Etolia i etolowie od czasów najdawniejszych.

[Furiusz]

Chciałbym w tym temacie rozpocząć dyskusję na temat Etoli i jej mieszkańców, od okresu archaicznego aż po podbój rzymski.

Dla zagajenia dyskusji zacząłbym od kwestii propagandy etolskiej, zarówno tej dotyczącej samoidentyfikacji jak i bardziej ukierunkowanej zewnętrznie propagandy podkreślającej chwałę i wielkość Etolii.

Jeśli idzie o kwestię etolskiej samoidentyfikacji, to bardzo ciekawy tekst na ten temat popełnił pan J. rzepka¹. Stwierdza on w nim, że Titormus, na poły mityczny atleta - jedyny pogromca Milona z Krotony, jest ukazywany w znanych nam źródłach literackich w sposób mający pokazywać wyidealizowany obraz Etola. Lud ten bowiem w antyku nie miał zbyt dobrej prasy. Powszechnie znane są fragmenty dzieła Tukidydesa² w których to w sposób nieprzychylny opisuje on zarówno kraj jak i ludzi w nim żyjących. Mieliby oni być dzikimi pasterzami, żywiącymi się surowym mięsem. Swoje dołożył też Polibiusz.

Wedle J. Rzepki, Etolowie dość wcześnie wykorzystali jego postać by wytworzyć archetypiczny obraz Etola, znacznie lepszy, niż ten znany z Tukidydesa. Świadczyć może o tym, to, że postać Titormusa, największego z siłaczy jakich znała ludzkość, występuje u Herodota³. rzepka powołując się na Aeliana i Atheneusa, opisuje go jako nadludzko silnego, wręcz niepokonanego, spokojnego pasterza żyjącego z dala od ludzi. Tak miałby wyglądać idealny Etol, silny, ale i spokojny, niewadzący nikomu. Obraz ten musiał jeszcze mocniej oddziaływać w epoce hellenistycznej gdy obraz sielankowego pasterskiego życia stał się jeszcze popularniejszym motywem w sztuce. Co ciekawe, w ten sposób Etolowie przerabiali na swoją modłę dość nieprzychylne opinie o ich dzikości i odludnym niegościnnym kraju.

Druga sprawa to propaganda obrońców Hellady przed barbarzyńcami - Gallami. Ich rola w walkach z najazdem gallijskim 280/279 aC jest znana, opisuje ją m.in. Justynius⁴ - choć ten mówi głownie o roli bóstw w obronie Delf czy Pauzaniasz⁵, bardziej dokładnie opisujący etolskie przewagi w tej wojnie. Etolowie wykorzystywali propagandowo swój udział w tej wojnie, tworząc między innymi święto Soteriów w 246/245 aC. Co ciekawe jak się wydaje, na podstawie źródeł epigraficznych można powiedzieć, że starali się oni przedstawić w swojej propagandzie ów najazd jako jednorazowy akta walki z ogromną masą barbarzyńców, nie zaś jako serię rajdów, czy też kilka starć⁶. Miało to zapewne dodać im chwały jako jedynym obrońcom Hellady.

O znaczeniu dla propagandy władców hellenistycznych takich zwycięskich walk z barbarzyńcami sporo i ciekawie pisał R. Strootman⁷ który też podkreśla, że Etolowie, na różne sposoby starali się zestawić chwałę swojego zwycięstwa z chwałą jaka przypadła Atenom po wojnach perskich, między innymi w taki sposób, ze wota ze swojej wiktorii umieścili na wprost wotów poświęconych przez Ateńczyków po owych wojnach w świątyni Apollina.

Zapraszam do dyskusji na temat Etolii, jej dziejów w tym także propagandy etolskiej.

¹ J. Rzepka, Titormus of Aetolia and his Loneliness [w;] Sport and Construction of identity, Wiedeń 2007

² Tukidydes, Wojna peloponeska, III, 94

³ Herodot, Dzieje, Vi, 126-127

⁴ Justynius, Epitoma, 24, 6

⁵ Pauzaniasz, Wędrówki po helladzie, 22, 5-13

⁶ C. Champion, The Soteria at Delphi: Aetolian Propaganda in Epigraphical Record [w:] The American Journal of Philology 1995

⁷ R. Strootman, Kings against Celts. Deliverance from barbarians as theme in Hellenistic royal propaganda - from Soteria of Delphi to the Great Altar of Pergamon [w:] Mnemosyne. Bibliothece Classica Batava 2005