Wielkość populacji Knossos

[Furiusz]

Różnego typu próby szacowania wielkości populacji zamieszkujących dane stanowiska nie cieszą się zbytnia popularnością w archeologii a szkoda, bo może być to bardzo ciekawa sprawa pozwalająca lepiej zrozumieć funkcjonowanie ówczesnych organizmów społeczno-politycznych.

Wszelkie szacunki są nierozerwalnie związane z powierzchnią danego stanowiska i zasadniczo od tego różni badacze wychodzili.

Knossos jest mi nieco lepiej znane. Pierwszą próbę podjął już A. Evans¹. Jego tok rozumowania jest następujący - stanowisko jako takie ma 120 ha powierzchni z czego 40 ha przypada na ścisłe centrum czyli część wokół pałacu, gdzie mieszkali przedstawiciele elity. Każdy dom miałby mieć tu ok 200 m. kw. powierzchni (dom właściwy 175 m.kw. i do tego 25 m.kw. przylegających do niego dróg i przestrzeni publicznych), co daje nam łącznie 2000 domów. W każdym z nich Evans przyjmował 8 ludzi - co daje 16 tys ale Evans szacuje wielkość populacji tej części na 12 tys ze względu na place i budynki publiczne które też swoją część musiały zajmować. Pozostałe 80 ha miało być luźniej zabudowane, przez biedniejsze rodziny a liczbę ludności tu Evans szacuje na 70 tys co łącznie daje 82 tys ludności całego miasta.

Inaczej podchodzi do tematu C. Renfrew² który twierdzi, ze stanowisko jako takie miało 4-5 ha powierzchni a populacje je zamieszkująca musiała być proporcjonalnie mniejsza- maksymalnie kilka tysięcy.

Trzecia propozycja to T. Whitelaw³. Wyszedł on od ustalenia granic stanowiska, posiłkując się tu własnymi badaniami powierzchniowymi. Jego wyniki zgadzają się z tymi Smyth i Hood⁴ i wielkość tę szacuje na 60 - 80 ha. Przyjmuje też istnienie trzech pierścieniowatych stref zabudowy - pierwsza centralna wokół pałacu z gęstością zaludnienia 250 os/ha, druga wokół niej z gęstością zaludnienia podobną do tej z Gournia - 450 os/ha i trzecia mniej gęsto zaludnienia strefa przedmieść. Łącznie daje to ok 200-225 os/ha po uśrednieniu dla całego stanowiska i populacje w granicach 12-18 tys ludzi.

Warto przy tym wspomnieć o problemach z ustaleniem liczby ludzi zamieszkujących dom (gdyż Whitelaw też opierał się na uśrednionej liczbie domów na hektar) i tu przywołać można tekst M. Wienera⁵ który podaje informacje, że w tym samym czasie w Ugarit w jednym domu mieszkało średnio 5.25 ludzi (dane za tekstami administracyjnymi), co potwierdzałoby tezy Whitelawa oraz to, że nawet współcześnie na Krecie jest tylko jedno miasto mające więcej niż 80 tys mieszkańców a w czasach przed rewolucją industrialna nie mamy danych by istniało miasto o zbliżonej liczbie ludności (chodzi o średniowiecze i lepiej oświetlone źródłowo czasy antyku).

zapraszam do dyskusji. Oczywiście dodam, ze tego typu rozważania muszą mieć oparcie w wielkości areału ziemi uprawnej czy dostępności wody etc, oraz, że mają niebagatelne znaczenie choćby dla kwestii organizacji handlu dalekosiężnego.

¹ A. Evans, The Palace of Minos at Knossos 2, Londyn 1928, p. 545-564

² C. Renfrew, The Emergence of Civilisation: the Cyclades and the Aegean in the Third Millennium B.C., Londyn 1972, p. 237-240

³ T. Whitelaw, Estimating the population of Neopalatial Knossos [w:] Knossos: Palace, City, State, pod red. G. Cadogan, E. Hatzaki i A. Vasilakis, Londyn 2004, p. 147 - 158 nota bene autor popełnił co najmniej jeszcze dwa podobne teksty także wszystkim zainteresowanym polecam

⁴ M.S.F. Hood i D. Smyth, Archaeological Survey of the Knossos Area [w:] British School at Athens Supplementary, t.17 1981

⁵ M. Wiener, Isles of Crete? The Minoan Thalassocracy revisited. [w:] Thera and the Aegean World III 1990, p. 128-161