Przemysł Częstochowy w Królestwie Polskim 1815-1914 - przyczynek do analizy porównawczej na tle innych miast

[bavarsky]

Częstochowa w ostatnich dwóch dekadach okresu trwania Królestwa Polskiego stała się jednym z największych ośrodków przemysłu w Królestwie.

Nastąpił znaczny wzrost liczby mieszkańców miasta [głównie na skutek napływu ludności w poszukiwaniu pracy], poprawiły się warunki bytowe, idealne położenie geopolityczne miasta, na styku z Cesarstwem Niemieckim i Austro-Węgrami umożliwiło eksport produktów [głównie włókienniczych; ale i stalowych] na zachód jak i wgłąb Cesarstwa Rosyjskiego.

Przełom XIX i XX wieku charakteryzował się dużym wzrostem liczby ludności w Królestwie Polskim. Jeżeli w 1869 roku KP liczyło 5780000 mieszkańców, to w 1893 roku liczba tychże wzrosła do 8809000, a w 1913 r. osiągnęła 13058000. Rzeczywisty przyrost ludności w tych latach wynosił 125,9%. Jednocześnie nastąpił spadek odsetka ludności wiejskiej,z 74,5% do 68,5%, natomiast zwiększył się odsetek ludności miejskiej, z 25,5% do 31,5%. [1]

Dodam iż do ludności miejskiej zaliczono w tych wyliczeniach również ludność osad, miejscowości, które utraciły prawa miejskie.

Najlepiej uprzemysłowionymi i najliczniejszymi pod względem ludnościowym były gubernie warszawska i piotrkowska. W latach 1872-1913 liczba ludności guberni piotrkowskiej wzrosła z 705 tys. do 2260 tys., tj. o 221,7%. Natomiast liczba ludności guberni warszawskiej zwiększyła się z 1058 tys. do 2669 tys., tj. o 146,0%.

Poniżej prezentuję wykres poziomy wzrostu liczby ludności miast powyżej 20 tys. [wartość krańcowa tj. 1913 r.] z zapodaniem linii średniej ruchomej ważonej:

[Wykres 1]

Analiza danych z wykresu 1 wskazuje wyraźnie, że rozwijały się przede wszystkim miasta, będące ośrodkami przemysłowymi. Za przykład mogą tutaj posłużyć: Warszawa i Łódź, a także Częstochowa, Sosnowiec oraz Będzin.

W latach 1872-1913 Łódź zwiększyła liczbę ludności ponad dziewięciokrotnie, Będzin - prawie ośmiokrotnie, Sosnowiec tylko w ciągu 9 lat podwoił liczbę mieszkańców.

Odnośnie Częstochowy odniosę się przy okazji prezentacji dokładnej tabeli opracowanej na podstawie materiałów w Archiwum Państwowym w Częstochowie.

Niemniej dane dotyczące lat osiemdziesiątych i pierwszej połowy lat dziewięćdziesiątych wskazują na niewielką, lecz stałą dynamikę wzrostu liczby ludności miasta. W połowie lat dziewięćdziesiątych nastąpiło podwojenie stanu liczebnego mieszkańców w stosunku do 1882 roku.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1]

-Nietyksza M., Ludność Warszawy na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1971, s. 20,

-Załęski W., Królestwo Polskie pod względem statystycznym, cz. I, Warszawa 1900, s. 11, 17

-Krzyżanowski A., Kumaniecki K., Statystyka Polski, Kraków 1915, s. 6, 7, 28.

Edytowane 13 Styczeń 2015 przez bavarsky

[Furiusz]

Bardzo, bardzo, ciekawy wpis Bavarsky

[bavarsky]

Dziękuję Furiuszu.

[Wykres 2]

Dane zaprezentowane na wykresie nr 2 dotyczą ludności Częstochowy zamieszkałej w granicach administracyjnych miasta tj. nie obejmują ludności osad fabrycznych sąsiadujących z miastem; Ostatniego Grosza, Rakowa [gmina Huta Stara] oraz wsi Stradomia [gmina Grabówka], położonych na terenie powiatu częstochowskiego. Podług stanu na 1899/1900 r. wymienione miejscowości liczyły: Ostatni Grosz: 1100 mieszkańców, Raków - 1942, Stradom - 780.

W połowie 1914 roku Częstochowa w granicach administracyjnych liczyła 94181 mieszkańców. Niemniej gdyby zsumować ludność zamieszkałą w wymienionych wyżej osadach fabrycznych i w innych miejscowościach, włączonych później formalnie do miasta, jak np. Aniołów, Błeszno, kamień, Lisiniec, to Częstochowa liczyłaby wtedy około 110 tys. mieszkańców.

Tyle.

[bavarsky]

Czas już temu zapodałem bardzo interesujący moim zdaniem wykaz fabryk za rok 1895 obejmujący okręg częstochowski; a sporządzony przez Wacława Tokarza, dla czasopisma: Głos 1896, nr 45

Całość zamieściłem na swoim blogu - http://gatczyna.blogspot.com/2014/02/wykaz-fabryk-okregu-czestochowskiego-w_2871.html