Gwardia króla Karola X Gustawa

[Kadrinazi]

Gwardia - elita armii, najlepsi żołnierze wybrani by ochraniać króla i dawać przykład innym żołnierzom. W armii szwedzkiej w XVII wieku spotykamy wiele przerożnych jednostek gwardyjskich, na czele ze słynnym Hovregementet Gustawa II Adolfa (o tym kiedy indziej na forum ). Z kolei z formacjami gwardyjskimi w armii szwedzkiej 1655-1660 jest ten kłopot, że mamy właściwie dwa ich rodzaje, powodujące zamieszanie w rożnych pracach O co chodzi?

I. Gwardia domu krolewskiego (czyli właściwa):

a) Kunglig Majestäts Livgarde till fot - regiment pieszy gwardii, w teorii 4 kompanie szwedzkie i 12 kompanii niemieckich. Mimo że formacja gwardyjska, nie była jednak jednostką elitarną, całą wojnę przesiedziała tu i owdzie na garnizonach Błędnie wymieniana w bitwie pod Warszawą 1656 roku, faktycznie stacjonowała wtedy w Toruniu. Pomyłka wynika z faktu, że zastępca d-cy tego regimentu, podpułkownik Bertil Nilsson Skytte (a nie 'Bengt' jak napisał Tessin) latem 1656 roku został pułkownikiem narodowego regimentu Jönköping. Jego następca jako podpułkownik w gwardii, Andreas Zöge (lub Andrzej Szöge jak określa go prof. Nagielski) wciąż przebywał wtedy w Sztokholmie, więc dopoki nie przybył do Prus, Skytte był jednocześnie oficerem dwoch regimentow. Nie brał udziału w bitwie warszawskiej, stacjonując z gwardzistami w Toruniu, za to pod Warszawą walczył oddział wydzielony z jego szwedzkiego regimentu i to leży chyba u podstaw wyliczenia gwardii jako jednostki biorącej udział w tej bitwie

b) Kunglig Majestäts Garde du Corps - jednostka szwedzkich drabantow krola, wzmocniona kompania, w teorii powinna zawsze osłaniać monarchę

c) Kunglig Majestäts Livkompani (znana też jako Livgarde) - jednostka przyboczna władcy, złożona z najemnych Niemców, najczęściej formowała jeden skwadron z Garde du Corps

II. Jednostki o honorowej nazwie 'gwardia' - to bardzo grząski grunt, wydaje się że taki tytuł nadawano jednostkom by zachęcić niemieckich ochotnikow do wstępowania w ich szeregi. De facto nie były to jednak formacje elitarne, ale nazwa została i jest nieco myląca. Podobną sytuację znajdujemy w armii szwedzkiej w okresie 1700-1721, kiedy to istnieją dwa regimenty piesze o przydomku 'gwardyjskie', nie będące wszak oddziałami elitarnymi.

a) Konungens Livregemente till häst, znany też jako Konungens Garde till häst lub Pfalzgreve Filip von Sulzbachs rytteriregemente - regiment jazdy Filipa von Sulzbach, utworzony w 1655 roku (9 kompanii), w Polsce znany jako 'rajtarzy króla'. Jeden z 'koni roboczych' szwedzkiej armii polowej, walczył pod Żarnowem, Gnieznem, Warszawą i w Danii w 1657 roku.

b) Kunglig Majestäts Drottningens Livregemente till häst lub Kunglig Majestäts Drottningens Garde till häst lub Hertig Johan Heorg von Anhalt-Dessaus rytteriregemente - znany jako 'rajtarzy królowej'. Na początku kampanii 1655 roku tytuł taki nosił ochotniczy szwedzki regiment rajtarii Gustava Banera, jednak jednostka ta została szybko rozwiązana (Baner poświęcił się dyplomacji), a tytuł przeszedł na regiment ks. Jana Jerzego von Anhalt-Dessau. Kolejny 'koń roboczy' armii polowej, widzimy go w tym samych bitwach i kampaniach co regiment von Sulzbacha

c) Drottningens Livregemente till fot - niemiecki regiment pieszy 'gwardii królowej', nie mam o nim jednak zbyt dużo danych poza tym, że maszerował do Polski w korpusie Wittenberga w 1655 roku (zapewne potem służył jako jednostka garnizonowa). W popisach armijnych zamieszczonych przez J. Mankella za rok 1657 i 1658 regiment wymieniany jest w składzie garnizonu Elbląga. Liczy sobie 8 kompanii, ale stan ma bardzo niski - nie przekracza 500 żołnierzy

d) Hans Kungliga Höghet Arvprinsens Skotska livgarde - szkocki regiment pieszy następcy tronu, jednostka zaciągnięta już w trakcie działań wojennych (1656 lub 1657 rok), pod ppłk. Hamiltonem niezwykle dzielnie bronił Torunia w 1658 roku.

Jak więc widać, mamy tu do czynienia z podobnym mechanizmem jak w przypadku koronnej gwardii komputowej. Mimo 'gwardyjskiej' nazwy, były to jednostki liniowe, nie oszczędzano ich w toku kampanii, często kierując na najcięższe odcinki walk