Nurt historii mówionej

[Albinos]

W wydanym przez Muzeum Historii Polski albumie [Wojenne rozstania, pod red. Kałwa D., Klich-Kluczewska B., Warszawa 2009], znalazłem w przedmowie dyrektora Kostro coś takiego [s. 7-8]:

Współczesna historiografia - czy nam się to podoba, czy nie - podąża za demokratyczny duchem czasów. Jest w tym może mniej namaszczenia i celebry, ale za to więcej realizmu i szacunku dla osoby. Wyrazem tej przemiany jest między innymi rozwijający się nurt historii mówionej, w której ramach nie dochodzimy do precyzyjnych dat i danych, ale odtwarzamy emocje i doświadczenia ludzi, którzy byli uczestnikami i świadkami historii.

Czy faktycznie można powiedzieć, że w ostatnich latach ten nurt historii rozwija się, czy jest to raczej proces, który trwa niezmiennie od lat a ze względu na większą dostępność do różnych materiałów, dopiero teraz go zauważamy?

[Narya]

To jest proces. Nurt tzw. historii mówionej to najstarszy (i lekko prymitywny) sposób przekazywania swoich doświadczeń, historii itp. Tak, wkomponowuje się to w tradycję ustną.

Problem jest skomplikowany, ponieważ nasza pamięć jest zawodna. Nasze wspomnienia przy odtwarzaniu ulegają zmianom ze względu na nasz obecny stosunek do nich, a nie na to jak pamiętamy. Przekładamy nasze wartości z teraźniejszości na przeszłość. To pogląd wyrażony w książce Ph. Zimbardo i J. Boyda "Paradoks Czasu".

[dobronata]

Historia mówiona w dzisiejszym rozumieniu[1] dopiero zaczyna raczkować w Polsce, a i to raczej poza środowiskiem historyków akademickich[2]. W historiografii światowej funkcjonuje już od ponad 50 lat, przechodząc po drodze kilka ewolucji, z których najważniejsze polegały na zwrocie ku opowieściom "zwykłych ludzi" i zmianie statusu relacji świadków historii, traktowanych nie jako źródła dostarczające informacji faktograficznych, co materiału otwierającego badania nad doświadczaniem przeszłości, pamięcią jednostkową i zbiorową, ich rolą w procesie budowania tożsamości itd. W efekcie badania koncentrują się obecnie na analizie znaczeń, emocji i subiektywnego doświadczania rzeczywistości historycznej itd.

Jak napisału Narya, problem jest skomplikowany, tym bardziej, że historia mówiona znajduje się w opozycji do pozytywistycznego i modernistycznego paradygmatu badań historycznych, a w dodatku jest szalenie podatna na interdyscyplinarność, co rozmywa jej status "poważnej" subdyscypliny historycznej.

A poza tym, historia mówiona jest równie stara, a może nawet starsza, niż historia. Greccy historycy-założyciele odwoływali się do wiedzy naocznych świadków, których wiarygodność zakwestionowali dopiero historycy w XIX wieku, odstępując przekazy ustne etnografom ;-)

Pozdrawiam i znikam

D.K.

1] jako subdyscyplina interdyscyplinarnych badań nad przeszłością, której fundament stanowią m.in. wypracowane metody przeprowadzania wywiadów (wbrew pozorom, to wcale nie jest łatwe), narzędzia interpretacyjne i standardy archiwizacji źródeł mówionych.

[2] z małymi wyjątkami (UJ, UAM) w Poslce to głównie stowarzyszenia i instytucje pozauniwersyteckie przyczyniają się do rozwoju historii mówionej (np. Karta, Teatr NN-Brama Grodzka)