziło. Ale tu już chyba ma miejsce Twe desinteressement bo to wiek XXI. Wybacz...

[Kadrinazi]

To ja przepraszam, po prostu wypadłem z obiegu, zwłaszcza że już się IDF nie zajmuje (chociaż jak tylko wychodzi nowa książka to i tak kupuje, siła nawyku ). Jednak słowo 'specnaz' mnie osobiście zupełnie nie pasuje, generalnie kojarzy się z siłami specjalnymi zza Buga - chyba że sugerujesz duży procent rosyjskich Żydów w S-13

Prawda jest taka, że akcje S-13 były często bardziej utajniane niż innych grup należących do IDF. Prawdopodobnie płetwonurkowie wspierali nawet akcje Kidonu Mossadu polegające na 'usuwaniu' wyższych oficerów OWP i innych grup palestyńskich.

[zulker]

Wokół izraelskich sił specjalnych krąży wiele mitów i plotek. Diabli wiedzą które są prawdziwe. W każdym razie czytałem, że Aman (izraelski wywiad wojskowy) swego czasu zarzucał S-13 zbytnie uleganie potrzebom Mossadu (wywiad cywilny) i to poza plecami sił zbrojnych. Za koronny argument miała tu robić operacja zamordowania Abu Dżihada (Khalil al-Wazira) 16 kwietnia 1988 w Tunezji. Ale ile w plotkach prawdy to trudno powiedzieć...