Obwód III AK Wola

[Albinos]

Mamy już co prawda osobny temat poświęcony walkom na Woli, jednak ten temat chciałbym skupić na samych siłach III Obwodu. Tym razem zapominamy o "Radosławie", a skupiamy się na oddziałach, które pierwotnie same miały bronić Woli. Na początek OdB [za: http://www.pw44.pl/index.php?ID=1&P=1&M=0 - stan na 29.04.2010 r.; K. Komorowski, Bitwa o Warszawę '44: Militarne aspekty Powstania Warszawskiego, Warszawa 2004, s. 54]:

Komendant - mjr. kaw. hr. Jan Tarnowski "Waligóra", "Lelek"

Z-ca - NN

Szef sztabu - NN

Oficer organizacyjny - por. piech. Jerzy Dominik "Wilnianin"

Oficer informacyjny - por. Andrzej Płachciński "Tranzyt"

z-ca - ppor. piech. Zbigniew Jerzy Kutnik "Tulipan"

Oficer kontrwywiadu - ppor. rez. piech. Zygmunt Siedlecki "Turkus" "Myśliwy"

z-ca - Kazimierz Kowalik "Nachalny"

Kwatermistrz - kpt. Michał Janecki "Taternik"

Oficer żywnościowy - por. "Tlen" (NN)

Oficer broni - por. "Wilk" NN

Lekarz - kpt. lek. NN

Kapelan - kpt. ks. Władysław Zbłowski "Struś"

Oficer łączności - por. rez. łącz. Eugeniusz Przybysz "Tyczka", "Kulwiec"

Oficer saperów - ppor. rez. sap. Antoni Kostański "Turysta" "Styr"

Dywersja bojowa - ppor. rez. piech. Stefan Mrozowski "Pik"

WSOP

Inspektor "Nałęcz 3" - por. rez. kaw. adw. Tadeusz Zbigniew Gorayski "Topór"

WSK

Komendantka - Antonina Biernacik "Jadwiga"

Z-ca - NN

Łącz. - NN

Kanc. - NN

Referat wyszkolenia - NN

Referat sanitarny - NN "Janina"

Referat administracyjny - Walentyna Jaroszkiewicz "Lira"

Referat WSOP - NN

Referat łączności Łączność Konspir. "Vk" - NN

Adiutant Obwodu - ppor. rez. kaw. inż. mech. Aleksander Karol Wielopolski "Karol 36"

Pluton łączności - ppor. łącz. Eugeniusz Kwiatkowski "Jacek-Jano"

Pluton osłonowy 300 d-ctwa obwodu - ppor. rez. piech. Stefan Mrozowski "Pik"

Rejon 1 (południowa część dzielnicy: tory kolejowe na Skierniewice i Kutno, ul. Towarowa, Wolska):

Komendant "Weteran" - por. piech. Stanisław Gabryszewski "Balbo"

Z-ca - por. Mirosław Wysocki "Maryś";

Adiutant - NN

Oficer informacyjny - NN

Kwatermistrz - NN

Oficer żywnościowy - NN

Oficer broni - NN

Lekarz - NN

Kapelan - ks. Klemens Leliwa-Średnicki "Buk"

Oficer łączności - NN

1. Kompania - por. piech. Kazimierz Wierzbicki "Stanisław"

Z-ca - ppor. rez. sap. inż. Tadeusz Fickowski "Janusz"

Pluton 306 - ppor. inż. Henryk Czerwiec "Jaskólski"

Pluton 307 - ppor. inż. Henryk Czerwiec "Jaskólski"

Pluton 308 - ppor. rez. sł. sanit. Edward Redel "Lot"

Pluton 308(A) - st. sierż. Wacław Bernard "Chemik";

2. Kompania - ppor. rez. Kazimierz Młodnicki "Mat"

Z-ca - chor. Stefan Malec "Tarczyc"

Szef - st. wachm. Karol Kotyński "Jastrząb"

Pluton 302 - st. sierż. Zdzisław Kubicki "Sulima"

Pluton 303 - st. sierż. Józef Jan Nowak "Bosman"

Pluton 304 - st. sierż. Bolesław Zadrożny "Szczerbiec"

W skład rejonu wchodziły ponadto plutony:

Pluton 301 - st. ogn. Ludwik Nowicki "Ul"

Pluton 305 - ppor. "Mir" (NN)

Pluton 309 - st. sierż. Jan Wysocki "Sęp"

Pluton 310 - st. sierż. Wincenty Regulski "Róg"

Pluton 316 - NN

Rejon 2 (środkowa część dzielnicy z ul. Wolską, Wronią, Okopową i zachodnim odcinkiem powązkowskim-wyłącznie, w tym cmentarze: Powązki, Żydowski, Ewangelicko-Augsburski, Kalwiński):

Komendant - por. rez. piech. Wacław Stykowski "Hal", "Wicher"

Z-ca - por. rez. piech. Stanisław Lubański "Wit"

Addiutant - plut. pchor. Paweł Wiśniewski "Jarzębina"

Ofic. organiz. - sierż. pchor. Stanisław Frey-Kułakowski "Harry"

Oficer informacyjny - NN

Kwatermistrz - st. sierż. Czesław Kohun "Nowina"

Oficer żywnościowy - plut. Wacław Grabarczyk "Graba"

Oficer broni - plut. Włodzimierz Kurowski "Mały"

Lekarz - NN

Kapelan - NN

Oficer łączności - NN

I Zgrupowanie - chor. Władysław Kulasek "Jaśmin"

Szef - st. sierż. NN "Bach"

Pluton 318 - sierż. Józef Biernacki "Dąb"

Pluton 319 - sierż. Eugeniusz Oleszkiewicz "Orzech"

II Zgrupowanie - por. rez. piech. Aleksander Połoński "Gromada"

Pluton 320 - NN

Pluton 321 - NN

Pluton 322 - NN

Pluton 327 - ppor. NN "Gryf"

III Zgrupowanie - ppor. pil. Romuald Podwysocki "Ostoja"

Z-ca - ppor. rez. piech. Franciszek Leon Potocki "Laos"

Szef - plut. Tadeusz Zieliński "Jeleń"

Pluton 325 - ppor. rez. piech. Franciszek Leon Potocki "Laos"

Pluton 342 - ppor. Stanisław Biernaciak "Błysk"

IV Zgrupowanie - ppor. Herman Głowacki "Prus"

Pluton 343 - plut. pchor. Czesław Więcko "Żar"

Pluton 344 - NN

Pluton 345 - NN

Rejon 3 (północno-zachodnia część dzielnicy z Kołem i ul. Obozową, dalej do granicy z Żoliborzem):

Komendant - kpt. Stanisław Stefaniak "Stefan", "Wojownik"

Zgrupowanie batalion OW PPS - kpt. Karol Kryński "Waga"

Z-ca - por. Henryk Sawicki "Rafał"

Szef - plut. Jan Kozłowski "Iwan"

Pluton 317 - ppor. Eugeniusz Śmieszek "Sęp"

Pluton 321 (A) - ppor. łącz. Ernest Jaśkowiak "Czarny"

Pluton 323 - st. ogniom. Jan Ostrowski "Chart"

Pluton 335 - sto sierż. Marian Brzozowski "Dąb"

Pluton 336 - st. sierż. Tadeusz Rogowski "Szewc"

Pluton 337 - sierż. Wiktor Łuniewski "Radomiak"

W najbliższym czasie struktura służby sanitarnej na Woli przed 1 sierpnia i w pierwszych dniach walki. Stopniowo będę także przygotowywał krótkie biogramy osób związanych z III Obwodem.

[Albinos]

W III Obwodzie AK Wola za referat sanitarny odpowiadała "Janina" (NN). Pielęgniarkami i sanitariuszkami kierowała Kazimiera Skoszkiewicz-Lubańska. Przygotowanych miało być 7 punktów sanitarnych, do których przydzielono 72 sanitariuszki/pielęgniarki, z ogólnej liczby 129 zarejestrowanych w WSK na Woli. Pozostałe 57 miało służyć w 12 patrolach sanitarnych. Głównym punktem sanitarnym na Woli miał być Szpital Wolski przy Płockiej 26. Przed Powstaniem gromadzono tam w tajemnicy duże ilości środków opatrunkowych, leków (w tym około 3 tys. ampułek ze środkami przeciwbólowymi i znieczulającymi). Szpital dysponował około 480 łózkami, z czego 270 było wolnych. W szpitalu podjęto także działania, mające na celu zabezpieczenie zapasów krwi:

29 VII 1944

Dyżur spokojny. (-) K. Drozdowski

W dniu dzisiejszym zorganizowano ośrodek krwiodawczy na terenie szpitala pod kierownictwem dra Kubickiego i p. Buraczewskiej; dokonano 12 oznaczeń u wolontariuszy szpitala, którzy wyrazili gotowość oddania swej krwi w razie potrzeby.

Za: Z. Woźniewski, Książka raportów lekarza dyżurnego. Szpital Wolski w okresie Powstania Warszawskiego, Warszawa 1974, s. 61.

Dla potrzeb powstańczych zaadaptowano również Zakaźny Szpital św. Stanisława przy Wolskiej 37. Ze względu na jego specyfikę do użytku służb sanitarnych III Obwodu oddano jedynie jego część. Przygotowano oddzielny blok dla rannych, salę operacyjną. Plany zakładały także przystosowanie plebanii kościoła św. Wawrzyńca przy Wolskiej 140, tuż przy Reducie 56, Szpitala św. Łazarza i Szpitalu im. Karola i Marii.

---------------

Ppłk Jan Tarnowski "Waligóra", "Lelek", przybrane nazwisko: Stanisław Mazurkiewicz.

Urodzony 1 marca 1904 r. w majątku Barcikowo (gmina Słupno, pow. płocki, woj. mazowieckie), s. Stanisława i Wandy Dunin-Mieczyńskiej. Naukę pobierał w gimnazjum im. Władysława Jagiełły w Płocku. Od 1918 r. członek POW, rozbrajał Niemców w Płocku. W 1919 r. po ucieczce z domu wstępuje do Oddziału Strzelców Wielkopolskich w Jarocinie. Uczestnik Powstania Wielkopolskiego. Wstąpił do Korpusu Kadetów nr 2 w Modlinie. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Pod Sarnową Górą dostaje się do niewoli. Ucieka z transportu. Po wojnie długo nie mógł zdecydować się co do swojej kariery wojskowej. Zaczął od Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie w 1922 r., po roku przeniósł się do Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu, gdzie także wytrzymał rok. Kolejnym etapem była Szkoła Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. Tam zostaje aż do 1926 r. Naukę kończy z drugą lokatą. Wysłany do 13. Pułku Ułanów. Obejmował tam kolejno stanowiska d-cy plutonu, szwadronu, szwadrony szkolnego (po ukończeniu kursu instruktorów jazdy w Centrum Wyszkolenia Kawalerii) a w sierpniu '38 d-cą 1. szwadronu tatarskiego (po ukończeniu kursu d-ców szwadronów). Następnie zostaje adiutantem d-cy 13. Pułku Ułanów. Wrzesień '39 spędza w szeregach tegoż pułku w stopniu rotmistrza. Jeszcze w tym samym miesiącu, po rozbiciu pułku, dostaje się do Warszawy. Jeszcze jesienią '39 zostaje komendantem 2 Rejonu Obwodu Wola w strukturach SZP-ZWZ-AK. Dowództwo nad całością sił wolskich obejmuje w kwietniu '43 (najmłodszy stopniem i wiekiem wśród d-ców obwodów w Warszawie). Otrzymuje jednoczesny awans na majora. Odpowiada za przebieg walk powstańczych na Woli, w trakcie których zostaje ranny. Nie jest pewne, czy nastąpiło to w dniu 5 sierpnia na Górczewskiej [K. Mórawski, K. Oktabiński, L. Świerczek, Wola. Warszawskie Termopile 1944, Warszawa 2000, s. 50; M. Tarczyński, Powstanie warszawskie na Woli [w:] Historia Woli, pod red. Mórawski K., Warszawa 2000, s. 197], czy 8 sierpnia na Okopowej [A. K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944. T. II, Warszawa 1987, s. 180; W. Bartoszewski, Powstanie Warszawskie, Warszawa 2009, s. 46; Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. VI, pod red. Rozwadowski P., Warszawa 2004, s. 578]. Tak czy inaczej dowództwo sił wolskich objął po nim kpt. Wacław Stykowski "Hal" (po raz pierwszy wymieniony jako d-ca Obwodu III w rozkazie KO z dn. 9 sierpnia [K. Komorowski, Bitwa o Warszawę '44: Militarne aspekty Powstania Warszawskiego, Warszawa 2004, s. 423; ZS WBBH, sygn. III/42/1, k. 31]). Ranny "Waligóra" trafia na Starówkę, skąd kanałami zostaje przetransportowany do Śródmieścia, gdzie kontynuuje swoją walkę. W dniu 2 października '44 rozkazem L.497/BP zostaje awansowany do stopnia ppłka za osobistą postawę i odwagę w okresie walk w Warszawie. Po Powstaniu Stalag 344 Lamsdorf a następnie Oflag II-C Woldenberg, nr jeniecki 101429.

W Polsce ponownie znajduje się w marcu '45, jako Stanisław Mazurkiewicz. Pracował w Fabryce Mydła w Raciborzu. W dniu 18 marca '47 ujawnia się. Jednak już 29 marca, tego samego roku, umiera w szpitalu w Katowicach. Pochowany w 1956 r. na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, kwatera 24B-11-3. Odznaczony w Powstaniu Warszawskim KW i VM V kl.

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...a6/Waligora.jpg

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/comm...i_J_Powazki.jpg

Jak już jesteśmy przy "Waligórze", warto poruszyć jeszcze jeden wątek. Kim był dla niego, z formalnego punktu widzenia, por. Jerzy Dominik "Wilnianin"? Można spotkać się z trzema stanowiskami, jakie miał obejmować. Szef sztabu, z-ca d-cy i oficer organizacyjny. Najlepiej byłoby zapoznać się z dokumentami Obwodu III. Ale że nie mam do nich dostępu, pozostaje znak zapytania. I druga rzecz. Po tym, jak "Waligóra" został ranny, dowodzenie miał objąć wg wspominanego wyżej rozkazu KO z dn. 9 sierpnia kpt. Wacław Stykowski "Hal". Jednak coś innego podaje M. Tarczyński [Powstanie..., s. 197]. Według jego słów to właśnie "Wilnianin" objął dowodzenie faktyczne, organizując oddziały należące do Obwodu, obsadzając najważniejsze stanowiska, podczas gdy "Hal" zajął się walką na linii (coś jak w "Koszcie"). I znowu, jak to było naprawdę?

[Albinos]

Kpt. Wacław Stykowski "Hal", "Gorczyc".

Urodzony 1 listopada 1912 roku w Pabierowicach (gmina Grójec, pow. grójecki, woj. mazowieckie), s. Jana i Marii Gromadzkiej, kuzyn mjra Stanisława Steczkowskiego "Zagończyka", w trakcie Powstania Warszawskiego jednego z d-ców Śródmieścia. Gimnazjum skończył w Warszawie, naukę kontynuował w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. W 1934 r. odbył szkolenie w Szkole Podchorążych Piechoty. W '39 awansował na ppor. rez. piech. Żołnierz 21. pp "Dzieci Warszawy". Ranny pod Kutnem. W obronie Warszawy d-ca kompanii w 44. pp. W konspiracji od jesieni '39, w ZWZ/AK od 1940 r. Najprawdopodobniej od kwietnia '43 d-ca Rejonu 2 Obwodu III AK Wola. W trakcie Powstania Warszawskiego najpierw d-ca tegoż 2 Rejonu, od 8-9 sierpnia d-ca całego III Obwodu. Po zakończeniu walk na Woli przechodzi do Śródmieścia, gdzie walczy na czele najpierw fikcyjnie odtworzonego III Obwodu a później batalionu im. Sowińskiego, z którym to utrzymuje do samego końca Powstania magazyny browaru Haberbuscha i Schielego, bardzo istotne z racji znajdujących się tam zapasów pożywienia. Po Powstaniu trafia do niewoli. Zostaje osadzony w oflagu VII-A Murnau, nr jeniecki 102039.

Do Polski wraca w '45. Do '48 pracuje na Dolnym Śląsku, po czym wraca do Warszawy. W 1953 r. aresztowany przez UB, blisko rok spędził w więzieniu na Rakowieckiej bez formalnego aktu oskarżenia.

Odznaczony VM V kl. (zgodnie z rozkazem nr 406 d-cy AK z dn. 9 września '44, potwierdzonego rozkazem KO Warszawa AK nr27 z dn. 12 września '44), a także trzykrotnie KW. Umiera 18 października 1981 r. w Warszawie.

[Albinos]

Por. Stefan Mrozowski "Pik", "Tytan", "165 K".

Urodzony w 1914 r. W 1938 r. awansowany do stopnia ppor. rez. piech. Był dowódcą plutonu w 71. pp. Nie brał udziału w walkach września '39 (reklamowany przez Zakł. Uzbroj. Starachowice). We wrześniu 1940 r. wstępuje do ZWZ/AK. Od lipca '41 w TOW jako oficer informacyjny rejonu. Od lutego '43 k-dt podokręgu "Wola" OD "A". Od września '43 komendant grupy kolejowej w OD "A" (jednocześnie miał ciągle pełnić funkcję d-cy oddziału wolskiego, dopiero mniej więcej a lutym odszedł z tego stanowiska, zastąpił go "Olszyna"). W dniu 3 maja '44 awansowany do stopnia por. (uzasadnienie z wniosku o awans: Umiejętnie i sprawnie organizuje swoją pracę powiększając wydajność swej grupy, własnym przykładem pociągając ją do akcji. Chętny stale i wytrwały w pracy.) W trakcie Powstania Warszawskiego d-ca plutonu "300", powstałego na bazie ODB-16. Ranny w dniu 4 sierpnia, ginie 7 sierpnia w Szpitalu im. Karola i Marii.

Odznaczony VM V kl. (rozkaz nr 31 z dn. 20 września 1944 r), Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (rozkaz nr 319 w 1945 r., uzasadnienie: oficer d-ca OB Wola za wydajną ofiarną pracę, udział w powst[aniu].)

[widiowy7]

III Zgrupowanie- ppor. pil. Romuald Podwysocki "Ostoja"

A masz może namiary na tego pana? W internecie nie znalazłem

[Albinos]

Por. Romuald Podwysocki "Ostoja".

Urodzony 15 marca 1905 bądź też 16 marca 1903 r. w Żytomierzu (pierwszą datę podaje MPW, drugą WIEPW), syn Ksawerego i Gertrudy Miałkowskiej. Legitymacja AK nr 30009. W trakcie Powstania Warszawskiego d-ca III Zgrupowania 2 Rejonu III Obwodu AK Wola. Jego oddziały zbierające się w dniu 1 sierpnia w rejonie ul. ks. Janusza zostały rozbite przez niemieckie oddziały, stacjonujące na terenie Ulrychowa. Zgrupowanie przestało istnieć. Sam "Ostoja" wraz z niewielką grupką swoich ludzi zdołał uniknąć śmierci. Przez następnie dni bronił m.in. barykad na Górczewskiej przy Płockiej i Działdowskiej a w dniach 6-7 sierpnia obszaru Chłodnej, Ogrodowej, Krochmalnej i Wroniej. Po upadku Woli wraz z kpt. "Halem" przeszedł do Śródmieścia, gdzie walczył jako jeden z d-ców batalionu im. Sowińskiego. Bardzo wysoko oceniał jego zdolności dowódcze kpt. Wacław Zagórski "Lech Grzybowski". Po Powstaniu trafił do Oflagu VII-A Murnau, nr jeniecki 102035. Zmarł 12 maja 1986 r.

[Albinos]

Jak się okazuje, w działalność konspiracyjną była zaangażowana spora część rodziny mjra Tarnowskiego. Tak jego żona Elżbieta "Danka", jak siostra Maria "Kalina" oraz siostra żony Maria Grodzicka "Klara", były łączniczkami. Dodatkowo mieszkanie rodziców żony "Waligóry", przy Krakowskim Przedmieściu 5, było przeznaczone jako punkt dla poczty alarmowej III Obwodu. Kiedy 31 lipca łączniczka przyniosła na punkt rozkaz dla "Waligóry", nie było już tam "Danki". Rozkaz zobowiązała się przekazać jej matka. I faktycznie, rozkaz dostarczyła jeszcze tego samego wieczora. Z samego rana 1 sierpnia do poszczególnych d-ców Obwodu rozkazy dostarczała siostra "Waligóry".

Co do por. "Ostoi". We wrześniu '39 jako pilot 1. Pułku Lotniczego walczył nad Warszawą. Został strącony w dniu 13 września. Ciężko rannego znajdują Niemcy. Trafia do szpitala w Halle koło Berlina. W marcu 1940 r. wraca do Warszawy, do szpitala Ujazdowskiego. Ponoć dość szybko związał się z Obwodem Wola.

Wracając do por. "Wilnianina" i kpt. "Hala" oraz tego, kto objął dowodzenie po tym, jak ranny został "Waligóra". Według Podlewskiego [Wolność krzyżami się znaczy, Warszawa 1989, s. 449], por. Jerzy Dominik był tak zastępcą "Waligóry" jak i oficerem operacyjnym. Można więc przyjąć, ze faktycznie pełnił te dwie funkcje. A skoro te dwie, to może i był szefem sztabu. Ale to już jedynie przypuszczenie. Co do dowodzenia po "Waligórze". I znowu patrzymy, co pisze Podlewski [tamże, s. 505-506]. Ten podaje wersję z ranieniem d-cy III Obwodu w dniu 6 sierpnia na Okopowej (czyli mamy już trzy daty i dwa miejsca), kiedy to chciał powrócić do starej kwatery d-dztwa Obwodu na Młynarskiej w fabryce "Woka" (to co podaje Podlewski w tym temacie jest szalenie interesujące, porównanie tegoż wątku z tym co piszą chociażby Borkiewicz, Kirchmayer i wolskie "trojaczki", aż się samo nasuwa, ale to już w temacie o "bitwie o Wolę"). Według jego opisu, dowództwo przekazano "Wilnianinowi". Ale tutaj trzeba brać pod uwagę termin, kiedy to miało nastąpić. Krytyczny moment obrony Woli, być może sama końcówka, 5-8 sierpnia. Bardzo możliwe, że "Hal" nie miał już wówczas kontaktu z "Waligórą" (6 sierpnia kpt. Stykowski na pewno był już po południowej stronie Chłodnej, tymczasem "Waligóra" w rejonie Gęsiówki). Major Tarnowski udał się razem z częścią oddziałów na Starówkę, z kolei kapitan Stykowski skierował się w stronę Śródmieścia, gdzie już co najmniej od 10 sierpnia miał próbować odtworzyć tenże III Obwód (co nie za bardzo podobało się kpt. Zagórskiemu z "Chrobrego II"). Tak więc w rozkazie KO z 9 sierpnia "Hal" mógł zostać wymieniony jako d-ca III Obwodu, a "Wilnianin" objąć dowodzenie nad rozproszonymi oddziałami w myśl rozkazu "Waligóry" (ale tylko nad tymi, które były w jego zasięgu). Było to możliwe dzięki temu, że oddziały wolskie wycofały się w dwóch kierunkach, na Starówkę i do Śródmieścia. To faktycznie dawało możność sprawowania dowództwa nad oddziałami wolskimi jednocześnie kpt. "Halowi" i por. "Wilnianinowi".

[Albinos]

Przyznam szczerze, że nie jestem do końca pewien gdzie to umieścić, ale niech będzie tutaj. O co się rozchodzi? O bunkier. A w zasadzie o coś, co bunkrem miało być, takim prowizorycznym, zbudowanym na placu Opolskim (między ulicami Górczewską-Tyszkiewicza-Żytnią-Szlenkierów).

Tutaj widok z 1945 roku: http://www.mapa.um.warszawa.pl/mapa/Mapa.aspx?service=Historical&L=PL&X=7497950.758916668&Y=5789315.346&S=2000&O=0

Chodzi o ten prostokątny plac tak mniej więcej pośrodku "zrzutu".

Przed wojną odbywał się tam największy targ siana i paszy w Warszawie. Dwa razy w tygodniu na plac Budla (jak od nazwiska właścicieli posesji, rodziny Boudelle, nazywano plac Opolski) zjeżdżały setki kupców, w tym ajenci największych hurtowników warszawskich (patrz J. Kasprzycki, Korzenie miasta, t. V, Wola i Żoliborz, Warszawa 2003, s. 240]. Tamten rejon Warszawy kojarzył się wówczas właśnie z ogrodami, młynami, sianem. Same nazwy ulic przypominają o przeszłości tej części Woli - Młynarska, Żytnia, nie istniejąca Zbożowa. Przyszła wojna, okupacja, Powstanie... I już 1 sierpnia plac Opolski na miejsce swojego pobytu wybrał sam kpt. Wacław Stykowski "Hal", dowódca 2 Rejonu III Obwodu AK Wola, tego najsilniejszego rejonu wolskiej AK:

Porucznik "Wit" pobuduje barykady i rowy przeciwczołgowe na skrzyżowaniu ulicy Obozowej z ulicami Sołtyka i Gostyńskiej, oraz przy zbiegu ulic Ostroroga, Obozowej i Młynarskiej. Tę ostatnią barykadę należy za wszelką cenę utrzymać.

Por. "Żar" pobuduje barykady przy przecięciu ulic Gostyńskiej i Płockiej, Górczewskiej i Płockiej oraz Działdowskiej i Górczewskiej. Ulicę Działdowską należy obsadzić przynajmniej jedną drużyną. Barykady i rowy strzeleckie mają być w obydwóch zgrupowaniach gotowe o świecie. Użyć sprzęt ludności cywilnej, a jeśli zaistnieje potrzeba, skorzystać z pomocy ludności. Moje miejsce postu - plac Opolski.

Za: Z Puchalski, Walki powstańcze na Woli w r. 1944, "Rocznik warszawski" X, red. B. Grochulska, S. Herbst, J. Kazimierski [i in.], Warszawa 1971, s. 215.

Jeszcze 1 sierpnia na tymże placu Opolskim, jak już wspominałem, zbudowano prowizoryczny bunkier. Dzięki inwentarzowi barykad i wszlkich innych umocnień z okresu Powstania, jaki w 1945 r. sporządzili - zainspirowani albo przez prof. Zachwatowicza, albo inż. Sigalina - pracownicy Biura Odbudowy Stolicy wiemy co nieco na jego temat. Projekt był oczywiście tajny, nadzorujący go inż. Plapis nie informował swoich zwierzchników o tym w oficjalnych raportach. Ten rejon Warszawy, w którym znajduje się plac Opolski, opisywał [Barykady Powstania Warszawskiego 1944, oprac. R. Śreniawa-Szypiowski, Warszawa 1993, s. 358] inż. Arkadiusz Antuchow, pracownik BOS w Wydziale Inwentaryzacji i Statystyki w dziale inwentaryzacji węzła kolejowego. Bunkier był wykonany z muru z płyt chodnikowych i desek, o grubości 2 metrów i wysokości 1,60 m. Od zewnątrz otaczał go wał ziemny o takiej samej wysokości i "głębokości" 1,4 m. W środku bunkier był dość niewielkich rozmiarów, bo zaledwie 2x2 m. Jeden bok oparty był o żelbetowe ogrodzenie gmachu Szkoły Rzemieślniczej im. Karola Szlenkiera (budynek stoi do dzisiaj, chociaż znajduje się tam już co innego).

Po raz kolejny o bunkrze wspomina się opisując wydarzenia z 5 sierpnia. Już od rana Niemcy posuwając się wzdłuż Wolskiej i Górczewskiej wypierali Powstańców w stronę terenu getta. W godzinach przedwieczornych oddziały "Radosława" wsparte miejscowymi oddziałami AK przypuściły kontratak, którego celem było wyrzucenie Niemców najdalej jak się da. Udało się dojść do placu Opolskiego, z którego ewakuowano magazyn żywności. Jeszcze 5 sierpnia Niemcy odzyskali teren. Powstańcy już tam nie wrócili.

I teraz zastanawiam się, jaką rolę spełniał ten niby bunkier. Czy to właśnie tam swoje m.p. miał "Hal"? O ile 1 sierpnia nie byłoby w tyn nic niezwykłego zważywszy na to, gdzie byli Niemcy, to już tego 4-5 sierpnia pozostawanie tam mogło być niebezpieczne. Sam "Waligóra" przeniósł się z Działdowskiej bliżej Młynarskiej już 2 sierpnia. A może w tym bunkrze trzymano właśnie 5 sierpnia ten magazyn żywności?

Jeśli ktoś natknął się na jakieś wzmianki dt. tego bunkru i placu Opolskiego w ogóle, to byłbym wdzięczny za informacje. Przez 16 lat widziałem ten plac za oknem swojego mieszkania, i przez większość tego czasu jakoś nie zastanawiało mnie, jakie były jego losy w pierwszych dniach sierpnia 1944. A teraz, jak już zmieniłem miejsce zamieszkania, nagle zaczęło mnie tam ciągnąć.

PS Obecnie (a w zasadzie od dobrych kilku lat) w tym miejscu TVN kręci jeden ze swoich seriali

[gosia9]

Witam

Mam pytanie dotyczące 2 powstańców z opisywanego oddziału: Walentyna Jaroszkiewicz "Lira"

i st. sierż. Bolesław Zadrożny "Szczerbiec"

To moja ciocia - siostra babci, żony Bolesława Zadrożnego, czyli mojego dziadka. Gdzie mogę szukać informacji na ich temat? Jakaś literatura?

Proszę o pomoc i z góry dziękuję.

[Albinos]

Informacji proponowałbym poszukać przede wszystkim w MPW. Jeśli ktoś ma mieć coś konkretnego na temat jakiegokolwiek Powstańca, to bez wątpienia oni. W kwestii literatury. No tutaj jest problem. Wola jest strasznie nierówno opisaną dzielnicą. Z jednej strony masa wspomnień ludzi od "Radosława", opisy w monografiach jego oddziałów, czy też u Borkiewicza chociażby całościowe ujęcie "bitwy o Wolę", z drugiej strony bardzo słabo opisane oddziały wolskie. O wspomnieniach już nie mówię. Jeśli miałbym polecać coś, gdzie o tych oddziałach można by poczytać (nie gwarantuję, że znajdzie się tam te konkretne nazwiska), to byłoby to:

Bartelski L.M., Walki powstańcze na Woli (1-5 VIII 1944 r.) [w:] Dzieje Woli, red. Kazimierski J. [i in.], Warszawa 1974, s. 385-407.

Tarczyński M., Powstanie Warszawskie na Woli [w:] Historia Woli, red. Mórawski K., Warszawa 2000, s. 191-199.

Puchalski Z., Walki powstańcze na Woli (1-11 VIII 1944) [w:] Rocznik Warszawski X, red. Grochulska B., Herbst S., Kazimierski J. i in., Warszawa 1971, s. 205-257.

Przygoński A., Powstanie Warszawskie w sierpniu 1944 r., t. 1, Warszawa 1980.

Podlewski S., Wolność krzyżami się znaczy, Warszawa 1989.

Mórawski K., Oktabiński K., Świerczek L., Wola. Warszawskie Termopile 1944, Warszawa 2000.

Borkiewicz A., Powstanie Warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, kilka wydań.

[gosia9]

Serdecznie dziękuję za odpowiedź. Niestety w MPW znalazłam niewiele - mam więcej informacji, niż tam zamieszczono. Dziękuję za literaturę - na pewno zajrzę. Ale gdyby udało się jeszcze na cokolwiek natrafić, to będę wdzięczna.

[Albinos]

Niestety w MPW znalazłam niewiele - mam więcej informacji, niż tam zamieszczono.

Ale gdzie zamieszczono? Chodzi o stronę internetową, czy bezpośredni kontakt z samym Muzeum?

[gosia9]

Na razie stronę internetową. Zwróciłam się z zapytaniem i czekam na odpowiedź.