Monety w pochówkach pruskich

[Furiusz]

Podczas badan cmentarzyska w Równinie Dolnej w grobach znajdowano spore ilości monet. Są one datowane głownie na XIII i XIV wiek i są to m.in. brakteaty krzyżackie, kwartniki takież, Grosze z Flandrii i monety Filipa IV. a. Gupieniec stwierdził w swoim artykule¹, że były one do grobu wkładane z trzech powodów - w celach obrzędowych lub magicznych i/lub jako ozdoby i/lub były celowo ukryte w ubraniu zmarłego jeszcze za jego życia. Znamy więcej tego typu przykładów z ziem pruskich (bądź innych), wiemy coś więcej na temat możliwych powodów takiego działania?

¹ Gupieniec A., Monety znalezione na cmentarzysku średniowiecznym w miejscowości Równina Dolna, pow. Kętrzyn [w:] Rocznik olsztyński 1958

[Amica]

Żeby określić motywy takiego działania najpierw należałoby stwierdzić m.in. co to były za monety, jak były eksponowanie względem ciała zmarłego, jaki to był rodzaj nekropolii z której pochodzą znaleziska; przede wszystkim zaś czas pochówku czyli cały kontekst. Jednak znaleziska same w sobie nie są w stanie nam powiedzieć dlaczego tak czyniono. W tym celu służy nam słowo pisane , o ile takowe dotrwało do czasów współczesnych. W pozostałych przypadkach pozostają domysły. Obrzęd wkładania monet do grobów jest dośc stary, wiąże się z praktykowanym od końca X wieku obrzędem „obola zmarłych” in. „obola Charona”. Jednak praktyki te trwały jeszcze długo w głąb późnego średniowiecza, po czasy nowożytne a znane są też przypadki z XIX i XX wieku. Dla wczesnego średniowiecza uznano iż wszystkie znajdowane w grobach monety pełniły funkcję obola, w późniejszym okresie – gdy wzrasta rola pieniądza i następuje rozwój systemów pieniężnych, wzrasta również

prawdopodobieństwo przypadkowego dostania się do grobu monet. Po okresie nasilenia zwyczaj wkładania monety do grobu przeważnie zanika w XVII w. (być może ma to związek z kryzysem wynikłym po Potopie Szwedzkim). Monety stanowiące wyposażenie grobowe znajdowane są zazwyczaj pojedynczo. W. Kopaliński podaje, że wkładany w usta lub w rękę zmarłego obol tj. grosz, w istocie nie był opłatą za przewóz, ale była to namiastka części należnej zmarłemu przy podziale majątku, którego prawnie nie można było odziedziczyć, gdyż zmarły uważany był za nieśmiertelnego. Znane są przypadki wyposażania zmarłych w monety zawijane w szmatki (będące namiastką sakiewki) – przypadki takie znamy z pogranicza polsko-ruskiego, Rzeszowszczyzny.

W innych przypadkach wkładanie monety do ust zmarłego mogło się wiązać z wiarą iż jego dusza mogła przypadkiem wrócić do ciała i straszyć żywych w postaci zombi. Zabieg więc ten miał temu zapobiec. Monety wkładane do trumien mogły też być swoistą ofiarą zmarłego dla boga, ofiarą żywych dla zmarłych, bądź też prezentem dla zmarłego w celu wykorzystania ich w zaświatach Mogła to być też ofiara przebłagalna, cena za za jaką zmarły miał wykupić łaski dla tych co zostali na ziemi. Często mówi się że monety mogły służyć jako "żetony pamięci" Monety wkładano do grobów niezależnie od wieku, płci statusu zmarłego. Nawet niektórzy święci zostali pochowani z monetami. Interpretacja takiego zwyczaju zależy też od tego czy owe monety zostały wybite przed czy po śmierci zmarłego. W drugim przypadku świadczy to o tym iż po pochówku grób był np. badany ekshumowany itp. na pamiątkę takiej ingerencji często wkładano monety.

Ciekawe jest niezmiernie to że w chrześcijaństwie ten zwyczaj o korzeniach pogańskich tak długo się utrzymywał. Kościół próbował , właściwie z powodzeniem , zastąpić go wiatykiem - przedśmiertna komunia- pokarm na drogę w zaświaty który miał mieć też moce ochronne przed złymi duchami.

http://archeokonserwacja.wordpress.com/2013/01/30/znaleziska-monet/

http://www.kunstpedia.com/PDFArticles/Saints%20and%20Sinners%20Coins%20in%20Medieval%20Italian%20Graves.pdf

http://academia.edu/960270/Znaleziska_monet_na_cmentarzysku_Coin_finds_on_burial_ground

[Furiusz]

Tak ciekawostka - w środowisku bałtyjskim to bardzo stary zwyczaj. Pojawia się on bowiem już w fazie C1b w kulturze bogaczewskiej. Co ciekawe sąsiednie społeczności wielbarskie i przeworskie zwyczaju wkładania monet rzymskich do grobów w zasadzie nie znały. Ludność zaś kultury bogaczewskiej i owszem. Jak podejrzewa się przywędrował on tutaj z terenów Sambii gdzie poświadczony jest jeszcze wcześniej /za: W. Nowakowski, Od Galindai do Galinditae. Z badań nad pradziejami bałtyjskiego ludu z Pojezierza mazurskiego, "Barbaricum" t.4 (1995) s.19-20/