Pustka Osadnicza? - ujęcie archeologiczne

[Furiusz]

Postaram się być bardziej przystępny w kwestii graficznego układu tekstu.

Ciekawą zapinkę odkryto całkiem niedawno w miejscowości Pamiątkowo pow. Szamotuły w Wielkopolsce. Wykonana jest ona ze stopu miedzi, odlewana w całości (mechanizm sprężyny nie zachował się) i sprawia wrażenie całkiem masywnej, choć taka nie jest, wbrew pozorom jest całkiem płaska w partiach główki (to ta część gdzie znajduje się sprężyna) i nóżki (przeciwległa część). Nóżka ukształtowana jest wachlarzowato i jest bardzo cienka, zdobiona wzdłuż krawędzi odciskiem stempla w formie kółka z punktem pośrodku tzw kriesaugen. Podobne stemple znajdują się na główce. Główka tworzy krzyż którego ramiona zakończone są guzkami. Kabłąk jest pogrubiony i wygięty. Długość całkowita tego zabytku to 7.2 cm a więc całkiem sporo jak na coś co miało spinać odzież. /za: J. Schuster, Z drugiej strony Bałtyku. Północnoeuropejska zapinka z V wi eku znaleziona w Wielkopolsce, "Wiadomości Archeologiczne" t.64 (2013), s.217-227/

Jest to forma fibuli którą określa się mianem zapinek krzyżowatych z łopatkowatą nóżką

Tego typu zapinki opracowała dość szczegółowo pani A. Bitner-Wróblewska, Zapinki z gwiaździstą i łopatkowatą nóżką z południowo-wschodnich wybrzeży Bałtyku, "Wiadomości Archeologiczne" t.51 z.1 1991, s.49-90. Oczywiście taka forma zapinek spotykana jest też w krajach skandynawskich a nawet nieliczne okazy występują we wschodniej części Anglii.

Co ciekawe analizując rozprzestrzenienie zabytków tej kategorii badaczka ta dochodzi do wniosku, że tego typu zapinki (choć o inaczej ukształtowanej główce) wiązać należy ze środowiskiem Bałtów (zwłaszcza Sambii)- jako miejscem z którego się wywodzą. Forma zapinki z Pamiątkowa nawiązuje jednak wyraźnie do drugiego wyraźnego skupiska zapinek tego typu - z południowej Norwegii. Najbliższe analogie posiada zaś w zabytkach ze Skanii. Wydaje się więc, że jest to zabytek który przybył na tereny Wielkopolski właśnie z południowej Skandynawii.

Najciekawsza jest tu jednak chronologia proponowana przez Jana Schustera - generalnie 2 połowa V wieku.

Jest to o tyle ciekawe, że w 2013 roku odkryto jeszcze, przypadkowo - podczas spaceru w lesie, zapinkę szczeblowatą /za: T. Rakowski, Znalezisko bałtyjskiej zapinki szczeblowej z warszawskiego Wawra, "Wiadomości Archeologiczne" t.64 (2013)/. To sensacyjne znalezisko ponieważ tego typu fibule kojarzone są niemal wyłącznie ze środowiskiem bałtyjskim - grupą olsztyńską, elbląską, Sambią etc. Forma ta, mocno zredukowana przetrwała na wschodniej Litwie aż do średniowiecza. Co zabytek tego typu robi w Warszawie?

W każdym razie nawet jeśli są to zguby - na co wskazuje ich stan, to warto się zastanowić po co ktoś miałby zapuszczać się w rejony uznawane za pozbawione osadnictwa, z tego typu zabytkami?

Wydzieliłem wątek rozważań językoznawczych jako ciekawy ale nieco zaciemniający obraz kwestii ewentualnej pustki osadniczej na ziemiach polskich, tworzy teraz ów watek osobny temat: Pierwotne kontakty słowiańsko-germańskie w ujęciu językoznawczym - Furiusz