Stefan Matuszczyk "Porawa"

[Albinos]

Stefan Matuszczyk "Porawa", syn Jana i Scholastyki Lewandowskiej, urodził się 23 grudnia 1912 r. we wsi Wiązowe (powiat kielecki). Maturę uzyskał w 1934 r. w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza we Włocławku. Następnie uczęszczał na Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty w 4. Dywizji Piechoty, który zakończył w czerwcu 1935 r. Od października studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Egzamin magisterski zdał dopiero podczas okupacji. Od 1936 r. pracował jako kierownik działu prasy i propagandy w Dyrekcji Poczt i Telegrafów.

We wrześniu 1939 r. był najpierw dowódcą plutonu w 114. pp (SGO "Narew"), a następnie dowódcą kompanii w Grupie "Kowel". Do Warszawy wrócił już 2 października 1939 r. W konspiracji od listopada 1939 r. Swoją działalność podziemną związał m.in. z Organizacją Wojskową "Wilki" i OW "Unii". Po scaleniu OW "Unii" z AK został dowódcą 214. plutonu AK (II Obwód Okręgu Warszawa AK). Prowadził także kursy dla podchorążych rezerwy w Obwodzie II Żoliborz. Od 15 sierpnia 1943 r. formalnie dowódca oddziału "993/W" kontrwywiadu O.II KG AK. Brał udział m.in. w akcji w barze "Za Kotarą", likwidacjach Leitgebera (nieudana) czy też Świerczewskiego, akcji "Komitet Ukraiński"... W trakcie okupacji mieszkał razem ze swoją żoną Zofią Matuszczyk-Cygańską w domu przy ul. Solec 56. Na co dzień był zatrudniony jako kierownik działu reklamy w Zakładach Pudełkarsko-Graficznych J. Pugeta przy ul. Mariensztat 16.

W Powstaniu Warszawskim dowódca kompanii "Zemsta" baonu "Pięść". Walczył na Woli, Muranowie, Starym Mieście, w Kampinosie... Dwukrotnie odznaczony KW (1939 i 1944 r.), raz VM V kl. (1943 r.).

Po wojnie pracował najpierw jako dyrektor handlowy fabryki "Metal" w Warszawie. W lipcu 1949 r. został redaktorem działu sportowego i lektorem Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie. Kierownikiem organizacyjnym Biura Wydawnictw Zagranicznych został w grudniu 1950 r. Potem pracował jako sekretarz redakcji "Żyjmy Dłużej", inspektor Spółdzielni "Gromada" oraz redaktor w "Agpolu". Był także prezesem Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Zmarł 9 grudnia 1979 r. w Warszawie. Pochowany na Powązkach Wojskowych, kwatera A27-5-14.

I tak na początek... orientuje się ktoś, jaki był temat pracy magisterskiej "Porawy"?

[Albinos]

To może kilka zdjęć. Na początek:

http://www.dws-xip.pl/PW/bio/m5.jpg

I trzy fotografie z Powstania:

- http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Warsaw_Uprising_by_Ba%C5%82uk_-_Battalion_Pi%C4%99%C5%9B%C4%87.jpg - drugi z lewej

- http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Warsaw_Uprising_by_Ba%C5%82uk_-_Battalion_Pi%C4%99%C5%9B%C4%87_-_2.jpg - "Porawa" przed frontem kompanii, pierwszy z lewej

- http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Warsaw_Uprising_-_Batalion_Pi%C4%99%C5%9B%C4%87_Funeral_2.jpg - trzeci od lewej (pierwszy, widać tylko twarz i kawałek butów, mjr Alfons Kotowski "Okoń") na pogrzebie ppor. Tadeusza Towarnickiego "Naprawy", 2 sierpnia, Cmentarz Ewangelicki

[Albinos]

Stefan Matuszczyk był wspominany jako bardzo dobry dowódca. W swoim stylu dowodzenia różnił się wyraźnie od pierwszego dowódcy 993/W, Leszka Kowalewskiego "Twardego". Tak jak "Twardy" chciał być jak najbliżej akcji, brać w niej udział (akcja "Europejska"), tak "Porawa" wolał dozorować całość z pewnej odległości (akcja "Za kotarą"). Ale także ponoć na akcje chodził "boso", czyli bez broni. Jednak jak podawał Juliusz Kulesza [J. Kulesza, R. Bielecki, Przeciw konfidentom i czołgom, Warszawa 1996, s. 167], nie jest do końca pewne, czy "Porawa" faktycznie na akcje chodził nieuzbrojony.

Zawsze starał się podchodzić do spraw konspiracji na spokojnie, wszystko musiał uważnie przemyśleć. Nie chciał ryzykować życia podkomendnych. Wszelkie reguły pracy konspiracyjnej były dla niego czymś, na co trzeba nieustannie zwracać uwagę. Nie mogło być żadnych odstępstw od reguł. O akcjach mieli wiedzieć tylko i wyłącznie zaangażowani w nią. Dbał też o to, aby oddział stale był dozbrajany. Sam starał się o to u dowództwa, ale i nie miał nic przeciwko samodzielnemu dozbrajaniu się żołnierzy.

A oto jak wspominał "Porawę" z okresu Powstania Warszawskiego Stanisław Jankowski "Agaton" [Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie, t. II, Warszawa 1980, s. 178, 208]:

Porucznik "Porawa" wzbudza zaufanie spokojem i opanowaniem. Jest surowy i wymagający, ale widać, że jest ogólnie lubiany przez żołnierzy, z którymi brał udział w niejednej akcji.

(...)

Rozstaliśmy się z kompanią "Zemsta". Wspominam ich jako dzielnych towarzyszy broni, niezawodnych kolegów - porucznika "Porawę" jako świetnego dowódcę.

Swój autorytet "Porawa" wzmagał samym wyglądem. Dobrze zbudowany, przystojny, energiczny w swoich ruchach, o zdecydowanym głosie.

[Albinos]

Kilka zdjęć Stefana Matuszczyka z okresu okupacji:

- http://www.1944.pl/galerie/fototeka/foto/7398/

- http://www.1944.pl/galerie/fototeka/foto/7399/

- http://www.1944.pl/galerie/fototeka/foto/7401/

- http://www.1944.pl/galerie/fototeka/foto/7403/

To co zwraca uwagę, to buty "Porawy" i jeszcze paru innych osób. Popularne "buty na szklankach". Niby odradzane konspiratorom, niby nie tak znowu często spotykane, a tutaj proszę - tak doświadczony konspirator jak "Porawa" chodzi sobie w nich w 1943 r. Choć rzecz jasna trzeba tutaj brać poprawkę na to, że tutaj widzimy go poza miastem. W samej Warszawie mógł chodzić inaczej ubrany.

[bavarsky]

Na pierwszym zdjęciu "Porawa" występuje wraz z dziewczyną, tj. Zofią Rusecką "Zosia"; z tego wyczytałem brała udział wraz z "Prawą" w akcji na bar "Za kotarą". Czy orientujesz się Sebastianie jakie były jej dalsze losy?

[Albinos]

Za dużo niestety nie wiem. Po wspomnianej przez Ciebie Marcinie akcji dalej służyła w oddziale. Krótko przed Powstaniem dostałą urlop ze względu na chęć zdania egzaminów na studia. Po 1 sierpnia 1944 r. walczyła w szeregach Zgrupowania "Gurt" - w trakcie Powstania straciła brata. Po kapitulacji kolejno obozy Lamsdorf, Muhlberg, Chemnitz i Oberlangen. Później przez krótki czas była w służbie pomocniczej kobiet przy 1. dywizji pancernej Maczka w Meppen. Do Polski wróciła w czerwcu 1947 r., podjęła pracę w BGK. Aresztowana 19 stycznia 1949 r., na Mokotowie spędziła pół roku. Do emerytury w 1982 r. pracowała w budownictwie i w Orbisie. Uprawiała wioślarstwo i narciarstwo. Była nawet mistrzynią Polski w wioślarstwie w 1952 r. Zmarła w Warszawie w 2007 r.

Jej relacji można wysłuchać tutaj: http://www.audiohistoria.pl/web/index.php/swiadkowie/osoba/id/433

[bavarsky]

Dzięki wielkie Sebastianie, w sumie o taki opis mi chodziło. Znaczy w kajecie sobie odnotowałem.

Za dużo niestety nie wiem. [...]

Zgrywus z ciebie

Pozdrawiam serdecznie i dziękuję raz jeszcze!

Marcin