Państwo bosporańskie w okresie hellenistycznym i rzymskim

[Furiusz]

Tu chciałbym, w najbliższej przyszłości, poruszyć kwestię historii, gospodarki etc państwa bosporańskiego w okresie hellenistycznym i rzymskim, mniej więcej do I wieku AD.

zapraszam do dyskusji

[Furiusz]

Powszechnie przyjętym jest, że przed Aleksandrem Wielkim ekonomika poleis M. Czarnego w jakimś stopniu oparta była o eksport zboża do Grecji właściwej. Oczywiście różnie moment przestawienia na tego typu gospodarkę można datować, w przypadku królestwa bosporańskiego mówi się, ze przed V w aC nie mogło do tego dojść. Nastąpiło to jednak przed końcem wojny peloponeskiej¹. Wraz z zakończeniem podbojów Aleksandra Wielkiego w orbitę potencjalnych dostawców zboża weszły państwa Lagidów i Seleucydów.

Handle z państwem bosporańskim, nie zamarł, jak informuje nas Diodor² w swojej opowieści o działaniach króla Eumelusa, który starał się powściągnąć piratów i innych rozbójników, za co wdzięczni kupcy żeglujący w kierunku Krymu, byli rozsławili jego imię.

Jak informuje nas Diodor po śmierci Eumelusa tron objął jego syn Spartokos³, który jak się wydaje został upamiętniony w ateńskiej inskrypcji jako ofiarodawca zboża dla państwa ateńskiego⁴. Wedle K. Nefedova⁵ Spartokidzi rządzący wtedy Królestwem Bosporańskim prowadzili świadomą politykę mająca na celu ułatwienie zbytu swoich produktów, głównie zboża, na rynku greckim, zwłaszcza w przypadku państwa Antygona jednookiego. Temu służyć miał m.in. dar zboża dla Aten. Jednocześnie przejmowali oni z świata hellenistycznego wszystko to co pozwalało utrwalić własną władze: m.in. kult i ubóstwienie władcy. To czy prowadzili, czy nie "zimną wojnę" z państwem Antygonidów a potem Seleukidów, to nie wiem, wydaje mi się to nadużyciem Nefedova, choć nie można tego wykluczyć.

Jak zawsze zapraszam do dyskusji

¹ T.S Noonan, The Grain Trade of the Northern Black Sea in Antiquity [w] The American Journal of Philology 1973

² Diodor Sycylijski, Biblioteka, 20.25.2-3

³ Diodor, 20.100.7

⁴ IG 22.6543

⁵ K. Nefedov, Bospor i dierżava Antigonidov w epohu rannego ellenizma [w:] K 80 letju profesora Vladimira Ivanovicza Kadjejeva pod red. K. Laurea, Charków 2007, p. 83-94

[Furiusz]

Ju. M,. Desjatcikow, Katafraktarii na nadgrobii Afenija, "Sowietskaja Arheologija" z.4 (1972), s.68-77 autor datuje tytułową stele nagrobną Athenaja na 1 połowę I wieku AD może przełom er. Mamy tu konnego wojownika z łukiem refleksyjnym, o ile proporcje są dobrze oddane rozmiarów sarmackich a więc ok 80-100 cm długości no i przede wszystkim mamy tu katafraktę uzbrojonego we włócznię i z pancerzem także na koniu. Z Kolei na innej, podobnej w układzie steli nagrobnej, odkrytej w pobliżu Kerczu przypadkowo ale dalece mniej kompletnej mamy wojownika pieszego. Ów pieszy ma jak się domyślamy hełm (akurat głowa jest uszkodzona), włócznię dość długą na której się opiera i tarczę - płaską, owalną i z okrągłym umbem choć chyba jednak nie płaskim jak chce autorka artykułu a półsferycznym. Trochę taka w formie rzymskiej. L.I. Cistowa, Nadgrobija rubieża n.e. iz Kerci, "Kratkije soobszenija instituta arheologii (Akademii Nauk USSR)" t.10 (1960), s.84-90. Co ciekawe jest tu więcej stel nagrobnych z wyobrażeniem jeźdźca uzbrojonego w łuk i miecz, nieco na wzór sarmacki a datowanych na I wiek AD

Ot taka ciekawostka o tym jak zmieniała się armia bosporańska na przełomie er. M. Mielczarek, The army of the Bosporan Kingdom, Łódź 1999, s.88-89 stwierdza słusznie, że nie wiemy niemal nic przy czym można się domyślać podziału piechoty na pięć kategorii - trzy lekkie i dwie ciężkie, na bazie malowideł naściennych i tytułów dowódców. Dodatkowe dane ikonograficzne, takie jak te, znacznie wzbogacają naszą wiedzę. Ta tarcza strasznie mnie ciekawi.

[Furiusz]

M.G. Abramazon, A.M. Noviczikin, Krupniejszyi klad pantikapeiskih mednyh monet III w. d n.e. s hory Gorgippy (2013) ,"Vestnik drevnej istorii" t.77 z.2 (2017) publikacja wstepna bo monet w tymże skarbie znalazło się 210336 sztuk. Skarb odkryto na polu należącym administracyjnie do wsi Usatova Balka. monety są wstępnie datowane na lata 270-250 aC a więc na czas w którym państwo było zagrożone najazdem ze strony Sarmatów, Siraków i Meotów. 

[Mati64]

Państwo Bosporańskie w bardzo dziwny sposób dostało się pod protektorat rzymski i bardzo dziwnie z niego wyszło. Dziwna sprawa.

[Furiusz]

18 minut temu, Mati64 napisał:

Państwo Bosporańskie w bardzo dziwny sposób dostało się pod protektorat rzymski i bardzo dziwnie z niego wyszło. Dziwna sprawa.

W jaki sposób dziwnie? Pierwszą poważną zależność państwa bosporańskiego od Rzymu ustanowił Cezar w 47 aC gdy pobił pod Zelą wojska Farnakesa II króla bosporańskiego. - Swetoniusz, Boski Juliusz 37,  Plutarch Cezar 50 - przy czym Swetoniusz mówi o tryumfie nad Pontem a Plutarch rozwija myśl i opisuje sytuacje z walkami z Farnakesem. Później władcę ustanowił tu Oktawian a w 16 aC interweniował tu Agryppa ustanawiając nowego króla. W tym momencie status państwa klientalnego był już dobrze zakorzeniony, co w tym takiego dziwnego?

Rzymian zaś wypchnęli stamtąd koczownicy - też nic nadzwyczajnego. 
 

[Mati64]

Tak, ale Faranakes II, był królem Pontu, a Rzymianie wówczas już Pont kontrolowali. 

[Furiusz]

Zaczynał jako namiestnik królestwa bosporańskiego z woli Mitrydatesa VI. Po jego klęsce w wojnie z Rzymem przeszedł na stronę Rzymian i bodaj Pompejusz darował mu państwo bosporańskie właśnie. Co jednak nie zaszkodziło mu spróbować wykorzystać chaos wojny domowej i odzyskać władze nad dawnym Pontem. 

[Mati64]

Dzięki za informacje o Faranekesie.